Antonio Arzak
Aurten, aurreratu egin da udaberria. Oraindik ez dut tximeletarik ikusi, belardiak betetzen dituzten lore horien gainetik hegaka; ezta antzarak hegan egiten ere, Afrika hegoaldeko lurretatik itzultzean, ezta kurriloak oihu egiten entzun ere iluntzean, Bidasoaren goialdean galduta matxinatzen direnean. Etxe ondoko parkeko jazminen lurrinak ere ez ditut oraindik usaindu.
Baina zikoina batzuk ikusi ditut iparralderantz hegan, Iparrizarraren atzetik ibiliko balira bezala. Era berean, arkume jaioberri batzuk ikusi ditut zelaietan, gailurren batera iritsi aurretik. Lehengo egunean ere, azeria banintz bezala, irauli egin nintzen Agaotzeko magalean, nartzisoen artean. Gure lurraldean egun gutxi batzuetan ikusten den espeziea: barduliensi nartzisoak. Eta horietako batzuk berriro ikusi ditut Oriotik Donostiarako bidean, duela astebete, aro berriaren etorrera iragarri nahiko balute bezala.
Hirian sumatzen ez ditudan dozenaka soinu iristen zaizkit belarrietara hiritik at. Eta, kalekumea banaiz ere, bat egiten dut egun ahaztuta dagoen donostiar batek idatzitako bertsoekin. «Mendiko umea naiz, mendiya det maite, ez nitzake biziko menditik aparte. Eta gaur kalean, ai!, bizi banaiz ere, ez naiz bizi mendira begiratu gabe!».
Letra horien egileak Antonio Arzak zuen izena. 1855ean jaio zen, eta, ni bezala, basati samarra izango zen, kalekumea izan arren. Haitzean jaioak haitzera nahi du. Bere amona Joakina Egaña zen. Mende eta erdi baino gehiagoren artean abizen bat partekatzen dugu gutxienez. Eta biok izan ginen koxkero, San Bizente elizan bataiatuak. Gainera, biok gurasoen etxetik alde egin genuen, Uliara joan Antoniok, Amara Zaharrera nik.
Antonio Arzak langile nekaezina izan zen Euskariaren alde, bere garaian gure aberriari deitzen zion bezala. Udal liburutegiko zuzendaria izan zen eta Euskal Erria aldizkariko arima, Jose Manterola hil zenetik. Poesia ere idatzi zuen, eta, Pio Baroja bezala, ezkongabe egon zen. Beste idazle donostiarrak bezala, maitasun platonikoa izan zuen. Arzakek idatzirik utzi zuen Maricho: «Neskatxa bat, zer zoragarria». Barojak, Mari Belcha: «Zure ezpainek mitxoleten kolorea dute». Maritxo Oiartzunen, Mari Beltza Zestoan.
Gazte utzi gintuen Antonio Arzakek, 50 urte bete ere ez zituen egin. Gau batean, bere ahizpa Josefak, zeinaren etxean bizi baitzen, garrasi bat entzun zuen. Antoniori bihotzekoak eman zion. Josefak, Euskal Erria-n ere idazten zuen, eta haren heriotzaz letra batzuk utzi zituen: «Nahiago nuke fruitua jaso izan balu, bere lagunen maitasuna eta bere herriarena dena!».
Antoniorengandik jasoa dut bere aldizkarian idatzi zuen poesia hura: «Esnatu zaitez, lurra, esnatu lenbailen! Atoz, udaberria, bazterrak poztutzen, txoriak ikusteko kabiak egiten, eta bildots txikiak mendiyan jostatzen!». Aurten, udaberria aurreratu egin da, Antonio. Tximeletak oraindik ez ditut ikusi. Bai, ordea, nartziso horiak. Nonahi daude. Zoritxarrez, baita burdinazko txoriak ere.