Mikaela Lamerika, Laura Muelas de Ayala eta Ana Revuelta. (Argazkia: Malen Aldalur)
Abaraska etxebizitza kooperatiboko kideak dira Mikaela Lamerika (Italia, 1986), Laura Muelas de Ayala (Murtzia, 1984) eta Ana Revuelta (Bilbo, 1982). Arrazoi bat edo beste tarteko, hiruek Donostian bizitzen bukatu dute. Orain, etxebizitzaren aferari alternatiba bat topatu eta gaur egungo etxebizitza eredua iraultzeko asmoz, Abaraska egitasmoa abiatu dute beste hainbat lagunekin batera.
Hiruotako inor ez da donostiarra. Nola iritsi zarete honaino?
Mikaela Lamerika (M.L.).: Bost urte baino zertxobait gehiago daramatzat Donostian. Hasieran ez nituen lagun asko baina pixkanaka sarea josten joan nintzen, eta lagunen bitartez jakin nuen Abaraska egitasmoari buruz.
Laura Muelas de Ayala (L.M.).: Ni duela hiru urte inguru etorri nintzen Donostiara master bat egitera eta hemen geratu nintzen. Orain, Antropologiako doktorego tesia egiten ari naiz, eta nire asmoa hemen geratzea da. Abaraska egitasmoa, berriz, nik ere lagunen bitartez ezagutu nuen. Kaxildan egin zuten aurkezpenean egon nintzen, eta geroztik Abaraskan nago.
Ana Revuelta (A.R.).: Nire kasuan Bilbotik Donostiara mugitzeko arrazoi nagusiak afektiboak izan ziren. Hernanin bizi izan naiz urte askoan eta azken bi urteak Donostian eman ditut .
Etxebizitza kooperatibo bat da esku artean duzuen proiektua. Zer esan nahi du etxebizitza kooperatiboak?
M.L.: Egia esan, hasieran izenarekin ere eztabaida eduki genuen. Ez genekien etxebizitza kolaboratiboa, kooperatiba edo kooperatiboa deitu. Azkenean, kooperatiboa izatea erabaki dugu, beste biak barnebiltzen dituelako, nolabait. Uste dugu izen horrek ederki biltzen dituela bai antolakuntzaren alde praktikoa eta baita zaintza eta komunitatea ere. Egitasmo honen ideia da Euskal Herrira ekartzea beste hainbat estatutan abian jarri diren etxebizitza ereduak. Cohausing moduko bat da, baina jabetza kolektiboarekin. Hau da, eraikitzen dugun espazioa kolektiboa izango da. Gure helburua da daukagun eredua birplanteatzea eta jabetza eta elkarbizitza uztartzea.
A.R.: Hori da. Nolabait bi helburu nagusi ditugu, nahiz eta gero horien azpian gehiago egon. Bi helburu horiek dira, alde batetik, egungo etxebizitza ereduari alternatiba bat eskaintzea, eta, bestaldetik, ekonomikoki ere alternatiba bat bilatzea. Izan ere, bestela ez dago modurik hiri honetan bizitzeko. Gainera, etxebizitza kooperatiboak elkarbizitzari garrantzi handia ematen dio. Estereotipoetatik eta gizarte indibidualista honetatik ihes egiteko modu bat da.
Noiz hasi zineten Abaraska egitasmoarekin?
M.L.: Hasieran uste dut hiru lagun hasi zirela: Ana, Nahiko eta Nora. Ondoren, gainerakoak elkartzen joan ginen, eta gaur egun, 40 lagun inguru gaude egitasmo honen barruan.
Etxebizitza kooperatiboa eraikitzeko erakundeekin harremanetan jarriko zarete?
L.M.: Lagapenaren bidez lur publikoa erabili ahal izatea da gure asmoa. Etxebizitza kooperatiboaren kasuan jabeak ez dira pertsonak, kooperatiba bera baizik. Adibidez, kasu honetan guk etxebizitza hori erabiltzeko aukera edukiko genuke, demagun 75 urtez. Hala ere, eredu ugari daude. Etxebizitza kooperatibo batzuen kasuan lurrak publikoak dira, beste kasu batzuetan, berriz, pribatuak. Guk erakundeekin elkarlanean lur publikoa lortzearen aldeko apustua egin nahi dugu.
M.L.: Asmoa ez da gure etxetxoa eraikitzea. Egitasmoa harago doa; gaur egungo etxebizitza eredua kolokan jartzea lortu nahi dugu. Etxebizitzaren inguruko gaur egungo politika publikoak ez gaitu konbentzitzen ezta asetzen ere, eta beraz, guk alternatiba bat proposatu nahi dugu. Egitasmo hau ez da soilik guretzako egin dugun zerbait, eredu hau zabaldu nahi dugu.
Etxebizitzaren arazoa agerikoa da Donostian. Horrek eraginik izan du Abaraska egitasmoan parte hartzeko orduan?
A.R.: Noski, uste dut nahiko agerikoa dela behar batetik sortzen dela. Donostian bereziki, baina Euskal Herriko eta Europako gainerako lekuetan ere arazo bat daukagu etxebizitzarekin. Etxebizitza merkatuaren barruan eta espekulazioz inguratuta ulertzen da. Horrek, nahitaez bizitza prekarioak sortzen ditu, eta gu gehienon kasua ere hori da, noski. Ez dugu diru nahikorik, hara eta hona ibiltzen gara etxez aldatzen alokairua bukatu ahala, eta, askotan, ez dugu gure gustuko espaziorik sortzen. Gainera, gu hiruon kasuan, esaterako, gure jaioterrietatik urrun gaude, eta zaintza sareak ere faltan botatzen ditugu. Uste dugu etxebizitza kooperatiboak zaintza sareak eta komunitatea sortzeko erreminta onak direla. Izan ere, arazo hauek ez dira gureak bakarrik, jende asko gaude horrela eta horretaz kontziente gara. Uste dugu garrantzitsua dela horri guztiari buelta ematea; guk bide hau aukeratu dugu, baina badaude beste batzuk. Kontua etxebizitzaren arazoari irtenbide bat ematea da.
Egitasmoaren aurkezpen festa egin zuten Guardetxean.
Bi horiek oso puntu garrantzitsuak dira. Elkarbizitzari garrantzi asko ematen diogu, eta horrek ere eragiten du etorkizunean gure etxebizitza izango denaren diseinuan.
Nolako eraikina izango da?
L.M.: Hiru espazio edukitzea aurreikusten dugu. Bata intimoagoa edo pribatuagoa, oraindik zein izango den definitzeko daukaguna; bestea bizilagun guztiok partekatuko duguna; eta, azken bat publikoa izango dena eta auzoari zabalik egongo dena. Gune hau erabili nahi dugu ikastaroak eta jarduera kulturalak egiteko, biltoki moduan erabiltzeko edo nahi dugunerako.
A.R.: Hori da, gutxienez, irudikatzen ari garena. Dena den, egia da garrantzi handia ematen diogula prozesuari berari, azkenean, oso indartsua delako eta bide guztia zaindu behar delako: erabakiak nola hartzen diren, nola sortzen diren ideiak, nola ezagutzen ditugun erreferente ezberdinak. Izan ere, gu ez gara hutsetik sortzen ari, badaude antzeko egitasmo gehiago eta denon artean ezagutza kolektiboa sortzen ari gara. Azken batean, prozesu honetan guztian dagoeneko elkarrekin bizitzen eta elkarbizitza lantzen ari gara, asteko ordu batzuetan behintzat. Orain, pixkanaka bide guztia diseinatzen jarraitu beharko dugu.
Nazioarteko etxebizitza kooperatibo asko zaharrentzako dira, baina ez da zuen kasua.
M.L.: Badaude zaharrentzako proiektu batzuk, baina denetarikoak aurki daitezke. Euskal Herrian egindako ikerketa bat dago zaintza arkitekturaren ingurukoa, eta han Europako eta munduko hainbat eredu aztertzen dituzte. Horietako asko oso mugatuak dira, sektore jakin batentzakoak, baina beste asko askotarikoak dira. Guk Abaraska plurala izatea nahiko genuke. Izan ere, pentsatzen dugu gure etxea ere mundu bat dela, eta azken finean, mundua hain askotarikoa bada, zergatik gure etxeak ez? hala ere, badakigu oso zaila dela. Oraingoz 25 eta 45 urte inguruko jendea gaude.
A.R.: Harremanetan gaude, esaterako, Donostiako beste antzeko proiektu batekin. Cohausing egitasmo bat dago Donostian, zaharrena. Haiekin elkarlanean gaude eta espero dugu bidelagun izango ditugula.
L.M.: Egia da antzeko egitasmoak gehienetan jende helduarentzat egiten direla, eta badu bere arrazoia. Zahartzaroan zaintza presenteago dago eta elkar zaintzea erabakitzen dute, guk lehenagotik hasi nahi dugu elkar zaintzen, zahartzarora iritsi aurretik.
Zein garrantzi dauka zaintza horrek?
A.R.: Uste dut elkar zaintze horretan ikusten dela interdependenteak garela. Gainera, arlo pertsonaletik harago arlo praktikoan ere zentzu handia du horrek. Esaterako, ze zentzu dauka bakoitzak bere etxean garbigailu bat edukitzeak? Arlo horretan ere badaude gauzak konpartitzeko arrazoiak.
Zenbat denbora daramazue egitasmo honetan lanean, eta noizko aurreikusten duzue eraikina edukitzea?
M.L.: Egitasmoarekin hasi zirela izango dira urte eta erdi edo, eta bukatzea noiz espero dugun? batek daki. Batzuk oso baikorrak dira, eta 2020rako bertan bizitzen ikusten dute euren burua. Nik uste dut pixka bat gehiago beharko dugula.
A.R.: Gutxi gorabehera pentsatzen dugu bost urtean edo. Katalunian badago antzeko egitasmo bat La Borda izena duena. Hauek abuztuan sartuko dira bizitzera, eta bost edo sei urte inguru behar izan dituzte. Dena den, euren kasua desberdina izan zen, izan ere, beraien egitasmoa izan zen lehena estatuan eta eurek ireki behar izan zuten bidea.
Ezagutzen duzue antzeko egitasmo gehiago?
A.R.: Gurearen antzekoena dena aurretik aipatu duten La Bordakoa izan daiteke. Hauekin harremanetan gaude. Bestalde, ezagutzen ditugu beste logika batekin funtzionatzen duten etxebizitza ereduak, agian komunitate txikiagoan funtzionatzen dutenak edo okupazioaren mugimendutik gertu daudenak. Euskal Herrian ere badaude antzeko egitasmoak eta badirudi egungo etxebizitza ereduari alternatibak bilatzen ari dela jendea.
M.L: Madrilen ere badaude beste batzuk, Entre Patios, adibidez. Oso egitasmo polita da baina hauek ez dute erakunde publikoek lurzorua uzterik lortu, eta bide pribatuetatik egin behar izan dute.
A.R.: Bai, Madrilen nik ezagutzen dut antzeko beste egitasmo bat ere. Bestalde, La Bordako egitasmoaren ondoren Katalunian erakunde publikoek bederatzi lurzoru erabili zituzten antzeko egitasmoetarako, eta Zaragozan ere antzeko proiektuak abiatu dira udalaren ekimenez.
Erakundeekin harremanetan jarri zarete dagoeneko?
A.R.: Oraintxe hasiko gara. Orain arte sukaldeko lana egiten egon gara. Helburuak, balioak eta ezaugarriak adosten. Txosten bat osatu dugu eta orain hasiko gara erakundeekin eta eragileekin hitz egiten. Horrela ikusiko dugu hauen erantzunaren arabera proiektuak zein bide hartuko duen. Ikusi beharko dugu hirigintzatik ere zein bide ditugun. Hala ere, argi daukagu prozesu guztia ekonomikoki kooperatiboa izatea nahi dugula, eta ez espekulatiboa. Horregatik, dauzkagun ereduak jarraituko ditugu. Hainbat kooperatiba daude antzeko egitasmoak aurrera ateratzen laguntzen dutenak eta argi duguna da ez dugula hipoteka espekulatzailerik edukiko, beste eredu batzuk bilatu edo sortu beharko ditugu.
Orain dela urte batzuk esperoko zenukete antzeko egitasmo batean parte hartzea?
L.M.: Betidanik pentsatu izan dut gustatuko litzaidakeela modu indibidualista batean ez bizitzea edo bikotekidearekin bakarrik ez bizitzea. Kasualitatez egin nuen topo egitasmoarekin, eta ideia ona iruditu zitzaidan.
M.L.: Ni ere antzera. Italiako herri txiki batekoa naiz, eta han oso naturalak ziren joerekin eta portaerekin ohituta nengoen: bizilagunak arrautzak ekartzea, esaterako. Ondoren, unibertsitate garaian hiri handiago batera joan nintzen, eta han dena oso bestelakoa zen. Hala ere, niretzat utopia moduko bat zen halako proiektu bat; espero gabe jakin nuen Abaraskaren berri, eta, nola ez, animatu egin nintzen.
Dagoeneko denbora eman duzue prozesu honetan lanean. Nola ari zarete bizitzen?
A.R.: Oraindik egia esan fase politenean gaude, ametsetan bezala. Egia da lana eskatzen duela baina konbentzituta eta ilusio askorekin ari gara. Hala ere, ez gara inuzenteak eta badakigu nekea eta oztopoak egongo direla bidean. Gainera, hainbeste jende elkartzean beti sortzen dira gatazkak. Baina ikasi nahi ditugu horiek ere ahalik eta ondoen kudeatzen. Horretarako garrantzia ematen diogu, besteak beste, elkar ezagutzeari, asanbladak ondo dinamizatzeari eta taldean parte hartzeari.
Etxebizitza bat eraikitzea eta hutsetik sortzeak lan eta jakintza asko eskatzen du. Nola egingo duzue?
A.R.: Gure profilak anitzak dira: antropologoak, abokatuak, arkitektoak, eta beste hainbat. Hala ere, egia da letra larriz idatzitako jakintza horrez gain, beste asko ere baditugula.
M.L.: Ni esaterako arkitektoa naiz. Baina uste dut gai batzuetan adituak dauden arren, garrantzitsua dela denon artean lan egitea eta horretan ahaleginduko gara. Hala ere, ideia da prozesu osoa lantaldeko kideek egitea, nahiz eta jakin ez dela erraza, eta agian, lanen batzuk beste norbaiti agindu beharko dizkiogula.
L.M.: Prozesua aberasgarria izango da guztiok denetarik ikasteko.
A.R.: Esaterako, arkitekturari dagokionez ere prozesu polita izaten ari dela uste dut. Gure helburua da espazioak eta diseinuak gure beharrei erantzutea eta ez alderantziz. Hori oso zaila izaten da, baina horretan ari gara. Gure neurrira egindako eraikina nahi dugu, bai elkarbizitzari dagokionez, baita iraunkortasunaren arloari begira ere.
Festa egin zenuten larunbatean Guardetxean. Nola joan zen?
A.R.: Oso pozik gaude, energia pilo bat eman zigun jaiak. Jende berria ezagutzeko aukera eduki genuen, eta baita gure lagunei egitasmoa aurkeztekoa ere. Gainera, elkarrekin egoteko aukera bat izan zen.
L.M.: Horri garrantzi handia ematen diogu. Asmoa da elkarrekin txangoak egitea. Adibidez, Bartzelonako La Borda egitasmoa ezagutzera.
