"Donostiako metroarengatik izango naiz gogoratua"
1995ean sartu zen estreinakoz udalean, eta gaur egun arte zinegotzi eserlekuan egon da, Eusko Jaurlaritzako kontseilariorde izan zen hiru urtean kenduta. Azken urteetan Donostian zeresan gehien eman duen politikaria izan da.
(Argazkia: Juan Carlos Lopez) 
Ernesto Gascok (Amara, 1963) joan den ostiraleko udalbatzarrean utzi zuen Donostiako Udala, 22 urtez PSE-EEren zinegotzi izan ondoren. Pedro Sanchezen gobernuan lan egingo du hemendik aurrera, haur pobreziaren aurkako goi mandatari gisa.
Madrilera zoaz haur pobreziaren aurkako goi mandatari gisa lan egitera. Zer da zehazki postu horretan egingo duzuna?
Gobernuko presidenteak mandataritza garrantzitsu horretan lan egiteko aukera planteatu zidanean, manifestatu niona izan zen berak pentsatzen bazuen nik kolaboratu eta lagundu nezakeela, niretzat ohore bat zela. Markatu beharreko helburu batzuen inguruan ere hitz egin genuen, eta lehenengoa izango da arlo horretan lan egiten duten erakunde eta giza eragile guztiei entzutea. Izan ere, Espainiak haur pobreziaren inguruan dituen parametroak oso altuak dira: Errumaniaren ondoren, Europako Batasuneko datu kezkagarrienak dituen herrialdea da.
Bestalde, beste erakunde publikoekin egin beharreko elkarlana planteatu zidan presidenteak. Hori guztia, Nazio Batuen helburuekin konbinatuta.
Ez dirudi esperientziarik duzunik pobreziaren arloan. Zer eman dezakezu kargu horretan?
Erantzun hobea emango lukete proposatu nautenek, segur aski. Zinegotzi izaten hasi nintzenean, lan egin nuen lankidetzaren eta nazioarteko elkartasunaren arloan. Momentu hartan, asko inplikatu nintzen, lankidetza deszentralizatuaren hastapenak zirelako, eta Euskal Fondoa berrantolatu genuen. Beraz, zentzu horretan, bai egin dudala lan oso gertutik Gobernuz Kanpoko Erakundeekin, mundu hobe bat eraikitzen saiatzen.
Ernesto Gasco eta bere taldea, azken udal hauteskundeetako kanpainan, Loiolan egindako ekitaldi batean. (Argazkia: Beñat Parra)
Pedro Sanchezek kargu hori hartzeko aukera planteatu zizunean zalantzarik izan zenuen?
20 edo 30 minutuko elkarrizketa interesgarri bat izan zen, eta presidenteak nigan zuen konfiantzak kargu honek dituen aukera guztiak ikusarazi zizkidan. Politikoki gogorra den erronka bat da hau, baina egoera hobetzea lortzen badugu, polita ere bada.
Zein harreman duzu Sanchezekin?
Pedro Sanchezek bere autoa hartu eta PSOEren idazkaritza nagusira aurkeztu nahi zuela iragarri zuenean, hasieratik babestu nuen. Oso pertsona zorrotza iruditzen zait, kriterio handikoa, balore sozialetan oso konbentzitutakoa.
Joan den apirilean egon zineten azken aldiz Sanchez eta zu elkarrekin publikoki. Bere gobernuko kide izateko aukera planteatu zizun?
Ez, momentu horretan Pedro gu laguntzera etorri zen. Euskal sozialistengandik hurbil egon da beti, eta kanpaina horretan ere euskal sozialista bat gehiago izatera etorri zen, gure helburuak bete ahal izateko laguntzera.
Nola bizi zenuen zure alderdiak maiatzeko udal hauteskundeetan izan zuen emaitza txarra? Joateko arrazoietako bat da?
Duela sei hilabeteko udal hauteskundeen emaitzak alderdi sozialistak Gasteizen eta Bilbon izan zituen parametro berdinetan mugitzen dira. Emaitza ona da, baina ez zen espero genuena. Bikaina izan zena, duela lau urte izan genuen emaitza izan zen, non, segur aski, pertsona askok botoa eman ziguten sozialistok Donostian egindako kudeaketa onarengatik. Alderdi garrantzitsu bat gara Donostian, alkatetza berreskuratu dezakeenetako bat, baina ez zen espero genuen emaitza izan. Nire helburua Donostia hobetzeko lan egitea izan da, eta amaierara arte horretan ibili naiz, beraz, Ez dago arrazoi arrarorik udaletik alde egiteko: presidentearen babesa baino ez.
Zein egoeratan uzten duzu alderdia?
Ondo uzten dudala uste dut. Talde irabazle bat prestatu genuen hauteskundeetan, beraz, udalean gelditzen diren zinegotziekin oso pozik nago, oso pertsona kualifikatuak direlako eta, batez ere, pertsona onak direlako.
Zure ibilbide politikoari dagokionez, nola erabaki zenuen geografiatik politikora salto egitea?
Doktoretza kurtsoak egin nituen, eta lau urtez Eusko Jaurlaritzaren bekadunetako bat izan nintzen, ikerketan eta doktore tesian aurrera egiteko. Beraz, nire bizitza profesionala ondo bideratuta neukan. Ordea, Euskadiko egoera politikoa ikusi nuenean, ezkerretik bakearen eta askatasunaren alde konprometitzeko beharra ikusi nuen. Pausoa eman nuen, eta PSE-EEn militatzeko erabakia hartu nuen. Handik urtebetera, hauteskunde zerrendan joateko proposamena egin zidaten. Zortzigarrena joan nintzen eta zazpi atera ziren, baina aldaketa bat egon zen, eta ni sartu nintzen. Konpromiso publikoak eta nire hiriarentzako zerbitzuak katigatu ninduen.
1995ean sartu zinen udalean. Nola gogoratzen dituzu hauteskunde haiek?
Oso hauteskunde kanpaina bizia izan zen, eta bi ekitaldi gogoratzen ditut. Lehenengoa, Josep Borrellen, orduko obra publikoen ministroaren, eta Odon Elorzaren arteko lasterketa bat da, birgaitu berria zegoen Zurriola hondartzan. Bigarrena, Kursaalean izan zen, urte hartan hasi baitziren lanak.
Garai hartan Odon Elorza zen alkatea. Zein harreman izan zenuten eta zein harreman duzue orain?
Beti harreman ona izan dut Odonekin. Bera 1991tik zen alkate, eta ni 1995ean sartu nintzen udalean, EAJren, EAren eta alderdi sozialistaren arteko hiruko gobernu batean. Gazteria, Elkarbizitza eta Tolerantzia saila eramaten hasi nintzen. Oso sail polita zen gazteriari dagokionez, baina oso konplexua eta samingarria elkarbizitzari, bakeari, erailketei eta presoei dagokienez, eta Odonek asko lagundu ninduen lan horretan. Gaur egungo harremana ere ona da, nahiz eta gutxiago ikusten dugun elkar, bera Madrilen dagoelako. Orain gehiago ikusiko dugu elkar, agian.
1999ko, 2003ko eta 2007ko berrautaketak ere bizi zenituen. Urte haietako proiektuen artean, zeintzuk nabarmenduko zenituzke?
Asko dira nabarmenduko nituzkeenak. Izan ere, udalean egon naizen 22 urteetatik, 18 urtetan gobernuko kide izan naiz, beraz, proiektu askotan hartu dut parte, zorionez.
Batzuek, txikiak eman dezakete, baina oso garrantzitsuak dira: hiriko mikrobusak, esaterako. Auzo altuek ez zeukaten garraio publikorik, eta mikrobusek ekarri zuten garraio publikoa hiriko leku guztietara iristea. Nabarmenduko nukeen beste bat txartel bakarra da. Txartel guztiak bateratzeko prozesuan hasieratik egon nintzen lanean, bai udalean eta bai Eusko Jaurlaritzan, garraioetarako kontseilariorde izan nintzenean.
Bi horiek soilik izanda ere, merezi du, baina beste arlo bati erreparatuz, eta ni Donostiako zinegotzi izaten hasi nintzenean, hirian bizikletan ibiltzea anekdotikoa zen. Urte haietan izan nuen arduretako bat Kontxa pasealekuko bidegorriarena izan zen. Peatonalizazioak ere nabarmenduko nituzke, nire garaikoa baita Loiola kaleko peatonalizazioa, esaterako. Matia kaleko TAO komertziala eta espaloien zabaltzea ere azpimarratuko nuke, baita Groseko eta Amarako espaloien zabaltzea ere. Zubi berrien inaugurazioetan ere ni egon naiz. Niretzat, ordea, egin dudan gauza garrantzitsuena eskubide sozialen aldeko borroka izan da, eta Donostiako udaletxean ezkondu izana. Segur aski, horrekin politikoki lagundu nien ni bezala sentitzen ziren pertsona guztiei.
2011ko porrota ere bizi zenuen, EH Bilduk irabazi zuenean. Nola eragin zuen horrek zure alderdian?
Gogorra izan zen, udalean egindako lana ona izan zelako. Gogorra izan zen, baita ere, urte askoan eskoltatuak egon ginelako. Askatasunarekin konprometitutako urte asko izan ziren, eta herritarrek erabaki zutenean ziklo hori bukatu behar zela, asimilatu behar izan genuen, ez geundelako horretarako guztiz prestatuta. Lau urteren ondoren, ordea, herritarrek era masiboan babestu gintuzten berriz, eta gobernura itzuli ginen, gaur egun arte.
Horren ondorioz, zure alderdiko buru izendatu zintuzten, hauteskunde zerrendan hamargarrena izanda eta udaletik kanpo geratu ondoren. Zergatik hartu zuen alderdiak erabaki hori?
Hori hitz eginda zegoen. Hamargarrena joan nintzen, baina bigarrena, hirugarrena edo laugarrena ere joan nintekeen. Ni Eusko Jaurlaritzatik nentorren, eta aurreko emaitzak onak izan zirenez, kontsideratu zen lan ona egin zuten zinegotziek berriz joan behar zutela zerrendan. Ni hamargarrena nintzen, epe ertainean udalean sartzeko aurreikuspenarekin, beharrezkoa izango balitz. Ordea, gertaerak azkartu ziren, emaitza ez zelako espero genuena izan. Aldaketak egon ziren, eta egin behar genuen trantsizioa azkartu egin zen.
Turismoa izan da azken urteetan gehien jorratu duzun arloetako bat. Arlo horretan hartutako erabakiak zuzenak izan dira?
Denborak esango du. Erabaki konprometituak hartu ditugu, eta turismoa areagotzearen aldeko apustua egin ordez, kalitatearen aldeko apustua egiten duen turismo jasangarrirako plan bat onartu dugun lehenengo hiria gara. Plan horrek hainbat gauza garrantzitsu kontenplatzen ditu: alde batetik, tasa turistiko bat ezartzea; bestetik, turistek bizilagunen bizitza kaltetu zezaketen espazio batzuk babestea, Parte Zaharra, esaterako, non ezin diren hotel gehiago eraiki. Gainera, etxe turistikoak sortu nahi dituen orok plan berezi bat jarraitu behar du zonalde horretan, udalaren baimena eskuratzeko.
Hiria hotelez saturatuta dago (hamahiru ireki dira azken bi urteetan eta 2021erako beste horrenbeste irekitzea aurreikusten da), eta turistifikazioa salatzen duten hainbat plataforma sortu dira. Turistifikazio horren erantzule sentitzen zara?
Ni eta nire udal taldea Lasala plazako eraikina saltzearen aurka jarri ginen, han hotel bat egiteko. Gogoratu behar da EH Bildu eta Izagirre alkatea izan zirela eraikin publiko bat saltzeko erabakia hartu zutenak, han hotel bat egin eta udalarentzako dirua biltzeko. Guk ez dugu inoiz hori egin, eta ez genuke inoiz egingo. Gogoratu behar da, baita ere, gu Miramar jauregian hotel bat egitearen aurka egon ginela. Hori Eneko Goiak eta EAJk iradoki zuten, eta guk ezetz esan genuen. Beraz, guk ez dugu hotel berrien eraikuntza sustatu, beste gauza bat da gaur egungo ekonomiak baimentzen duela norbaitek baliabideak baditu eta legezkoa bada, eraikin bat erosi ahal izatea eta hor hotel bat egitea. Zuk ezin duzu hori ekidin. Fenomeno hori mugatu dugu Erdialdean eta Grosen, eta guztiz debekatu Parte Zaharrean. Uste dut neurriak hartu ditugula hotel berriak sortzeko fenomeno horren aurrean, faboratzearen guztiz kontrakoa.
Horretaz gain, bolo-bolo egon dira zure beste proiektu batzuk: Gabonetako argiak areagotzea, Gabonetako merkatua eta noria, esaterako. Proiektu horietan dirua gastatzea zuzena izan da?
Gabonetako merkatua erabateko arrakasta dela uste dut. Ikusi izan dugu argiekin beste hiri batzuk Gabonetako turismoan kokatu egin direla, eta Donostia ez zegoen garai horretako turismoan oso ondo kokatua. Donostiar asko Baionako merkatura joaten ziren lehen, eta orain alderantziz da. Noria arrakasta handi bat da erabileran eta ekonomikoki, udalari 150.000 euroko irabaziak ematen dizkiolako. Beraz, noriak ez dio gasturik suposatzen hiriari, aurkakoa, dirua ematen dio eta onarpen ona duen elementu bereizgarri bat ematen dio. Argiak eta merkatua lanpostuak sortzeko eta tokiko produktuentzat mesedegarriak dira. Dena kritikatu daiteke, baina kaletik jasotzen dudan guztia elementu hauek berreskuratzeagatik zorionak dira, benetan.
Ernesto Gasco joan den asteko udalbatzarretik ateratzen. bere agurraren ondoren. (Argazkia: Juan Carlos Lopez)
Merkataritzan ere ardurak izan dituzu, eta azken urtean hiriko saltoki historiko askok ateak itxi dituzte. Hiriko saltoki txikiak zaintzeko nahikoa egin duzue?
Egin beharreko lehenengo galdera izango litzateke zergatik itxi duten. Komertzio txikiek ez dute itxi saltzen ez dutelako edo Donostian ezin dutelako datu ekonomiko on bat mantendu. Gehien-gehienek itxi dute erretiratu direlako eta errenta zaharreko alokairu kontratuak bukatu zaizkielako. Hor arazo bat dago, eta hiriko maizterren legea da. Alokairu kontratuek prezio jakin bat izan dute urte luzez, segur aski merkatuko prezioekin bat egiten ez zutenak. Pertsona helduak hiltzen edo erretiratzen doazen heinean, ordea, errenta zahar horien denboraldia bukatzen da, eta oso alokairu prezio altuekin ateratzen dira merkatura. Izan ere, Donostia komertzioarentzat hiri erakargarri bat denez, alokairuak igo egin dira. Uste dut hori erregulatzeko lan egin beharko genukeela.
Gainera, zure familiak La Golosina eduki zuen, Erdialdeko saltoki txiki bat. Nola bizi izan duzu zure familiak zuen negozioaren tankerako saltoki txikien itxiera?
Min egiten dit, donostiar gehienei bezala. Horregatik esaten dut gehiago kezkatuko nintzela saltzen ez zutelako itxi izan balute. Oso interesgarria iruditzen zait udalean batzorde bat sortzea, saltoki txikiak babesteko eta zaintzeko aukera analizatzeko, behintzat euren fisionomia mantentzeko. Abiarazi dugun beste ekimen bat izan da hirian 50 urte baino gehiago zeramatzaten saltokiei Ogasun Higiezinen gaineko Zerga ordaintzeko diruz laguntzea izan da. 80 saltoki baino gehiago lagundu ditugu horrela. Bilbo eta Gasteizekin alderatuta, biztanleko komertzio indize handiena dugun hiria gara, eta komertzio gutxien galdu duena: guk %10 galdu badugu, Bilbok eta Gasteizek %20 galdu dute. Beraz, dinamika orokorren aurrean gaude, ez dago Donostiako elementu bereizgarri bat.
Zein harreman daukazu zure jatorrizko auzoarekin, Amararekin?
Harreman asko daukat. Hain justu, erosi dugun etxe berria Amaran dago, baina oraindik ez dago bukatuta. Nire ama ere Amaran bizi da, eta ni nire auzoan bizitzera itzuliko naiz. Etxean sentitzen naiz auzoan nagoenean.
LGTB mugimenduko militante ezagun bat ere bazara, eta Gehitu elkartearen sortzaileetako bat zara. Nola gogoratzen dituzu militantzia horren lehenengo urteak?
Ilusio handiko urteak izan ziren. Gaur egun erraza zela dirudi, baina ez zen batere erraza, eta jende gutxi zegoen armairutik ateratzeko prest. Pedro Zerolok deitu zidan behin, El Mundo egunkariak egin behar zuen erreportaje baterako, ez zegoelako inor armairutik ateratzeko prest. Horrela, ni izan nintzen atera nintzen lehenengo politikaria, eta borroka horretan inplikatu nintzen. Homosexualitatea naturalizatzea zen helburua, eta Gehituk lortu zuela uste dut. Asko dago egiteko, baina legezko berdintasuna lortu genuen; hori da politena eta postu berrian gehien lagunduko didana, nik uste.
Espainiako Estatuan ezkondu zen lehenengo homosexualetako bat izan zinen. Nola bizi zenuen hori?
Nik ezkontza sinple bat egin nahi nuen, baina nire senarrak esan zuen ezkontzen baginen, mundu guztia bezala ezkondu behar ginela, eta arrazoia zuen. Oihartzun positiboa izan zuen, eta nire amarekin eta amaginarrebarekin gogoratzen naiz, noski, baina nire aitaren malkoekin, bereziki. Nire aita gizon arrunt bat zen, oso azkarra eta langilea, baina sexualitateari dagokionez tradizionala. Ezkertiarra eta liberala zen, baina tradizionala gai horietan. Ez dut uste hasieran grazia asko egingo zionik bere semea gaya izatea, baina momentu horretan, ezkontzan, malkoak erortzen zitzaizkion, sentitzen zuelako bere semea ausarta izan zela, eta berak hor egon nahi zuen.
Joan den ostiralean, udala utzi zenuen udalbatzarrean, hamabi urtez izan zenituen eskoltei eskerrak eman zenizkien. Nola bizi zenuen ETAren indarkeria?
Eskolta guztien izenak esango nituzke, hein batean, ausart horiei esker gaudelako gaur egun hemen. Izan ere, uste dut biziraun duten biktimak garela gu. Biziraun duen biktima bat izatea, eta eskuzabala izaten jarraitzea oso garrantzitsua da. Horregatik, uste dut euskal sozialistok nahiago dugula elkarbizitzen jarraitu, iragana ahaztu gabe.
Nola ikusten duzu gaur egun Donostiako elkarbizitza? Zer gelditzen da egiteko?
Askoz hobeto ikusten dut gaur egungo elkarbizitza, zalantzarik gabe. Kalera beldurrik gabe atera ahal izatea ezin da ordaindu. Urte luzez, semaforo batean gelditzen zinenean, norbait asko hurbiltzen zitzaizunean, nor zen begiratzen zenuen nahi gabe. Gaur egun ez dago terrorismorik, eta edonora askatasunez joan ahal izatea apartekoa da. Hortik aurrera, gauzak daude egiteko, min eta sufrimendu asko egon delako. Beraz, etorkizuna eraikitzeko, eragindako mina onartu behar da, eta politika egiteko modu hori ez zela zuzena izan.
Zein harreman izan duzu ezker abertzalearekin udalean egon zaren urte hauetan guztietan?
Duela 25 urte udalean sartu nintzenean, Gregorio Ordoñez hil zuten jada, eta Fernando Mugika hil zuten hurrengo urtean. Beraz, harremana oso zaila zen. Garai hartan, Joseba Permach, Joseba Alvarez eta Josean Urkiola zeuden udalean, besteak beste. Harreman pertsonala ez zen existitzen, eta politikoki amildegi bat zegoen gure artean.
Geroztik, gauzak aldatzen joan dira. EH Bildurekin ulertu behar da ez dela Herri Batasunaren mundua zena soilik, EAren mundua ere bada, eta nik EArekin gobernatu nuen. Aralar eta Alternatibako mundua ere bada, eta horiekin ere harremana izan nuen. Onartzen dut Izagirreren taldeko pertsona batzuekin beste batzuekin baino harreman hobea izan nuela. Gaur egun udalean dauden EH Bilduren zinegotziak aintzat hartzen ditudan keinuak egiten ari dira: Alfonso Morcilloren omenaldira joatea, esaterako.
Azken urteetan EAJrekin egon zara udal gobernuan, baina harremanak ez dira beti onak izan, eta desadostasunak agerian gelditu dira hainbat kasutan, Arte Ederren eraikinarekin, esaterako. Nolakoa izan da zuen arteko harremana?
Arte Ederren eraikinarekin desadostasunak izan genituen, baina azkenean guk defendatu genuena egiten ari dira. Bost urte daramatzagu EAJrekin gobernatzen, eta Izagirreren urteetan ere lan asko egin genuen elkarrekin. Konfiantza harreman bat egin genuen orduan Eneko Goiak eta biok. Desadostasunak izan ditugu, publiko egin ez direnak eta egin izan ditugun bileretan konpondu direnak. Batzuetan batek etsi du eta beste batzuetan beste batek. Guk gutxitan etsi dugunaren sentsazioa daukat. Hiri hobe bat eraikitzearen alde egin dugu lan.
Azken hilabeteetan talka handiak izan dituzu Elkarrekin Podemoseko zinegotziekin. Nolakoa izan da beraiekin izan duzun harremana?
Zoritxarrez, akusazio faltsuak egitearen alde egin zuten, eta akusazio faltsuak egiten direnean, hoberena huts egin duzula onartzea dela uste dut. Podemosek zatiketa handi bat dauka Euskadin, eta lehenengo beraien artean argitu beharko lirateke, ondoren beste oposizio mota bat egiteko. Izan ere, askotan ez da aurrez aurreko oposizio hori ulertzen.
Denboran atzera egin ahalko bazenu, hartutako egindako zerbait aldatuko zenuke?
Gauza batzuk bai, segur aski, baina balantze positibo bat egiten dut. Gaur egun ikusten dudan Donostiarekin oso pozik eta harro noa, eta etorkizun bikain bat daukagu aurretik. Agian guk ez dugu ikusten, baina Donostiara ez datorrena ezin duelako da.
Euskara ez ikasi izanaren arantza geratu zaizu?
Beti ikasi nahi izan dut euskara, baina hainbat aldiz saiatu naiz eta ez naiz gai izan. 18 urte nituenean batzoki batera joan nintzen ikastera eta AEKn ere ikastaro batzuk egin ditut, baina moldakaitz hutsa naiz hizkuntzekin. Euskara maite dut, oso gustuko dut, gure hizkuntza propioa dela uste dut, eta nire satisfazio handienetako bat da nire ilobek euskaraz ikasi izana.
Elorzari Kursaalarengatik gogoratzen zaio, bereziki. Zergatik izango da gogoratua Ernesto Gasco?
Donostiako Metroarengatik izango naiz gogoratua, hori uste dut. Eusko Jaurlaritzako kontseilariorde nintzenean Intxaurrondora eta Altzara heldu zen. Ondoren, Loiolako geltoki berria egin zen, eta igarobidea bukatuko dute orain. Dbusengatik ere gogoratua izango naizela uste dut, zerbitzu guztia modernizatu nuelako.
