Somorrostro
Hiriko zarata eta argiak arrotzak dira bertako biztanle batzuentzat. Desatseginak ere bai, eta horregatik egiten dute ihes hiriko kaleetatik, eta eguneroko bizitasunak ezartzen duen ajetik urruntzen dira. Antzina, hirietatik hurbil zeuden basoetan erbesteratutako jende ugari zegoen, bidaiariak noiz iritsiko zain, haiek erasotzeko. Beste batzuk eskaleak ziren, eta limosna bat besterik ez zuten eskatzen, hiriko barrutian sartzea galarazita. Baita zigortuak eta deportatuak ere, kanporatuak izan eta hiria faltan botatzen zutenak.
Adibide ugari daude munduan, literaturan eta zineman aldarrikatuak. Christopher Knightek hiria utzi zuen, eta 30 urtez Maineko inguruko basoetan babestu zen, Kanadako mugan. Hil edo biziko kontuengatik izan zen berea. Naturara itzuli nahi zuen. Michael Finkel kazetariak bere ibilbideari buruzko istorio bat idatzi zuen: The Stranger in the Woods: The extraordinary story of the last true hermit. Handik, protagonistak gogoeta bat ateratzen zuen: «Ulertzen dut bizimodu ezohikoa aukeratu dudala, baina gogaitu egiten nau eroaren etiketak. Haserretu egiten nau. Erantzutea eragozten duelako».
Iraganeko garaien nostalgikoak ere aurki daitezke. Duela gutxi jakin genuen Brasilgo Amazoniako komunitate indigena bateko kide bat hil zela; bakarrik bizi zen 1995etik. Oraingo honetan Henry David Thoreauren ideala bizi izan zuen: basoko erbestea idealizatu zuen. Ez hiritik ihes egiteko, gizartearengandik ihes egiteko baizik. 60 urterekin hil zen, eta, antza denez, heriotzaren esperoan, guakamaio lumez apainduta zegoen. Zuloko indioa deitu zioten, eta Tanaruko lurraldean bizi izan zen.
Gure artean, basoak ez dira ermitauak hartzeko bezain trinkoak izan. XX. mendean, ordea, oraindik ere bazen hiritik erbesteratuen zerrenda bat, eta, baldintza hobeetan edo okerragoetan, naturaren erdian bizi ziren, urik eta argirik gabe. Santa Klara uharteko farozaina, Jose Manuel Andoin, erdi bidean aurkitzen zen. Eremita, baina baita kalekume ere. Maria Torralvo amarekin babestu zen irlan. Euri uretatik edaten zuten, eta, noizean behin, janariz hornitzen ziren lehorrean.
Gaur egungo San Roke auzoko goiko lurretan bolborategi bat egon zen; egungo Amara auzoa eraikitzeko materiala gordetzen zuen. Abandonatuta, familia batek okupatu zuen; bi seme-alaba zituen bikoteak, eta ahuntz batzuekin partekatu zuten espazioa. Aitak Zascandil izena jaso zuen, denetarik egiten zuelako, baina probetxurik atera gabe. Hirira jaisten zirenean, bi haurrak basatiak balira bezala tratatzen zituzten auzoan, Mowgli bailiran, The jungle book-en.
Ezagun nagusia, hala ere, Somorrostro izan zen. Ez dut sekula haren izenik jakin. Ulian bere eskuekin eraiki zuen txabola batean kokatu zen, eta noizean behin jaisten zen hirira. Esaten dute bere elikadura eta mantenu guztia mendian aurkitzen zuela, baita oso ondo ezagutzen zituela basoko belarrak ere, gaixotasunen bat zuenean sendatzeko. Somorrostrok —garaikideek idatzi zuten— aurpegia erabat desitxuratuta zeukan. Ez dakit, John Merrick bezala, XIX. mendeko Londresko pertsonaia hura izan ote zen The elephant man filmaren gidoiaren jatorria. Ene ustez, Somorrostroren isolamenduaren arrazoia ez zen erabaki nostalgiko bat izan, donostiarren iseka saihestea baizik.