"Aspalditik ezagutzen dugu elkar, eta familia gisa lan egin dugu"
Zinemaldiko Euskal Zinemaren Galan, asteartean, estreinatuko da Alberto Gastesi (Antigua, 1985) zinemagilearen lehenengo film luzea: 'Gelditasuna ekaitzean'. Bere anaia, Iñigo Gastesi, eta Loreto Mauleon aktoreak dira pertsonaia nagusiak, bikote bati buruzko zuri-beltzeko istorio honetan. Donostian grabatuta dago, eta pertsonaien iragana eta oraina bereizten ditu.
Alberto Gastesi (ezkerrean) eta Loreto Mauleon (eskuinean), 'Gelditasuna ekaitzean' filmaren grabaketan. 
Alberto, zure lehenengo filma da ‘Gelditasuna ekaitzean’. Nola animatu zinen Alex Merinorekin batera gidoia idaztera?
Alberto Gastesi (A.G.): Duela hamabost urte ezagutu genuen elkar, Madrileko erresidentzia batean. Lagunak egin ginen. Berak literatura idazten zuen, eta nik film laburrak egiten nituen txikitatik. Modu naturalean hasi zen elkarlana gure artean, eta film laburrak egin izan ditugu batera. Istorio hau duela sei edo zortzi urte daukat buruan bueltaka. Alexi komentatu nion ea idazteko aukerarik bazegoen, eta, duela ez asko, urte eta gutxi, hasi ginen bion artean istorioaren bertsio bat egiten. Oso gauza polita atera zen, eta Eusko Jaurlaritzaren diru laguntzetara aurkeztu genuen. Hortik aurrera joan ginen guztia egiten.
Nolako filma da ‘Gelditasuna ekaitzean’? Zer kontatzen du?
A.G.: Batzuetan, oso pelikula estilizatua da, oso bisuala, ia suspensearen kodeetan mugitzen dena. Eta, beste momentu batzuetan egunerokotasuneko gauzak kontatzen ditu, naturalagoa da. Prozesu osoa abentura baten moduan bizi izan dut, hori oso garrantzitsua izan da. Garrantzi handia eman diogu, baita ere, tonu desberdinak nahasteko beldurrik ez izateari. Bikoteen istorio bat da, eta belaunaldi eta hiri baten erretratua ere bai.
Loreto Mauleon (L.M.): Oso zaila egiten zait labur azaltzea. Oso pelikula berezia iruditzen zait, gauza askorengatik. Alde batetik, zuri-beltzean eginda dago eta, gainera, lau heren formatuan. Ez da normalean ikusten duguna, beraz, beste itxura bat hartzen du filmak, eta beste leku batera eramaten zaitu. Bestalde, berezia iruditzen zait gauza unibertsal bat kontatzen duelako: edozein pertsonak senti dezake bizitza aurrera doala eta norberak, nolabait, bere hautuak egiten dituela. Norbera bere bidea egiten joaten da, eta beste aukera batzuk atzean uzten ditu. Bidaia intimo baten gisakoa iruditzen zait pelikula. Hainbat pertsonaien istorioa kontatzen du, batez ere, Lararen [Loreto Mauleon] eta Danielen [Iñigo Gastesi] istorioan zentratuta. Bakoitzaren bidea azaltzen du, eta nola topatzen duten elkar ekaitz egun batean.
Zertan inspiratu zara filma sortzeko?
A.G.: Ikusi izan ditudan pelikula askotan, nire bizitzan edo nire ingurukoenean. Loretok esan duen moduan, uste dut oso gai unibertsala jorratzen duela, niri eta, agian, guztioi gertatu izan zaiguna: denok izan ditugu ezezagunekin bizitako amodio istorioak. Bizpahiru aldiz topatu duzun pertsona ezezagun batekin erlazio bat irudikatzen duzu, eta zer gertatu ote zitekeen pentsatzen duzu. Hori da pelikularen oinarrian dagoen ideia.
Noiz grabatu zenuten?
L.M.: Bi zatitan egin genuen. Pelikularen zati bat iraganean kokatzen da, eta zati hori apirilean grabatu genuen. Bigarren zatia, aldiz, orainaldian dago girotuta, eta hori ekainean egin genuen.
Zer desberdintasun dago bi zatien artean?
A.G.: Iraganean, Lara eta Daniel pertsonaiek 20 urte pasatxo dituzte. Une horretan, beraien bizitza hasteke dago oraindik. Bigarren zatia orainaldia da, eta iragana baino zortzi urte beranduago gertatzen da. Bi zati horiek oso nabarmenak dira. Tarte horretan, pertsonaiei hainbat gauza gertatu zaizkie, eta bizitza aldatu zaie. Beraien bideak berriro gurutzatzen dira, eta ikusteko dago ea zer gertatzen den momentu horretan.
L.M.: Nire pertsonaiaren kasuan, Lararen kasuan, gaztetxoagoa zenean ikusten da, Donostiara joaten denean ikasketak hastera. Eta, ondoren, ikusten da Parisetik datorrela bere bikotekidearekin, eta nola dirudien Donostiara itzultzeko asmoa dutela. Istorioak hainbat momentutan harrapatzen ditu pertsonaiak, eta horrek aukera ematen du nola aldatu diren ezagutzeko.
Donostian kokatzen da filma. Zein auzo edo leku ikusi ahal izango ditugu?
L.M.: Toki pila bat, egia esan. Donostiako leku asko agertzen dira, edozeinek identifikatu ditzakeenak. Adibidez, eszena batzuk hondartzan grabatu ditugu, Igeldon beste batzuk eta Erdialdeko kaleetan ere egon ginen grabatzen, Easo inguruan. Jendeak berehala ikusten du Donostian egindako zerbait dela, eta gu hangoak garelako ere bada hori.
A.G.: Ez dakit zergatik egin dugun horrela; agian, hazi nintzen leku berberean gertatzen delako. Iraganeko istorio guztia Antiguan kokatzen da, eta unibertsitate inguruan ere bai. Musikene agertzen da, eta Igeldoko itsasargira ere joaten dira pertsonaiak. Orain ari naiz hau pentsatzen, baina barregarria da Antiguakook esaten dugulako, «ez da tuneletik pasatzen». Beraz, iraganeko guztia tuneletik atzera gertatzen da, eta orainaldiko eszenak Donostiako Erdialdean kokatzen dira.
Zergatik erabaki duzu protagonistak zaharragoak direnean eszenak Erdialdera mugitzea?
A.G.: Ez dakit, ez dut pentsatu. Baina, suposatzen dut inkontzienteki Donostia zahartuta ikusten dudala. Horrelako mekanismoren bat egon behar da hor jolasean. Niretzat, Antigua gazteagoa da, eta egiatan horrela da, han daudelako unibertsitateak eta jende gaztea bertan bizi delako. Urteak pasata, pelikulako pertsonaiak aspergarriagoak bihurtu dira, eta Erdialdean jarri ditugu.
Nolako esperientzia izan da zuentzat zuzendaria izatea eta Lara pertsonaia gorpuztea?
L.M.: Oso esperientzia polita izan da. Alde batetik, aspalditik ezagutzen dugu elkar, eta familia gisa egin dugu lan. Lagun artean egin dugu, eta errespetu pila bat dago pelikularekiko eta guztion artean, bestearen lanarekiko. Horrez gain, konfiantza handia sentitu dut gauza guztiak hitz egiteko eta lantzeko. Ni Albertorekin film labur batzuetan lana egindakoa nintzen, baina egia da lehenengo aldia zela horrelako proiektu handian elkarrekin lan egiten genuena. Alde batetik, banekien berak nola egiten zuen lan, eta horregatik ere, bai ala bai egon nahi nuen proiektu honetan. Asko gustatzen zait bere sentsibilitatea eta nola kontatzen dituen gauzak. Berezia da nola egiten duen lan, eta uste dut gutako edozein aktorerekin hitz egingo bazenu, berdina esango genizula.
A.G.: Niretzat, amets baten modukoa izan da film laburrak egin ditudan pertsonekin bidaia jarraitzea. Loretorekin, Aitorrekin eta Iñigorekin lan egindakoa nintzen aurretiaz, eta baita kameren atzean dauden dezente pertsonarekin ere. Uste dut hori oso garrantzitsua izan dela pelikula horrela egin ahal izateko. Egia esan, oso baldintza bereziak izan ditugu prozesu osoan: aurrekontu oso apalarekin eta denboraz nahiko justu egin behar izan dugu proiektua. Hasieratik, ezinezkoa zirudien, oso zaila izan delako hau eraikitzea. Niretzat, gainera, funtsezkoa zen abentura espiritu hori mantentzea, inprobisazioarekin jolastea, uneoro gidoia berridaztea eta grabaketan planoen diseinua oso itxita ez izatea. Proiektua hain zaila izanda, abentura hori mantentzeko nahitaezkoa izan da nire jendearekin pelikula egitea. Familian egin behar zen pelikula hau.
Donostiarrak izanik, zuen hirian grabatzea berezia izango da, ezta?
A.G.: Noski. Lehenengo pelikula egitea ez da erraza, eta ziurgabetasun guztiak presente egoten dira. Baina, familian eta zure hirian egiteak laguntzen du gauzak lasaiago egiten.
L.M.: Bai, beti da berezia eta pozgarria niretzat Donostian grabatzea, eta, nolabait, etxean egotea. Normalean, proiektu batzuetan lagun on batekin edo topatzen zara, baina ez askorekin une berean. Kasu honetan, alde horretatik oso berezia izan da.
Zein da film honek duen gauzarik onena?
L.M.: Agian, Albertok eta Alexek gidoia nola idatzi duten. Sentsibilitate handiko pelikula bat dela iruditzen zait, eta pisu asko duten gauzak kontatzen direla, baina modu erraz batean. Bat-batean, pelikula bukatzen da, eta pentsatzen gelditzen zara. Azkenean, horretarako egiten ditugu filmak, beraz, nik sentitzen dut asko pentsarazi didala eta galdera asko sortu dizkidala. Aktore moduan asko gustatu zait hori, eta espero dut eta uste dut ikusleak ere horrela sentituko duela.
Zuri-beltzeko pelikula bat da, eta lau heren formatuan eginda dago. Horrek ere film desberdin bat izateko aukera ematen dio.
L.M.: Bai, nik uste dut baietz. Noizbehinka ikusten ditugu pelikulak zuri-beltzean, baina ez da normalean jendeak aukeratzen duena filmatzeko orduan. Hori asko gustatu zait, adibidez. Gainera, Donostiari oso ondo etortzen zaio zuri-beltza. Ez dakit, badirudi pelikula horrela egiteko sortuta dagoela hiria. Parisen itxura hartzen du, edo ez dakit nola esan, ukitu berezia ematen dio.
A.G.: Formatua, berez, 1,37:1 [35 mm-tan] da, ez lau heren. Hollywoodeko formatu klasikoa da, lau heren baino pixka bat zabalagoa. Istorioa bururatu zitzaidanean, formatua ere horrelakoa izango zela pentsatu nuen. Niretzat, erretratuen pelikula bat da, geometrien pelikula bat, argiena eta ilunena. Koloreak beti izan ditut sobran. Zuri-beltzean izan behar zuen, geometria oso garrantzitsua delako eta enkoadraketak pertsonaiak isolatu behar zituelako.
Euskal Zinemaren Galan estreinatuko da, Zinemaldian, asteartean. Zer suposatzen du zuzendari eta protagonista zareten film bat Zinemaldian estreinatzeak?
A.G.: Beti izan dudan ametsa. Galara txikitatik joan izan naiz amarekin. Film laburrak 13 urterekin hasi nintzen egiten, eta 14rekin haurrentzako zinema eskola baten proiektu pilotu bat egin zuten Donostian, eta bertan eman nuen izena. Esan bezala, txikitatik aritu naiz film laburrak egiten eta gala horretara joaten. Bi elementu horiek, uztartuta, amets bat definitzen dute, eta amets hori lehenengo pelikula egindakoan Zinemaldian estreinatzea izan da beti.
L.M.: Egia esan, ez dut asko pentsatu horren inguruan, bestela nolabaiteko erantzukizuna sentitzen baitut. Baina, oso pozik nago. Azkenean, gala horretan, normalean, jende ezagun asko topatzen duzu, eta hemengo jende asko joaten da. Orduan, oso polita izaten da. Albertorentzat, kasu honetan, lehenengo film luzea egin eta Zinemaldian aurkezteko aukera izatea sekulako saria da. Ez da normalena, eta gutxiago gala batean. Pentsatu, gainera, familia bertan izango dela; oso pozgarria da.
Jakin zenutenean, emozio handiz biziko zenuten une hori, ezta?
L.M.: Bai, ikaragarri. Irrikaz geunden jakiteko ea aukera izango genuen, izan ere, duela gutxi eginda dago. Ez da izan pelikula horietako bat, zeina estreinatzeko urte oso bat daramazun zain. Orduan, bat-batean baietz esan zutenean, eta, gainera, Euskal Zinemaren Galan, festa bat izan zen, imajinatu.
Loreto, Madrilen bizi zara gaur egun. Zinemaldia Donostian pasatu duzu?
L.M.: Bai. Aurten, Zinemaldia Donostian pasatuko dut, beste pelikula batekin ere banoalako. Agian, joan-etorri bat egin beharko dut, baina ahal dudan denbora guztia egongo naiz Donostian.
Nola bizitzen duzue Zinemaldia?
A.G.: Urteko momenturik zoriontsuena izaten da beti niretzat. Agian, iraila gustatzen zaidalako da, puntu nostalgiko hori duelako. Gazteagoa nintzenean, ikasturtea hastearekin batera Zinemaldia egiten zen, pelikulak deskubritzen zenituen, eta zinema egiteko gogoa asko estimulatzen zidan jaialdiak. Beti ateratzen nintzen Zinemalditik idazteko eta grabatzeko gogo handiarekin.
L.M.: Normalean, estreinatzeko pelikula bat eduki edo ez, beti saiatzen naiz Zinemaldian egoten. Niretzat eta jende pila batentzat, benetako zinemaren festa da. Donostian egoten den giroa oso ona izaten da: mundu guztiak nahi izaten du zinema ikusi, eta herrialde guztietako filmak ikusteko aukera izaten da. Gero, askotan, ez dira gure pantailetara iristen. Batzuk bai, baina beste asko ez. Beraz, altxorrak ikusten dituzu Zinemaldian, eta, horregatik, pila bat gustatzen zait ahal dudan guztietara joatea, nahiz eta momentu horretan aurkezteko lanik ez izan. Disfrutatzen saiatuko naiz. Batez ere, goizeko saioak ikustera joatea gustatzen zait. Normalean, ez gara zinemara joaten 09:00etan, eta, niretzat, kapritxo bat da. Hori, eta gero gosaltzera joatea sekulako plana iruditzen zait.
‘Gelditasuna ekaitzean’ filmak ba al du 70. Zinemaldiko sariren bat irabazteko aukerarik?
L.M.: Ba, ez dakigu. Printzipioz, daukan aukera bakarra Irizar saria da, baina oso zaila da. Azken finean, pelikula asko daude eta oso zaila da. Hala ere, topikoa dirudi, baina Donostian eta Zinemaldian estreinatzea saria izan da dagoeneko. Nik uste dut poz-pozik gaudela denok horregatik, eta ez daukagula zerbait lortzeko helbururik. Jendea pelikula ikustera joatearekin eta gustatzearekin nahikoa dela esango nuke.
A.G.: Ez dakit, ideiarik ere ez. Ez dakit zenbat pelikula ari garen lehiatzen Irizar sarirako, baina oso pozik jartzen nau sail horretan hainbeste pelikula on egoteak. Suro, adibidez, oso pelikula ona da, Maria Elorzaren A los libros y a las mujeres canto ere bai, eta baita La consagración de la primavera ere. Oso urte ona da euskal zinemarentzat, eta oso zaila izango da sari hori irabaztea. Hala ere, hori oso albiste ona da guztiontzako.
