Teresa Lassalle
Duela egun batzuk hil da, 91 urte zituela, borrokalari zahar bat, Tere Lassalle Etxano, kausa ugariren sustatzailea. Besteak beste, alferrikako lan bat gelditzeko lehen bileretan parte hartu zuen: Kontxako hondartzarainoko topoaren lurpeko luzatzea. Baina haren lan eskerga aita bilatzearena izan zen, Loli ahizparen (2013an hil zen), Karmen ahizparen (2002an hil zen) eta Jorge anaiaren (duela hilabete batzuk hil zen) laguntzarekin. Aita 1936ko urrian hil zuten, Hernanin, eta oraindik desagertuta dago. Donostiako frankismo biktimen elkartearen presidentea ere izan zen Tere.
Errepublika garaitik, Lassalle Etxano familia Amara Zaharra auzoko Autonomia kalera lotuta egon da. Tereren aitona, Jean Lassalle, Landetako herri txiki batekoa, Catalina Goñirekin ezkondu zen, Sarakoa. Irunera joan ziren bizitzera, Lehen Mundu Gerrako derrigorrezko soldaduskatik ihesi. Ipar Euskal Herrian izan zen sarraskia ikusita, ihesak bizia salbatu zion ziurrenik.
Irunen lau seme-alaba hazi zituzten: Laurent, Jorge (Tereren aita desagertua), Dolores eta Augusto. Jean bezala, hiru semeak ferratzaile bihurtu ziren. Laurent Irunen, Augusto Oreretan eta Jorge Donostian, lehenengo Euskalerria kalean eta gero Autonomia kalean. 1936ko estatu-kolpea piztu zenean, Laurentek Ipar Euskal Herrira ihes egin zuen. Matxinatuek Augusto atxilotu eta bere Armadan sartu zuten. Jorgek Autonomia kaleko bere tailerrean jarraitu zuen, Santos Artola bere langilearekin batera. Zaldiak ferratzen ateratzen zuten bizimodua.
Bitartean, Amara Zaharreko errementariaren seme-alabak, Jorge, Loli eta Tere, amarekin batera (Juana Etxano Mardaras), haren gurasoek Zornotzako Euba auzoan zuten baserrira joan ziren. Jorge Lassalle Goñik ez zuen filiazio politikorik. Guk ere nahi dugu elkartea sortu zuen, eta bertako diruzaina izan zen. Alabek bere azken irudia gordetzen zuten, 1936ko danborradarena. Altua, lerdena, sudur zorrotza eta aurpegi distiratsua.
Urriko goiz batean, Fermin Balentziak abesten zuen Heriotza urdina itsatsita zeramaten borreroak Autonomia kaleko tailerrean sartu eta Jorge eraman zuten. Lehenengo gaua Antiguako Guardia Zibilaren kuartelean igaro zuen. Handik Ondarretako espetxera eraman zuten. 1936ko urriaren 28ko egunsentian exekutatu zuten, Hernanin, Markinako Celestino Onaindia apaizarekin eta Amara Zaharreko Julian Aristegirekin batera. Ziurrenik Hernaniko hilerriko hobi komun batean lurperatu zituzten, baina ez dago behin betiko jasota.
Lassalle familiak Ipar Euskal Herrira ihes egin zuen, eta 1942an itzuli zen etxera, Hitlerren tropek Frantziako estatua okupatu zutenean. Orduan, Jorgeren heriotzaren berri izan zuten, eta haren gorpuzkien bilatze amaigabeari ekin zioten. Lolik, Jorge Jrk. eta Terek ez zuten aukerarik galdu aitaren eta besteen duintasunaren aldeko ekitaldi guztietara joateko. 2021eko irailaren 13an izango zen Tereren azken ekitaldia. Baina ez zen garaiz iritsi. Bizitzak eskuetatik ihes egin zion, aita non zegoen jakin gabe.