"Bertsolaritza ulertzeko modu berriak bistaratu ditugu"
Hendaiar Egiatartutzat du Miren Artetxe Sarasolak (Hendaia, 1985) bere burua. Bertsolaria da, eta, gaur egun, bertsolaritza ikertzen dabil. Ane Labakarekin batera koordinatu du 'Bertsolaritza feminismotik (bir)pentsatzen' liburua.
'Bertsolaritzatik hiztun berrietara, eta hiztun berrietatik hizkuntza-ideologietara' du izena Miren Artetxek emango duen hitzaldiak. (Argazkia: Joseba Parron) Udako Euskal Unibertsitateak argitaratu berri du. Bertsolaritza eta feminismoaren uztarketaren bitartez, gogoetarako eta eztabaidarako materiala bildu dute.
Zuk idatzitako testuan diozu ‘emakume bertsolaria’ oximoron bat izan dela duela gutxi arte. Liburu hau hori desmuntatzeko tresna bat izan da?
Uste dut nahiko desmuntatuta dagoela. Nahiz eta egun bertsolaria esaten dugunean, irudi zehatz bat datorkigun burura, eta ziur asko ez da emakume batena izango, ez dut uste oximoron bat denik. Uste dut emakume bertsolaria sartzen dela denon buruetan. Ez dena sartzen horrenbeste da emakume bertsolari izatea eta gizon bertsolari izatea ez dela erabat berdina, eta ez direla abiapuntu beretik abiatzen. Horren atzean badago egiturazko arrazoi bat, eta, hori desmuntatzea izan da asmoa.
Zein da liburuaren helburua, orduan?
Hasteko, bilketa lan bat egitea. Ikusten ari ginen jende asko ari zela honen inguruan idazten, izan gradu eta master amaierako lanak, izan artikuluak, eta abar. Gainera, ikusten genuen bertsolari emakumeok ere ari ginela gogoetan, bakoitza bere harrikadarekin. Hitzaldi formarekin bazeuden lan asko publikatuta, eta horiek biltzea izan da lehen helburua.
Bestalde, batez ere 2017ko Bertsolari Txapelketa Nagusian, hasi zen asko hitz egiten bertsolaritza eta feminismoaren inguruan, eta bazirudien nekagarria ari zela bihurtzen. Ematen zuen beti berdina esaten ari ginela, eta eztabaida asko zentratzen zen parte-hartze kuotetan, eta polarizatzen zen pila bat, eta tabu bihurtzen zen espazio batzuetan, eta abar, eta abar. Orduan, alde batetik, bageneukan gogoa esateko denbora asko generamala horretan pentsatzen, genero sistemak aplikatzen ditugula bertso sistemara, eta irakurketa finak egiten ditugula, eta beti gauza berak modu berean esatetik harago, erakutsi nahi genuen zenbat gauza esan daitezkeen feminismotik. Beraz, asmoa izan da erakustea zenbat gauza egin diren gaiaren inguruan orain arte, hemendik aurrerako gogoetak eta eztabaidak abiapuntu horretatik hasteko.
(Argazkia: Joseba Parron)
2018an Iruñean egindako ‘Bertsolaritza genero ikuspegitik’ jardunaldiak abiapuntua izan ziren liburua idazteko. Zergatik izan ziren garrantzitsuak topaketa horiek?
Alde batetik, izan zen liburu honetan dauden artikulu askoren bultzatzailea. Guk bagenekien emakume bertsolari asko, eta beste jende asko zegoela honi buruz pentsatzen, eta proposatu genien hitzaldi formatuan aurkezteko. Gainera, garrantzitsua izan zen gai honi buruz hitz egin eta eztabaidatzeko Katakraken elkartu ginelako pertsona pila bat. Gogoratzen naiz kristoren beroa egiten zuela [barrez], eta sentitzen zen gogoa zegoela horri buruz pentsatzeko. Ez zen aproposena izan eztabaidarako, hitzaldiek toki handia izan zutelako, baina ondorengo garagardo uneetan bai antzeman zela gogoa eta beharra gaia jorratzeko.
Ane Labaka eta nik egin genien bi eguneko ikastaro bat egiteko proposamena UEU-koei. Helburua izan zen jorratzea feminismoa bertsolaritzara ekarrita, adibidez, gaiak eta feminismoa, bertsolarion rolak eta feminismoa, eta abar. Orduan, horri buruz hitz egin izan dugun pertsona batzuentzat izan zen topatzeko espazio bat, eta beste askori eman zien aukera ulertzeko zeri buruz ari garen hitz egiten genero sistema eta bertsolaritza lotzen ditugunean. Abiapuntu gisa oso polita izan zen.
Liburuan (bir)pentsatu aditza erabili duzue. Dagoena birpentsatzeaz gain, bertsolaritza berri bat asmatu eta pentsatzeko asmoa du atzean?
Ez dut uste horren handinahiak izan garenik. Uste dut hori baino gehiago izan dela erakustea ez dugula pentsatu eta kito, baizik eta etengabe pentsatzen ari garen zerbait dela. Liburua ez dugu mugarri gisa markatu, baizik eta bidean sortu den beste elementu moduan. Feminismotik birpentsatzen aditza erabili dugu, ematen duelako gu hasi garela bertsolaritza feminismotik pentsatzen, baina aspalditik ari da jendea horren inguruan gogoeta egiten.
Bestalde, ikuspuntu horretatik, esan genuen: ‘goazen bertsolaritza pentsatzera’. Liburuan dauden artikuluak idatzi baino lehenago bertsolaritzan idatzitakoa, Carmen Larrañaga eta Jone Miren Hernandezen artikulu batzuk kenduta, orokorrean gizonek eta gizonen perspektibatik idatzitako testuak izan dira. Bertsolaritza definitzeko erabili diren elementuak dira bertsolaritza kanon jakin bati dagozkionak. Adibidez, Joxerra Gartziak, Andoni Egañak eta Jon Sarasuak egin zuten bertsolaritzaren definizio bat 2001 urtearen inguruan, eta orduan ez zegoen ia emakume bertsolaririk oraindik.
Emakume bertsolarien inkorporazioak eta ekarpenek ez diote zerbait berria ekarri bertsolaritzari, baizik eta bertsolaritza ulertzeko modu berriak bistaratu dituzte. Bai guk bertsolaritza ulertzeko modu berriak ekarri ditugulako, baita lehengo moduak ez zuelako dena barne hartzen ere. Bertsolaritzari buruz pentsatzerakoan kontuan hartu beharreko beste elementu batzuk jarri ditugu mahai gainean.
(Argazkia: Joseba Parron)
Liburua lau ataletan banatu duzue, zer lantzen du bakoitzak?
Lehenengo, hamalau artikuluak bildu genituen, eta gero erabaki genuen horiek lau ataletan banatzea. Lehen atalean [Lehengoa, oraingoa (eta tartekoak)] diakronia moduko bat osatu dugu, hau da, kronologikoki daude antolatuta bost testuak. Carmen Larrañagaren testuak hartzen du bertsolaritza gaur egungo bertsolaritza bihurtu zeneko garaitik gaur arte, eta nola oinarritu den bertsolaritzaren definizioa eredu maskulino batean. Joxepa Antoni Aranberriren historia jaso du Elixabete Perezek. Nerea Ibarzabalek gure garaian lehen emakume bertsolari gisa ezagutu genituen emakumeek, Cristina Mardarasek, Arantzazu Loidik eta Estitxu Arozenak egindako mahai-inguru baten kronika. Ondoren, Maialen Lujanbiok egin duen irakurketa, eta azkenik, Harkaitz Zubiriren azken ikerketa soziologikoan egindako argazki panoramikoa; bertsolaritzan emakumeek gaur egun daukaten lekua aztertu du. Atal honen xedea da, gehienbat, gaia kokatzea.
Bigarrenean, Emakume* ahots eta gorputzek esan (ezin) dezaketena atalean, jaso ditugu, batez ere, ze muga sentitzen ditugun gure ahotsetatik eta gorputzetatik gauzak esateko, nola dauden gai batzuk ez direnak jartzen, gai batzuk nola jartzen diren, emakumeak nola irudikatzen diren. Baita ze umore egiten den ere, eta umoreak nola erreproduzitzen duen eskema zehatz bat, edo nola eraldatu dezakeen hori.
Hirugarren blokean desautorizazioa eta ahalduntzea lantzen dira bereziki. Uxue Alberdik Kontrako eztarritik libururako erabili zuen marko teorikoa azaltzen du, eta hor desautorizazio estrategia desberdinak aztertzen dira. Gero, ahalduntze prozesu kolektiborako azken hamabost urteetan garatutako gakoak azaleratzen ahalegindu gara. Azkenik, ahalduntze kolektiboko kasu praktiko bat jaso dugu, Bertxortan-ena.
Azkenik, eskatu genien bertso mundutik aparte, edo, behintzat, barruan ez dauden bi pertsonari begirada bat emateko. Alde batetik, Iratxe Retolazak kritika literariotik egin du, eta bestetik, Mari Luz Estebanek antropologiatik.
Liburuaren aurkezpenean esan zenuten bertsolaritzan feminismoa lantzea ez zela berria, baina feminismotik bertsolaritza lantzea ezta ere. Horregatik azken atal hori?
Gure azken urteetako prozesua ezin da ulertu mugimendu feministaren ibilbidea begiratu gabe. Azken finean, gu ez gara zerotik hasi feminismoa lantzen. Gainera, gutako asko, bertsolaritzatik iritsi gara bertsolaritzara, eta, gaur egun, jende asko ari da iristen feminismotik bertsolaritzara. Hori ez da kasualitatea. Bestalde, akademiatik aspalditik begiratu izan zaio bertsolaritzari feminismoaren ikuspegitik. Horregatik, nik uste dut horrek denak elikatzen duela liburuaren oinarria.
Bertso bana jarri duzue testu bakoitzaren aurrean. Zergatik?
Eman dezake ariketa estetiko kutre bat, esan dugula: ‘nola liburua bertsolaritzari buruzkoa den, jar dezagun bertso bat’. Koordinatzaileon izenak agertzen dira azalean, baita egileen izenak ere, baina prozesua hori baino askoz kolektiboagoa izan da. Ez da esateko modu bat, edo guay gelditzen delako; Anek eta nik horrela bizi dugu, eta liburuko besteek ere. Gure plazetako jardunean, Ahalduntze eskolan, Ez da kasualitatea saioetan, eta abarrean gurutzatzen ditugun bertsolari emakumeekin garagardoak eta kafeak hartzen ditugunean egosten dena da egiatan liburu honen abiapuntua. Orduan, bertsoak jartzearen asmoa zen horri espazioa ematea. Ahalduntze eskolako gure kideak dira gehienak, eta haiek liburuan egoteko modu bat izan da.
Elixabete Perezek Joxepa Antoni Aranberri bertsolariari buruzko testua idatzi du. Garrantzitsua da emakume bertsolarien genealogia berreskuratzea?
Berez, oso garrantzitsua. Elixabeterena ariketa konkretu bat da, bertsolari konkretu bati buruzko ikerketa da, baina historiografia feminista egiten hasi beharko bagenu bertsolaritzan, lan handia dago. Emakume bertsolariak betidanik existitu izan dira. Bertsolaritza hasi zen egituratzen XVIII. mendean lore-jokoekin, eta orduko lehiaketetan bazeuden emakume parte-hartzaileak eta irabazleak. Baina hori formalizatzen hasi zenean, paisaiatik kulturara, oholtzara, pasa zenean, epai irizpide batzuk adostu zirenean, antzokietara salto egin zutenean, eta abar, eta abar, hor emakumeak desagertzen hasi ziren, eta esparru pribatu-publiko bereizketa hori egiten da. Noski, horrek ez du esan nahi emakumeek bertsotan egin ez dutenik. Zenbatek esaten dute: ‘Gure etxean bertsolaria amona zen, edo izeba, edo gure aitonaren arreba batek egiten zuen bertsotan’?.
Badirudi gu iristen garela toki batera arrotza zaiguna, edo ez dagokiguna, eta genealogia ariketa hori egingo bagenu, konturatuko ginateke historia luze baten ondorioz gaudela gu hemen. Nire ustez gure posizioa legitimatu egiten du, eta irakurketa egiteko beste tresna batzuk ematen ditu.
Bertsolaritzan, orokorrean, diziplinaren osasun ona bermatzeko egiturak sortu dituzue (Bertsozale elkartea, adibidez). Bertsolaritza feministatik eratu dituzue tresnak edo egiturak?
Alde batetik, dago mugimendu feminista, eta bestetik, dago bertso munduan gertatu dena. Ez dira bereizgarriak, elkar-eraginean daudelako, baina badira Bertsozale elkartearen barruan sortu diren egiturak, baita hortik kanpo sortu direnak ere. Elkartearen barruan, adibidez, 2006. urtean gogoeta estrategikoa egin zen, eta bat-batean genero ardatza sartu zen. 2008an sortu zen genero taldea, elkartearen barruko ekimenak genero ikuspegitik aztertzeko, eta transbertsalitatea bermatzeko.
Bestetik, 2008-2009 inguruan Uxue Alberdi eta Ainhoa Agirreazaldegi hasten dira egiten hitzaldi bat, Bertsolaritzari begirada feminista bat, edo antzeko izenburua zuena. Ikusten duzu, izenburuetan beti oso originalak garela… [barrez]. Hitzaldi horrekin, ia lehen aldiz bertsolaritza eta feminismoa artikulatzen dira, ordura arte, generoa bai, baina feminismoa ez zelako erabili.
Bestalde, Ez da kasualitatea saioak sortzen dira, eta hasten gara emakume bertsolariak elkarrekin kantatzen. Horrek eragiten du gizonen begiradatik aparteko oholtza bat sortzea. Hortik atera zena, ez genuen uste horrenbesterako izango zenik; ez genuen espero horren desberdina izango zenik gure gorputz jarrera, gure kantatzeko era, gure gaitegia, saioaren aurreko eta ondorengo konbertsazioak, eta abar. Hori dena ezin zen gertatu ez bagina hasi emakume bertsolarien topaketak egiten.
2003. urtean egin genuen lehena, Azkizun, eta gutako askok elkar ezagutu genuen asteburu horretan, izan ere, garai haietan beti “saioko neska” izaten ginen. Oso momentu gutxi zeuden beste neska batzuekin batera abesteko, sariketaren bat urtean zehar edo martxoaren 8a. Orduan, horrek denak lagundu du elkar ezagutzeko, hitz egiteko, eta, batez ere, aliantzak sortzeko. Egiatan ezagutu gara, eta egiatan dugu elkarrekiko ezagutza, konfiantza, kariñoa, eta errekonozimendua. Hortik eraikitzea askoz errazagoa da, eta hori gabe eraikitzea, oso zaila da.
Ane Labaka eta Miren Artetxe, Koldo Mitxelenan, liburuaren aurkezpenean. (Argazkia: Irati Salsamendi)
‘Bertsolaritza: maskulinitatearen habitat’ idatzi zuen Carmen Larrañagak. Askotan ikusi dugu espazio publikoak konkistatzeko, emakumeek rol maskulinoak asumitu behar izan ditugula. Bertsolaritzan, plazan, gertatzen da hori?
Uxue Alberdik eta Ainhoa Agirreazaldegik egiten zuten bereizketa bat, nire ustez pintzekin hartu behar dena: bereizten zituzten panpinak eta drag king-ak. Sakondu beharko litzateke, baina esanguratsua da.
Interesgarria da, egia delako hasieran plazaratzen ziren emakumeek euren feminitate marka guztiak ezabatzen zituztela, rol maskulinoak hartu, eta beraien jokoan irabaztera joaten zirela. Kontua da bazeudela emakume femeninoak ere, bertsotan ondo egiten zutenak, baina merkatuak ez zituen kontuan hartzen eta hautatzen.
Gaur egun ikusi dezakegu hori aldatzen ari dela, nahiz eta ez dudan egin nahi klasifikazio zurrun bat, baina denetik ikusi daiteke. Badago joera rol maskulinoak hartzeko, baina hori egitean, haien imitazio txar batean bihurtzen zara. Hau da, beraiek bezain ondo egin behar duzu bertsotan, baina beraiek bezain ondo egiten baduzu, haiek irabaziko dute, haiek gorpuzten dutelako hoberen maskulinitatea. Orduan, joko arau horietan galtzera kondenatuta zaude.
Aldiz, feminitatea gorpuzten baduzu eta rol horiek asumitzen badituzu, de facto autoritate gutxiagoko posizio batetik abiatzen zara. Orduan, bietan daude koxkak, eta erabaki behar duzuna da zein pribilegio nahi dituzun galdu. Hor dago genero egituraren eragina.
Egia da gaur egun askoz aniztasun handiagoa dagoela, baina egin daiteke sekulako ikerketa, ikusteko merkatuak zein eta nola hautatzen dituen ikusteko.
Noiz eta nola hasi zinen bertsolaritzan?
Bertsozalea izan naiz nahiko txikitatik, hau da, ez nituen bertsoak egiten, baina familiarekin hitz jolasak eta horrelakoak egiten genituen, hitzekin eta hizkuntzarekin jolasten genuen. Era berean, teatrera samarra nintzen, eta gurean beti egon da Hitzetik Hortzera telebistan. Gustatu egiten zitzaidan, eta Hendaian bertso eskola hasi zenean, argi ikusi nuen niretzako zela. Garai haietan kotxean gindoazenean, puntuka egiten nuen, errimatu gabe-eta, baina aritzen nintzen.
Hortik aurrera ibilbide klasikoa egin dudala uste dut, bertso eskolan jarraitu, eta hamasei-hamazazpi urterekin hasi nintzen sariketetara aurkezten. Hegoaldean pare bat irabazi nituen, eta izentxo bat eman zidatenez, saioak egiteko deitzen hasi zitzaizkidan. Iparraldekoa nintzen, neska nintzen eta gaztea nintzen, ondorioz, kartelerako pertsona ideala nintzen [barrez]. Garai hartan beste mila gauzatan ere banenbilen, eta blokeo moduko bat izan nuen. Orduan, hogei urterekin, erabaki nuen Bartzelonara joatea, eta han eten handi bat egin nuen bertsolaritzari dagokionez. Gero izugarri kostatu zitzaidan itzultzea.
Eta nola izan zen itzulera?
Ez dakit zehazki esaten, baina duela 7 bat urte konturatu nintzen etena egin nuenean plaza asko eskaintzen zizkidatela, eta ardura gisa sentitzen nuela hori. Han egoteko ardura bizi nuen, baina, presioa sentitzen nuen ez nuelako egin behar bezain ondo egiten; era berean, ez nuen nahikoa entrenatzen horri buelta emateko, eta etengabe zalantzan jartzen nuen neure burua. Orduan, erabaki nuen itzuliko nintzela hoberena izatean [barrez].
Gainera, Bartzelonan buruak astindu bat eman zidan, hemen ez zeuden eztabaida politiko pila izan nituelako, eta ikusten nuen iritsi nintzela puntu batera, non banekien zer esan nahi nuen, baina konturatzen nintzen ez neuzkala hori esateko bertsolaritza tresnak.
Une horretan esan nion neure buruari: ‘Miren, feministak gara!’. Orduan, hasi nintzen lanketa bat egiten, baina jendearekin, ez bakarrik. Teoria banekien, baina gero gorputza eta haragia jartzen nuen oholtzan, eta betiko alarmak pizten zitzaizkidan. Hori guztia kolektiboan bizitzea izan da niretzat bertsolaritzara itzultzeko ezinbesteko baldintza nagusia eta bakarra. Batarekin eta bestearekin egoteko tarteak bilatzean, konturatu nintzen gure arteko sare bat dagoela, eta horrek indar handia ematen dit.
Zure ibilbidean, noiz hasi zinen gainerako emakume bertsolariekin lanketa egiten eta saretzen?
Lehenengo esperientzia, esan bezala, 2003an Azkizun egin genituen emakume bertsolarien topaketa izan zen. Han entzun nuen nik sentitzen nuena beste emakumeen ahoetan, eta ikusi nuen ez nintzela bakarra. Konturatu ginen egiturazko gauza bat zela. Nik orduan nuen diskurtsoa zen ‘Ni ez naiz neska’. Zergatik? Bada, neska izateagatik ulertzen zenarekin ez nintzelako identifikatzen, eta ez nuelako horrekin identifikatua sentitu nahi. Garai haietan genero femeninoa despreziatzen nuen. Hor konturatu nintzen nire sentsazioen atzean zer nolako pastela zegoen, eta alde batetik, biktima gisa neure burua ikustea gogorra egin zitzaidan, baina, bestetik, ikusi nuen errua ez zela nirea, eta horrek lagundu egin zidan.
Hurrengo urteetan ez zen beste topaketarik egin, eta bertso eskolan neska bakarra nintzen. Saioetan beste mota bateko enpatia sentitzen nuen gainerako emakumeekin eta harreman bereziagoak nituen haiekin, baina ez zeuden egituratuta. Bestalde, feminismoan egin dut ibilbide paraleloa, eta horren barruan ere beste sare batzuk eraiki ditut. Hori bertsotara ekarri dudanetik nik uste dut bost bat urte besterik ez direla pasa.
(Argazkia: Joseba Parron)
Nola bizi dituzu plazak egun emakume bertsolari gisa?
Uxueren [Alberdi] Kontrako eztarritik liburuan azaltzen dira zenbat gauza gerta daitezkeen bertso saio baten biran, bai oholtzaren aurretik, oholtzan, baita gero ere. Esaterako, daude bertsotan ari zarenean bizi dituzun gauzak, hau da, zu zaren hori eta adierazi nahi duzun hori azaltzeko zailtasunak. Adibidez, ‘Zuek biok, senar-emazte zarete’ gaiaren aurrean, egin ditzakezu hainbat gauza: alde batetik, egin dezakezu ikusleek espero duten eskemetatik abiatu, horiek erreproduzitu, eta hortik egin umorea; bide hori da teknikoki errazena. Bestetik, kritikatu dezakezu modu panfletarioan, baina egoera zaila bihurtzen duzu, eta umorea egiteko aukera galtzen duzu. Bestalde, mundu berriak sortu ditzakezu, baina, horretarako, parean behar duzu zure lengoaia bera hitz egiten duen norbait, eta hala ere, agian publikoarekin ez duzu bat egingo. Zailtasun horiek sentitzen ditugu gehiago feminista gisa, neska gisa baino. Neska gisa, bada, gizarteko beste esparruetan sentitzen ditugunak, baina bertsotara ekarrita.
Bertsolari, emakume eta feminista gisa, aldiz, sentitzen dut gai batzuen inguruan ez dela hitz egiten, eta erdi-tabu bihurtzen direla. Horiei buruz hitz egiten baduzu, tentsioa sortzen da. Familia bazkari baten moduko zerbait da [barrez]. Era berean, sentitzen dut generoaren polizia gorpuzten dugula batzuetan, batez ere bertsolari gizonen aurrean, eta hori oso deserosoa da.
Eta aipatzen dituzun gai tabu horiek, zeintzuk dira?
Esaterako, Uxue Alberdik atera berri duen liburua guztion ahotan dabil azken aldian, bertso munduan eta kanpoan, eta bertso saioetan, ez aurretik, ez ondoren, ez da horri buruz hitz egiten. Hori gertatzen da, badakigulako horrek eztabaida sortuko duela. Haiek, agian, irakurriko dute gu abiatzen garela beste puntu batetik, baina oker gabiltzala, eta ez dutela lortuko gu konbentzitzerik. Gainera, igual entzungo dituzte gauza batzuk ez dituztenak entzun nahi, ez zaielako interesatzen. Nire ustez gai horiei buruz ez hitz egitea da gauzak ez aldatzeko mekanismo onena.
Baina, azken aldian, feminismoa oso onartuta dago, eta ez da zerbait deserosoa, ezta?
Ez da deserosoa alardeari buruz, abortuari buruz edo bortxaketei buruz hitz egitea. Deserosoa da hitz egitea heterosexualitateaz, gizonen pribilegioei buruz, edo beste mila gauzari buruz, baina oraindik, ez gara horra heldu. Ez da deserosoa lau gauza direnean, eta maneiagarriak direnean, baina gai horiek zentrora eramaten ditugunean, gauzak aldatu egiten dira.
Gipuzkoako txapelketa izaten ari da aste hauetan. Nolakoa da gaur egun txapelketan esparrua bertsolari emakumeentzat?
Gipuzkoakoa ez dut jarraitu, baina, orokorrean hartuta, bada bertso txapelketa bertsolarien klasifikazio eta balidazio mekanismo legitimatuena. Noski, begiratu behar duguna da, zeintzuk diren mekanismo horiek. Genero irakurketa sartzen da horietan? Nola sortu dira mekanismo horiek? Epaileen irizpideak nola erabaki eta aplikatzen dira? Epaileek badaukate genero perspektibarik? Ulertzen gaituzte, gai zehatz batzuei buruz hitz egiten dugunean? Aintzat hartzen dute ariketa batzuetan errazena eta a huevo daukazuna esan beharrean, beste zerbait esaten saiatzen zarenean? Pixka bat karikaturizatzen ari naiz, baina garrantzitsua da. Era berean, ikusi behar da publikoak zer espero duen neska gazte batengandik, eta zer mutil gazte batengandik.
Nire ustez bi ahoko armak dira txapelketak. Alde batetik, bada plazak lortzeko toki bat, nahiz eta frogatuta dagoen txapelketan ondo egiteak ez dizula bermatzen gero plazetan arituko zarenik. Eta bestetik, plazan ibiltzen diren batzuentzat txapelketara joatea errebalida moduko bat da, ezin duzulako gaizki egin. Orduan, txapelketa mekanismo gogor samarra da.
Donostian nola ikusten duzu bertsolaritza?
Ni orain ari naiz ezagutzen Donostiako bertso mundua, eta justu aurten Donostiako bertso txapelketa eta Bertso Eguna egin genituen; ederra izan zen. Bertsolari asko bizi gara hirian, baina ez daude denok konpartitzen ditugun espazioak. Gainera, Donostian iruditzen zait bertsozale asko daudela. Nik uste dut bertso eskoletatik aparte, badagoela zer antolatu.
Egia da bertso saio eta bertso egitasmo asko egiten direla Donostian, eta horien atzean agente asko daudela antolatzen. Oso positiboa iruditzen zait hori, erakusten duelako jendeak modu autonomoan kudeatzen duela, baina, aldi berean, ez litzateke gaizki egongo beste modu batera ere antolatzea, esaterako, aurtengo Donostiako bertsolarien txapelketa hori urtero egitea. Uste dut elkarri on egingo geniokeela.
BERTSOLARITZA FEMINISMOTIK (BIR)PENTSATZEN
Koordinatzaileak. Miren Artetxe eta Ane Labaka.
Testuen egileak. Izar Alguero, Uxue Alberdi, Maider Arregi, Miren Artetxe, Maite Berriozabal, Mari Luz Esteban, Jone M. Hernandez, Nerea Ibarzabal, Oihana Iguaran, Ane Labaka, Carmen Larrañaga, Maialen Lujanbio, Maite Martinez, Elixabete Perez, Iratxe Retolaza eta Harkaitz Zubiri.
Bertsoen egileak. Amaia Agirre, Ainhoa Agirreazaldegi, Saioa Alkaiza, Aroa Arrizubieta, Amaia Iturriotz, Rosi Lazkano, Irati Majuelo, Alaia Martin, Eli Pagola, Sarai Robles, Nahia Sasco, Izarne Zelaia, Joana Ziganda eta Ane Zuazubiskar.
