"Uste dut ezinbestekoa dela hizkuntza handien ibilbidea imitatu nahi izatea"
Ramon Saizarbitoriaren lehen eleberria izan zen ‘Egunero hasten delako’ (1969). Mende erdi igaro da argitaratu zutenetik, eta hainbat ekitaldi egiten ari dira urteurrena dela-eta. Nobela mugarria aitzakiatzat hartuta mintzatu gara Saizarbitoriarekin, urte haietaz eta gaur egun duen ikuspegiaz.
Ramon Saizarbitoria (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian) Egin dezagun 50 urte atzera, ‘Egunero hasten delako’-ren genesiaren garaietara. 1969an argitaratu zen, baina 68an idatzi zenuen. Egoera mugitua zen Europan orduan, bizi izan zenuen mugimendu hori?
Ez nengoen lekurik hoberenean mugimendurik ikusteko. Gutxi mugitzen da Suitza. Lagun bat joan zen hara, eta haren atzetik joan nintzen, eta ez nuen lekurik hoberena aukeratu, egia esan. Apenas suitzar-italiar batzuk bazeuden pixka bat mugitzen zirenak eta… oihartzunak iritsi zitzaizkidan noski, baina…
Nobelako pertsonaietan eta gaietan ikasle giro hori ageri delako aipatzen dut. Friburgon (Suitza) ikasten ari zinen orduan.
Kontatu izan dut nobelaren ideia nola sortu zen, hainbeste aldiz kontatu izan dut gauza bera… Abortua oso dramatikoa omen zen [liburuaren istorioetako bat abortatu nahi duen Gisele Sergier gaztearen bueltakoa da]. Orain ezin da ulertu, estatistikarik ere ez dago zenbat emakume hilko zen abortatzen. Orduan, beste errealitate batera joan nintzen non abortua arazoa zen baina ez zen hain tragikoa. Genevan, konkretuki, bi gauza deskubritu nituen. Bat, emakume helduak. Emakumeak ikusten zena edade bat zutela. Hemen, nire ama, noski, eta inguruko emakumeak, behin berrogei urtetara iritsita beltzez janzten ziren, lutoz. Bestea, nire inguruko neska batek abortatu zuen, eta ez zen arazorik egon. Eta hori kantoi katoliko batean nengoelarik. Oso deigarria egin zitzaidan, eta idatzi nahi izan nuen nola neska bat haurdun gelditzen den, abortatzen duen, eta ez den ezer pasatzen. Erraz idatzi nuen, oso erraz. Sekula ez dut ezer hain erraz idatzi. Hor inozentzia galdu nuen. Erabat sano idatzi nuen. Oso denbora gutxian idatzi nuen nahiz eta gero denbora askoz gehiago pasatu nuen lantzen. Ibon Sarasolak irakurri zuen, hark kritikak egin zizkidan, eta abar.
Ordurako dagoeneko ‘Zeruko Argia’-n aritzen zinen. Zuretzat eskola bat izan zela esan izan duzu.
Zeruko Argia-ra Rikardo Arregiren eskutik iritsi nintzen. Garai hartan Eusko Gaztedi inguruan nenbilen, eta burukideren batek jarri ninduen harremanetan berarekin. Rikardo Arregik ordurako idazten zuen Zeruko Argia-n, Herriak eta gizonak saila eramaten zuen.
Orain naiz gai ulertzeko zein zen Rikardo Arregi, nolako tipoa zen. Hain zuzen ere 68an, uste dut, ‘Gora erreformismoa’ esan zuena. Alde batetik, potroak behar ziren hori esateko, gaztea izanik. Eta, berak zuen zuhurtzia, inteligentzia… Nik egin dudan bide luzea, gauza batzuk gainetik kentzeko, beste batzuk ulertzeko… hark oso gaztetatik egin zuen. Hain zen tolerantea.
Zertan aritu zinen ‘Zeruko Argia’-n?
Kirolariei elkarrizketak ere egin nizkien… zeren dena egiteko zegoen. Gure helburua zen euskara inguruko kulturekin parekatzea. Orain ez dago ulertzerik, baina akordatzen naiz behin elkarrizketa bat egitera joan nintzela, lanerako, kostaldeko herri bateko kofradia batera, 75a edo izango zen jada, eta, saregileek, sareak konpontzen ari zirela, nitaz hitz egiten zuten ziurtzat emanaz nik ez nuela ulertuko. Zergatik? Ba, hiritar edo modernotxo estiloa nuelako. Ezin zen ulertu euskaldun batek bizarra eramatea. Ez dakit hori transmititzerik badagoen. Garai hartan erakusten genuen baginela gu ere, alegia, euskalduna ez zela baserri zurietakoa bakarrik. Eta ezagutu ditugu garaiak non jende batek disimulatu ere egiten zuen euskalduna zela. Horrekin hautsi nahi genuen. Edozer gauza egiten genuen. Edozer gauza egitea zen posible, dena egiteko zegoelako, eta nahiz eta niri kirola ez zitzaidan batere gustatzen eta ez nuen ezer ulertzen, egiten nituen elkarrizketak. Lotsatzekoak, lotsagarriak: ‘noiz jaio zinen?’ eta ‘ze afizio dauzkazu?’ eta. Dena den, bat dut gogoan. Behin, Espainiako selekzioa Irunera etorri zen kontzentratuta, Alcazar Hotelera, ez dakit existitzen den, mugarako bidean, Kolonetik. Selekzioan [Jose] Arakistainek jokatzen zuen, Real Madrileko atezaina zen orduan, eta kazetari piloa geunden hotel atarian zain, noiz aterako ziren entrenamendura joateko. Esan zuten debekatuta zeudela elkarrizketak, baina Arakistain atera zenean euskaraz dei egin nion, bueltatu zen, eta esan zidan eguerdian itxaroteko. Bazkalorduan bere mahaira eraman ninduen, launaka edo zeuden, eta mahai luze batean teknikariak, entrenatzaileak… Ezagutzen nuen bakarra [László] Kubala zen, uste dut entrenatzailea zela, eta begiratzen zidala horrela, enfin. Ni han izututa. Ez nuen futbolari bat ere ezagutzen. Futbola guretzat gorrotagarria zen, benenoa. Ez dakit norekin egongo nintzen, baina selekziokoak, inportanteak izango ziren eta akordatzen naiz batek esan zidala ‘Escribe algo en vasco, para ver como es’, txinera balitz bezala, zeren Arakistainekin beraien aurrean euskaraz hitz egin nuen. Handik urte batzuetara hau [Egunero hasten delako] egin nuen, euskaraz nire eskuetara iristen zena nahiko zera zelako, aspergarria. Zegoenak gure kezkak eta gure mundua ez zituelako islatzen.
Nola bizi zenuten garai hura?
Gu [Lur-ekoak], alde batetik, oso talde bakandua ginen. Besteak beste, garai hartan euskararen eremuan jende nahiko tradizionalista zegoelako. Apaizen mundua zen. Apaiz asko gero gorri egin zirenak, atera zirenak eta abar. Baina nik progre asko komentuan ezagutu ditut, sotanarekin, eta komentuak beti dira komentu. Gero, baita ere, [Gabriel] Arestirengana joan ginen, Aresti gugana etorri zen neurrian. Uste dut Aresti gugana etorri zela gehiago. Bera ere Bilbon nahiko bakarrik zegoen, eta ikusi zuen hemen gazte batzuk mugitzen zirela. Arestik nolabait ere lagundu egin zigun marjinatzen, bera askorentzat etsaia zen. Berak bai zituela etiketa klaruak, guk baino argiagoak: ez-abertzale, komunista… Askorentzat deabrua zen. Gurekin zegoen neurrian gu ere kutsatuta geunden. Aurrean eduki genituen Eladioak, aurrez aurre. Eta esan behar dut fanatiko intolerante batzuk zirela. Hortaz ez da asko idatzi, portzierto. Paper klandestinoetan-eta atera gintuzten, gu bezalako ume batzuk, gaztetxo batzuk. Utzi gazteei errebelde eta mugituak izaten, ez?
Beti esaten dut, mira dut garai hura, alde batetik, euskararen eremua amateurismoarena, boluntarismoarena zelako, eta oso festa girokoa. Nahiz eta diktadura eta zera guztiak, nahiz eta oso grisa eta tristea izan giroa. Niretzat, edozer gauza egin zitekeen, mundu guztiak idazten zuen, mundu guztia zen poeta, kaos bat zen hura. Gero, gauza pixka bat normalizatu egin da, normaren zentzuan. Azken urteetan profesionalizatu ere. Horrek dakartzan gauza on eta txar guztiekin. Euskarak eta euskal literaturak 50 urte hauetan egin duen bidea beste hizkuntza garaikide batzuek 200 urtetan egin duten bidea da. Hemendik aurrera zer gertatuko den ez dakit, ez naiz gai esateko. Uste dut orain arte bidea erraza izan dela. Behin maila batera iritsita, orduan da zaila gora egiten edo eusten. Ez dakit asmatuko dugun.
Nolako harremana izan zenuten Jose Luis Alvarez ‘Txillardegi’-rekin eta Jon Miranderekin?
Txillardegirekin gutxi, gehiago epistolarra, batez ere Belgikan zegoenean, eta gero baita ere bestaldera etortzen zenean, jaisten zenean: Branka [ Txillardegik sortutako aldizkaria] batzuk pasatzen nituen «barrura». Portzierto, bulegoan neuzkan piloa, Luis Nuñezen despatxoan ezkutatuta, eta poliziak Nuñez harrapatu zuenean bulegora etorri ziren, miatzera, eta berari harrapatu Branka-k [barrez]. Orduan Luis Nuñez EMKn zebilen eta ez zegokion Branka edukitzea, bere hemisferiotik urrun zegoen aldizkaria. Ez nuen gaiztakeriaz egin, baina horrela gertatu zen.
Mirande, esango dizut. Lur [argitaletxea] sortu genuenean idatzi genien idazle batzuei karta bat gure asmoak eta gure programazioa azalduz, eta uste dut aipatzen geniela, baita ere, Equipo Editorialean argitaratutako fondoa ikus zezaten gure nondik norakoa. Akordatzen naiz han aipatzen zela Cheren egunerokoa. Gogoan dut Miranderi ere idatzi niola, eta erantzun egin zidala esanaz ba, baietz, baina, sorpresarik ez izateko kontatu nahi zidala bera non zegoen [politikoki], eta hain disparatea egin zitzaidan esaten zuena, hain higuingarria, hautsi egin nuela karta; besteei ez nien ezer esan. Zentsura egin nuen, ri-rau [gutuna hausteko keinua eginez]. Eta argitaratu egin genuen, hala ere, Haur besoetakoa [1970]. Ez nien ezer esan, lotsa ematen zidan. Hori da abertzale izatea, zeure erraietan sentitzea. Lotsa ematen zidan, nik uste, batez ere, baten bat zegoelako inguruan agian ez zena hain euskal zerakoa eta haren aurrean azalaraztea gurean ere ‘Che Guevara argitaratu duzue, bueno, niretzat Che Guevara marikoi komunista…’ modukoak esaten zituztenak zeudela… Nik hor utzi dut Miranderekikoa. Gero, ikusi dut aldarrikatu izan dela. Uste dut merezi baino gehiago estimatu izan dela, buelta eman zaiolako. Hain zuzen ere, nazioan denetik edukitzeak nazio egiten gaituelako, ‘guk ere badugu gure faxista, ez pentsa, gu ere handiak bezalakoak gara’. Zeren, enfin, Mirande funtzionario-txiki nazi bat zen. Ze mina eman zidan, eta zentsuratu egin nuen, pena. Orain, karta hura gorde izan banu, baina… Horrelakoak gara.
Badago gaur egun gauza berritzaileak egiteko betarik?
Lehen banuen teoria bat, eta pozik nengoen teoria horrekin, zeren egia da teoriarik gabe gaizki bizi naizela, kaos absolutuan [barrez]. Euskara zertan edo nola justifikatzen da? ‘Euskara zertarako?’ [Joxe] Azurmendik aspaldi egin zuen galdera. Kristoren pasada eman genion galdera hori egiteagatik. [Miguel] Unamunok egiten zuen galdera bera. Orain ikusten dut, horretara iritsi naiz: Azurmendiren galdera hark badu zentzurik. Esango didate, ‘bueno, aizu, gaztelaniaz ez da galdera hori egiten, eta ingelesez are gutxiago’. Gure egoera beste bat da, eta gure egoeran pertinentea da galdera, iruditzen zait. Lehen, hizkuntza txikiak justifikatzen nituen literaturaren eta kulturaren eremuan, hain zuzen ere, besteak baino aberatsagoak izan zitezkeelako, berritzaileago, nolabait ere merkatutik libre zeudelako. Errazago ikusten nuen esperimentazioa kultura txikietan. Pentsatzen nuen kalitateak zentzu gehiago zuela kultura txikietan.
Alde batetik, txikitasunaren, marjinazioaren, behe-hizkuntza izatearen idealizazio bat zen. Baina gauzak joan diren bezala uste dut ezinbestekoa dela hizkuntza handien ibilbidea imitatu nahi izatea. Uste dut hor gabiltzala, eta egia da literaturan badauzkagula idazle batzuk eta obra batzuk lotsarik gabe agertu daitezkeenak munduko merkatuan. Hori, orain dela 50 urte…
Horrek ematen zigun lasaitasuna, honentzat eta harentzat idazten genuelako. Ez genuen pentsatu ere egiten itzul zitezkeenik. Orain, berriz, ari dira sortzen idazleak helburu hori dutenak: idazle izan nahi dute eta mugak gainditu nahi dituzte, mundu zabalean nahi dute idazle izan eta hortik bizi, eta abar. Erakunde publikoei eskatuko nieke euskarazko lerro bakoitza eta irudi bakoitza hobeto ordaintzeko eta gehiago laguntzeko gaztelaniazkoa baino, hain zuzen ere, kalitatearekin eduki beharko lukeen konpromisoa, hizkuntzaren egoera, eta zailtasunak medio. Baina hau aitortzea da behe maila batean gaudela aitortzea. Eta hori ez dugu nahi. Disimulatu nahi dugu gure txikitasuna, gure egoera, gure ahulezia, eta uste dut ezetz, ez genukeela disimulatu behar. Euskaldunak ez direnek, erdaldunek, hobeto ulertuko lituzkete gure aldarrikapenak aitortuko bagenie egoera zein den. Alderantziz, saltzen badiezu gu sekulakoak garela, gu perfektuak garela eta abar, orduan, zertarako eskatu? Nahiz eta literaturan errealismoa ez zaidan gustatzen, uste dut errealitatea onartu beharra dagoela, ze ez dago saihesterik.
Beti kontatzen dut anekdota bat. Marraztea asko gustatzen zitzaidan eta nire inguruan zegoena marrazten nuen, segun moda. Tour garaian ziklistak-eta marrazten nituela akordatzen naiz. Orduan estatuko edo nazioko koloreekin ibiltzen ziren, ez marken zerekin. Espainolek, gure [Jesus] Loroño eta barne, urte hartan zuten maillota oso berezia zen: grisa eta bandera espainol estuarekin. Beraz, marraztu nuen ziklista bat grisez eta bandera espainolarekin. Ez zitzaidan gustatzen, baina hori zegoen. Akordatzen naiz aita etorri zela, begiratu zidala eta ez zidan errietarik egin, baina hartu zuen lapitza eta borratu egin zuen bandera espainola eta pentsatu nuela, ‘joe, ba horrela da, tio, esto es lo que hay. Loroño, [Federico Martin] Bahamontes, bandera honekin, eta ez dago ikurrinik tourrean’. Nire aitak ikurrina marraztu behar zela. Askotan etortzen zait. Alde batetik, nire ezintasun bat da hori gainditzea, baina niretzat hori zen maillota, nire aitarentzat ez, nire aitak ez zuen ikusten maillot hori.
Nola bizi izan zenuten Gerra Zibilaren osteko giroa etxean?
Nik, oso presente. Nire inguruan asko hitz egiten zen gerraz. Badakit beste etxe batzuetan gai tabua zela eta ez zutela hitz egiten. Esango nuke kalean eta taberna giroan gerraz hitz egiten zuten zaharrak gehiago izaten zirela gorriak eta gerra epiko bat kontatzen zutela. Gure, nire, giroa abertzalea zen: gudariak-eta. Gudariak zintzoak ziren, eta nire amarentzat garbiak ere. Ez nion inori entzun gerran egin zuen balentriarik. Bueno, hiltzearena ezta inondik ere, niri inork ez dit esan, ‘hara joan ginen eta danba-danba bi tiro eman eta…’. Asko zen klabe komikoan, eta galtzailearen duintasuna, eta justifikazioa noski: ‘Asko ziren, abioiak, alemanak, italiarrak…’ Nire etxean makarroirik ez zen jaten, italiarren zerak.
Zintzoak ziren, nobleak, ahulagoak, horiek ziren baloreak. [Arturo] Bareak trilogia bat du [La forja de un rebelde (Errebelde baten eratzea)], oso ona da, errepublikako prentsa arduraduna izan zen, eta kontatzen du nola Madrilen ja frontea azkenetan zegoela, kanpoko korrespontsalak eramaten zituen euskaldunak zeuden batailoi batera, garbiena zelako, erakusgarriena zelako, gainera ondoen jaten zutenak eta abar. Baina garbienak, ezta, nire amak beti esaten zuena: ‘gure mutilak garbiagoak’. Poz handia hartu nuen. Anarkistak eta, bueno, badakizu. Askotan pentsatu dut ‘jende hau zertara joan zen gerrara, hain onak, hain zintzoak izanda’. Rikardo Arregiren aitari entzuna naiz, Andoainen, ‘guri esaten ziguten erretiran zubiak dinamitatzeko-eta, baina herriko zubia nola dinamitatuko genian ba!’. Baina la guerre, c’est la guerre, frantsesek esaten duten bezala.
Gero etorri zen pistola hartze hori, ez ote zen izan nolabait ere aitaren aurrean… bueno, enfin. Horregatik eman dit horren pena handia, hain harro bainengoen gure historia gertukoaz. Garai hartan beste era batera bizi genuen, zeren hainbatetan kontatzen baitziguten etsaia salbatu izana: ‘Halako etxean ezkutatu zuen eta…’ baina gerran etsaia ez da ezkutatu behar, etsaia [hiltzeko keinua]. Beti horrelako gauzak entzuten nituen.
Mungiako institutu bateko gaztetxoekin Gerra Zibilaren inguruko lanketa bat egin duzu Miren Billelabeitia irakaslearen ekimenez eta ‘Lili eta biok’ liburuaren harira. Nolakoa izan da esperientzia?
Gaztetxo hauena oso izan zen interesantea, bueno, irakaslearen lana ere, noski. Elkarrizketan galdera oso interesgarriak egiten zizkidaten eta frogatu zidaten, uste dut [ikasleek idatzitako Aitita-amamen guda zibila (Erein, 2019) liburuaren] hitzaurrean esaten dudala: kontu literatura errazaren promozioa egiterakoan, zeren eta igual eskua joaten zaigu eta errazegia jartzen, bestea zaila egingo zaien aitzakiarekin. Esan zidatenean hori [Lili eta biok] eman behar zietela irakurtzeko, joe. Hasierako asmoa hori nuen, zerbait egitea gaztetxoentzat, ez dakit zergatik jarri zitzaidan buruan, eta orain beste [nobela] bat egin dut asmo berarekin.
Hitzaurrean aipatzen duzu, ‘Miren eta erromantizismoa’. Argitaratzear da?
Joe, ba, dudak eduki ditut, zeren ari naiz nire ibilbidearen bukaerari zera dekadentea ematen [barrez]. Pentsatzen dut nigandik espero dela zerbait berritzea edo gairen batean eta. Gaztetxoentzat… Jendeak ez ote duen pentsatuko gaga edo nagoela. Ja lau urte edo badira hor dagoela liburua.
[Mungian] sorpresa hartu nuen zeren eta ikusten zen jende hark ez nindutela begiratzen gure garaian predikatzen etortzen zitzaizkigunei begiratzen genien bezala. Beldurra nien, zeren noski, aspaldian ez dut hitz egin 15 urteko bizidun batekin, nola diren ere ez dakit, eta deputamadre sentitu nintzen, eta ikusi nuen askok ulertu zutela liburua. Gero, esperientzia hori, aitona-amonekin hitz egitekoa, belaunaldi desberdinek zaharrek diotena jasotzea… Zera aitortu zidan liburuaren aurkezpenean neska batek, damua zuela bere amonarekin gehiago ez hitz egin izana, hila zelako. Bueno, programa horiek leku askotan egiten dira, baina bai, niretzat oso esperientzia polita izan zen. Lili eta biok eskutik joan zitzaidan. Gero, gainera, argitaratzeko gogo handirik ez eta bueltak ematen dizkiot lanari eta luzatu egiten zaizkit eta hain polita izan zen esperientzia non esan nuen, bueno, idatzi behar dut bat gazteak bistaz galdu gabe, ez dakit lortu dudan. Alde batetik, gogoa ematen dit argitaratzeko, baina… gero, hainbeste liburu dago. Lehen pozgarria zen liburu bat mundura etortzea. Orain egiten diren aurkezpenetan kazetariak ikusten dituzu han, ‘joder, aste honetan beste bat…’
Nola ikusten duzu gaur egungo idazleen jarduna? Liburuak defendatu behar izatea?
Ez dut ulertzen, nik ezingo nuke. Ni maila batean idaztetik bizi izan naiz, txostenak, informeak eta abar. Sekula ez dut kezkarik izan. Proposatzen zidaten gai bat eta banekien zerbait egingo nuela. Pentsatzen dut benetako nobelagile batek ere gauza bera egiten duela: ‘Ona edo txarra baina idatziko dut nobela’. Nik ezingo nuke, esango balidate ‘idatzi behar duzu nobela bat’, ezingo nuke. Oraingo idazleek pena ematen didate, alde batetik. Hemengoez ez hitz egiteko, Juanjo Millas, adibidez, Donostiara etorri zen, gero, entzun nuen ez dakit non zegoela. Joe, gizajo hau, Donostiara etorri, hotelean berak bakarrik lo egin, afaldu kultur zinegotziarekin, aguantatu kultur zinegotzia, enfin, ez dakit nor den Donostiakoa, baina. Idazten lasai egon beharrean… Berari entzun nion, idazle batzuk kexu direla promozio lan horregatik eta berak pozik hartzen duela, zeren eta, topikoa da erantzuna, zeren eta langile obreroek askoz gauza latzagoak egin behar baitituzte.
Behin entzun nion Harkaitz Canori esaten nobela idazteko urte sabatikoa hartu beharko zukeela eta kontraesana iruditu zitzaidan. Profesionalizatu eta… Esan egin nion, ausartu egin nintzen, ‘baina hori ez al da absurdoa’, eta esan zidan, eta hori ikusi nuen, ezetz, hori ere idazle izatea dela, hori ere idazlearen zera horretan sartzen dela eta berak gustuko duela hori ere. Orain, idazle ona izan eta, gainera, jakin behar da jendaurrean aritzen. Uste dut garai bateko modeloa hobea zela, funtzionario munizipala zen idazle hura, goizetan tartean ezkutuan ere idazten zuena, eta arratsaldean, lanak ez zuenez asko nekatzen idazten zuena. Baina bueno, ulertu nuen [Canok] esaten zidana.
NOBELAREN JATORRIA
Egunero hasten delako-ren argumentua abortuaren auziaren bueltakoa da eta liburuaren genesiaz galdetuta haurra zeneko pasarte bat ekarri ohi du gogora Saizarbitoriak. Uda batez, Mutrikura heldu eta isilik topatu zuen herria, dolu eguna zen. Emakume batek haurdun zegoelako bere buruaz beste egin omen zuela entzun zuen esaten. Ulertezina egin zitzaion egoera, hain gazte izanik haurdun egotea zer zen ere apenas ulertzen bazuen ere. Helduxeagotan, gaztelaniazko literaturan oso presente topatu zuen gaia. Urte batzuk beranduago Suitzara ikastera joandakoan hemengoaren oso bestelako egoera topatu zuen: konpon zitekeen «arazoa» zen han hemen hil ala bizikoa zena. Suitzan ezagututakoaren berri eman nahi zuen: kantonamendu desberdinetako legedia, medikuen jarrera desberdinak… Funtsean, abortuaren aukera auzi tragiko baten moduan beharrean normaltzat aurkeztu nahi zuen. Abortatzeko eskubidearen aldeko nobela baten forma hartu zuen asmoak.
LAGUNENTZAT IDATZIA
Friburgon (Suitza) ikasten ari zela idatzi zuen Egunero hasten delako. Jatorrizko eskuizkribuan nobela 1968ko apirilean zehar hamabost egunetan idatzi zuela aitortzen zuen Saizarbitoriak, gerora edizio lana eta hamaika zuzenketa etorriko baziren ere. Kontatu izan duenez, idatzi artean ez zerabilen argitaratzeko asmorik buruan. Lagunei pasatzeko idatzi zuen, eta lagunek haiei gustatu zitzaiela esatea zen bere helburu nagusia. Ibon Sarasolari igorri zion eskuizkribua Saizarbitoriak, eta honek bultzatu zuen argitaratzera. Urteetan zehar hainbat zuzenketa jasan ditu liburuak, argitalpen berriekin hizkuntza estandarraren arauetara ekartzeko, batez ere. 2007an Egunero hasten delakoren poltsikoko edizio bat argitaratu zuen Erein argitaletxeak eta orduan birmoldatu zuen Saizarbitoriak berak. Zuzenketak sartzen hasi eta berridatzi egin zuen, azkenean. Hala eta guztiz ere, funtsezkorik ukitu ez zuela zehaztu izan du idazleak, gauza batzuk kendu eta beste batzuk gehitu arren mamiak bere horretan dirauela.
URTEURRENA OSPATZEKO
Egunero hasten delako liburuaren 50. urteurrenaren karietara hainbat ekitaldi antolatu dituzte. Hasteko, liburuaren argitalpen berria egin du Erein argitaletxeak, jatorrizko azala berreskuratuz.
Irailaren 9an, Poesia Orduak ekitaldiaren barruan Egunero hasten den musika emanaldia egingo dute Viktoria Eugeniako Klub aretoan. Koldo Izagirrek eta Iban Zalduak Saizarbitoriaren obrako zati hautatuen irakurraldia egingo dute hainbat musikariren laguntzaz.
Azaroaren 11tik 24ra egingo da aurten Literaktum festibala eta bertan Saizarbitoriaren obran ageri den Donostian zehar ibilaldia egingo dute. Era berean, Alberto Corazonek Lur argitaletxearentzat egindako azal batzuekin erakusketa jarriko dute Ernest Lluch kulturetxean.
