"Donostian badaude zaharrak edo itxura klasikokoak izan gabe balio handia duten eraikinak"
Hiria eta bere eraikinak beste ikuspegi batekin begiratzeko gakoak eskaintzen ditu Ander Gortazarrek. Aditua da arkitekturan eta hirigintzan, eta Donostian, eraikin klasikoetatik harago, aintzat hartu beharreko beste arkitektura ereduak daudela aldarrikatzen du.
(Argazkia: Iñaki Agirre) Tokiko Gobernu Batzordeak Eraikuntza Ordenantza eguneratzea onartu berri du. Ba al zenekien?
Ez, ez nekien, baina duela gutxi Eusko Jaurlaritzak beste dekretu zirriborro bat onartu zuen, etxebizitzen ezaugarriei erreferentzia egiten diena. Eztabaida dezente egon zen horrekin, askok uste dutelako administrazioa ez dela nor gure etxeetan sartu eta gure sukaldeak zein tamaina izan behar duen esateko. Udalari dagokionez, ordea, ez dakit zer den onartu dena.
40 artikuluren artean, onartu da etxebizitzek, gutxienez, 35 metro karratu izan behar dituztela.
Ados.
Japoniako Nakagin dorreko kapsuletan horren herenarekin bizi dira.
Bai. Atari elkarteak kapsula horietako bat Nautikora ekarri zuen eta nik lagundu egin nien. Gure asmoa ez zen etxebizitza minimoaren apologia egitea, 60ko hamarkadan egon ziren behar eta ideietatik sorturiko tipologia arkitektoniko berriak erakustea, eta hortik eztabaida bat sortzea baizik. Niri dagokidanez, ez naiz etxebizitza minimoaren aldekoa.
Badirudi, ordea, etorkizunean horrela biziko garela pentsarazi nahi digutela.
Bueno, Eusko Jaurlaritzak onartu nahi duen dekretua behintzat metro karratuak igotzearen aldekoa da. Badirudi, hortaz, dekretua kontrako norabidean doala. Baina egia da beste leku batzuetan bakarrik bizi direnentzako edo egoera jakin bat bizi dutenentzako etxebizitza minimoak planteatzen ari direla. Bartzelonan, esaterako, horrelako etxebizitza proiektu bat onartu dute dependentzia egoeran dauden pertsonentzako, eta horrek ere ika-mika eragin zuen, askok uste dutelako etxebizitza horiek ez liratekeela onartuko beste pertsona batzuentzako.
Etxebizitza inteligenteei eta espazioaren optimizazioari buruz ere hitz egiten da.
Asmakuntza berritzaileak dira automatikoak diren momentutik, baina ohe bihurtzen diren armairuak eta halakoak betidanik existitu izan dira. Hala ere, niri ez zaizkit gustatzen, ematen duelako arazoa dela etxeak gaizki optimizatuta daudela, benetako arazoa metro karratuaren prezioa denean. Iruditzen zait debateari ematen dion erantzuna ez dela benetan debatearen funtsa.
Nola ikusten duzu Donostiako hiri politika? Herritar guztiek dute lekua espazio publikoan?
Segurtasunari edo irisgarritasunari dagokionez gauza batzuk ongi egiten ari dira, baina espazio publikoa denontzat izan behar dela badiogu, hor arazoak ikusten ditut. Etxebizitzen prezioa edo auzoak nola tratatzen ari diren ikusita… Denontzako da? Bai, ordaindu dezaketenentzako.
Gainera, iruditzen zait auzoak gero eta homogeneoagoak bilakatzeko arriskua dagoela. Esango nuke aurreko hamarkadetan auzoetan jende ezberdinagoa zegoela. Lehen, jendeak bizi zen auzoetan egiten zuen lan, eta hori galtzen ari da orain, batez ere auzo berrietan. Loiolako Erribera eta Txomiñenea, esaterako, oso antzeko auzoak dira pertsona tipologiaren aldetik. Beste auzo batzuk, berriz, ghetto bihurtzen ari dira.
Nolako eragina du auzoetan bizitokiak eta lantokiak gertu egoteak?
Auzoetan eta hirietan du eragina. Bizitokiak eta lantokiak gertu egoteak ekartzen duena da bertakoek bertan kontsumitzea, izan menu bat jateko, trago bat hartzeko edo erosketak egiteko. Horrek nolabaiteko kohesio bat sortzen du, auzotarrak haien artean ezberdinak izan arren. Eta auzo misto batek sortzen dituen dinamika guztiak oso positiboak dira. Azken urteetan, ordea, eredu monofuntzionalago batera jo dugu. Merkataritza-gune handiak horren adibide dira, eta eredu horren ondorioak ez dira hain positiboak.
Hor paradoxa bat dago. Izan ere, lehen, industria oso kutsakorra zenean, etxebizitzak fabriken inguruan zeuden, eta orain, gero eta garbiagoak direnean, poligonoetara jo dugu, hirigunetik kanpo. Horrek mugikortasun patroi batzuk ere sortzen ditu, batez ere autoan oinarritutakoak, eta baita auzo batzuk lo-auzo bilakatzea ere.
Estigmatizatuak izan diren erakinen balio arkitektonikoa aldarrikatzen duzu. Horregatik antolatu duzue zuk eta Jonander Agirrek Bidebietako hamabi apostoluetan barrena larunbatean egingo den paseoa?
Aldirietako arkitektura beti egon da estigmatizatua. Sortu ziren garaian eta sortu ziren moduan sortu zituzten: azkar, material txarrekin… Gainera, horra bizitzera zetozenak pertsona umilak eta kanpokoak ziren. Orduan, estigma hori betidanik egon da, ez hainbeste han bizi den jendearen artean, kanpoan bizi direnen artean baizik. Hamarkadak pasata, ordea, eraikuntza horiek perspektiba batekin ikusi ditzakegu, eta ulertu dezakegu zergatik den auzo bat den bezalakoa.
Hamabi apostoluen diseinua Le Corbusierren hirigintza ideia batetik dator, ez da norbaitek besterik gabe asmatutako zerbait. Kale estuen ereduaren kontra, korronte horrek etxebizitzak bertikalki luzatu eta dorreen artean berdeguneak sortzea bilatzen zuen. Eta hor kontatzeko asko dago. Ulertu behar dugu gure hiria historiako momentu eta korronte askoren emaitza dela.
Soilik zaharrak diren eraikinei ematen diogu ondare balioa?
Ez nuke esango beti zaharrak direnik. Gogoratzen dut duela urte batzuk polemika dezente egon zela Mirakontxa inguruko jauregitxo bat bota behar zutelako, baina eraikuntzak ez zuen inolako balio arkitektoniko berezirik. Hala ere, nolabaiteko itxura klasiko bat zuenez, batzuek pentsatu zuten hori nahikoa zela eraikina salbatzeko.
Aldiz, duela 50 urte egindako etxebizitza moderno batzuk, arkitektonikoki onak zirenak, inolako oihartzunik gabe bota dituzte. Ondarretan bizpahiru aldiz gertatu da jada. Hirian badaude zaharrak edo itxura klasikokoak izan gabe balio handia daukaten beste eraikin batzuk.
Arkitekturak duen balio hori herritarrei helarazteko jaio zen Mugak Arkitektura Bienala?
Bai, hori da bere helburuetako bat. Diziplina plazaratu eta gai batzuen inguruan jendeak kontzientzia bat garatzea bilatzen du. Nakagin dorreko kapsularen kasua asmo horren adibide da: garai zehatz batean, toki zehatz batean, arazo zehatz bati eman zitzaion erantzun arkitektonikoa erakusten digu. Horren bidez pedagogia bat egin daiteke.
Zergatik aukeratu duzu La Hora del Cafe kafetegia elkarrizketarako?
Etxea alboan daukat, eta kanpoan gosaltzen dudanean, hona etorri ohi naiz. Oso kafe ona daukate, eta bertakoa jende jatorra da. Leku atsegina iruditzen zait, ez dauka beste misteriorik.
Atotxako dorre alboan egoteak zerikusia izango zuelakoan nengoen.
Ez, ez. Askoz errazagoa da [barrez]. Hemen bizi naiz, eta lekua ondo zetorkidan, besterik ez.
HAMABIETAN BERMUTA. Patata tortilla pintxoa eta laranja zukua.
Non. La Hora del Cafe (Egia).
Prezioa: 4,90 euro.
