Amnesia…
Memoria
Zuzendaria: Apitchatpong Weerasethakul.
Urtea: 2021.
Herrialdea: Kolonbia, Tailandia.
Zergatik egin ote du Apitchantpong Weerasethakul-ek oroimenari buruzko film bat? Honelaxe zioen, orain dela gutxi, estreinatu berri duen Memoria filmaren inguruko elkarrizketa batean: «oso oroimen txarra dut, une oro ahazten zaizkit gauzak». Nola ez, zinemagilea ez da arazo horrek mugatzen duen pertsona bakarra. Estres, antsietate, eta depresio kasuak goraka doaz, eta haiekin batera, memoriarekin lotutako arazoak. Horiei, egunerokoa gero eta gehiago trabatzen diguten «interferentzia»-k gehitu behar dizkiegu (ez al dabiltza, bada, multi-taskinga eta mundu digitaleko estimuluen neurrigabekeria gizartearen amnesia kolektiboa areagotzen?). Mark Fisherrek nabarmendu duen bezala, ez da harritzekoa azken urteotan zinemaren mundua oroitzapenekin zerikusia duten buru-nahasteekin obsesionatu izana: hortxe ditugu Bourne-ren trilogia, Memento, Eternal Sunshine Of the Spotless Mind… Apichatpongen azken filmean ere, badirudi Tilda Swinton denbora-nahasmenaren atzaparretan erori dela —nahiz eta hitz gutxiko filmak pista gehiegi ez eman; eszenetako batean, esaterako, dentista iaz hil zelakoan da Swinton, baina bizirik dagoela dio arrebak—.
Protagonistaren tragedia solipsista maisuki itzultzen du filmak proposamen formalera. Hurrenetik begiratuko dugu Swinton, bakardadea gainditzeko bere etengabeko estropezuetan, baina hurbil-hurbiletik entzungo dizkiogu arnasketak eta hitzak, ASMRa izango balitz bezala, inguruarekin galdu duen intimitatea gurekin partekatuz. Horrez gain, aktoreak berezkoa duen introspekzio aura guztiz etorriko da bat pelikularen izpirituarekin —seguraski, zinemagile tailandiar batek aktore ingeles bat Kolonbian gazteleraz zuzendu behar izanak ere lagunduko zuen filmaren «des-errealizazio» sentsazio orokorra eraikitzen—. Oroitzapenen arazoez aparte, izan ere, era askotako «interferentziez» beteta dago filma, entzumenezkoez, batik-bat. Apichatpongek ‘buru leherkariaren sindrome’ delakoa jasan omen zuen orain dela urte batzuk, filmeko protagonistari loa kentzen dion entzumen-aluzinazio bera. Horra hor istorioa gidatuko duen misterioa ¿Nondik ote dator soinu burrunbatsu hori?
Badirudi zinemagileari erantzun esoterikoak interesatzen zaizkiola: Kolonbiako oihanetatik agian, edo arkeologia-indusketa kobazuloetatik, estralurtarren eskutik beharbada… Eta ez da harritzekoa, bada, gero eta gehiago dira babesa mundu izpiritualean hartzen dutenak. Nola ez, atsegina da oso pertzepzio-arazoak super-botere bezala ikustea, «interferentzia» mental horiek «beste mundua»-rekin konektatzeko bide bezala. Ea, behintzat, zinemak egungo giza-amnesia diagnostikatzeko duen gaitasunean, sendatzen laguntzen gaituen. Memoria falta omen da zuzendaria zinema egitera bultzatzen duen arrazoietako bat: «bestela galduko liratekeen ikusketa pertsonalen lekukotza uzteko», «filmak egitea oroitzapen kolektiboak sortzea» baita.
