Itsasotik Parte Zaharrerako atea
Donostiako kaia eta Parte Zaharra bereizten ditu Portaletak, Erdi Arotik. Harresitutako esparrura sartzeko ate bat da, arku itxura duena, eta, gaur egun hiriko dekorazioaren parte bada ere, bere garaian funtzio garrantzitsua izan zuen hiria babesteko.
Portaleta izenez ezagutzen den Itsasoko Ateak Donostiako Parte Zaharra eta Kaia banatzen ditu. Erdi Arotik dokumentatuta dago, eta harresitutako esparruaren mendebaldean kokatzen da. Lurreko Atearekin batera, Parte Zaharrera sartzeko erabiltzen zituzten bi ateetako bat da. Ancora elkartearen arabera, hasieran defentsarako eraiki zuten, eta espazio gutxi zuen kanpotik iristen ziren merkantziak Lonjara garraiatu ahal izateko.
XIX. mendearen erdialdean, 1856an zehazki, berritu egin zuten, monumentalagoa eta zabalagoa egiteko. Eraberritze hori Peironcely ingeniariak (Madril, 1818-1884) Donostiako kaia handitzeko proiektuaren testuinguruan egin zuten. Joaquin Ramon Etxebeste udal arkitektoak egin zuen atearen diseinu berria, eta garai hartan modan zegoen itxura neoklasikoa eman zion.
Itsasotik erreparatuta, teilapez estalitako bost aldeko poligonoaren itxura hartu zuen. Hirigunetik begiratuz gero, ordea, Garaipen Arku bat zirudien. Gaur egun, arku formako erdiko baoa hiriaren inizialak dituen burdinazko hesi baten bidez ixten da; albokoak, berriz, neurri txikiagoko pasabideak dira, oinezkoentzat eginak.
1921ean, Juan Rafael Alday arkitektoak esku hartu zuen berriro, eta haren estalkia bertatik igarotzeko moduko terraza zabal bat bihurtu zuen, harresiaren gaineko pasabidearekin lotuz. “Oso erabilgarria” zen barometro bat jartzeko aprobetxatu zuten, alboetan bolutak zituen hormigoizko frontis batean txertatuz. Dekorazio hori kendu egin zuten gero, eta 1967an arrantzale kementsuen omenezko inskripzio bat jarri zuten.
Gaur egun, Portaletak Parte Zaharreko tokirik maitatuenetako eta ezagunenetako bat izaten jarraitzen du.