Kobazuloaren barrenak
Il buco
Zuzendaria: Michelangelo Frammantino.
Urtea: 2021.
Herrialdea: Italia.
Il buco-ren hasierako minutuetan, 60ko hamarkadan, zuri-beltzean emititutako pasarte bat jarriko zaigu. Bertan gizon talde bat igogailu batean dago, eraikin handi baten kanpoaldean. Milango Pirelli dorrea da, eta gizonek horren altu egotearen zirrara dute hizpide, alaitasunez, kamera etengabe mugitzen ari dela. Telebista produktu estandarra da, eta Il Buco-n Michelangelo Frammantinno zuzendariak eszena honen kontrakoa eraikiko duenaren ohar gisa har genezake. Zeren gauza bat argi badago, Il Buco parametro propioko filma dela da, produktu estandarrekiko zeharo ezberdina. Eta, grafikoki adieraziko zaigu, izan ere, telebistako emisio horretan pertsonaiak lurretik ehunka metrotara igoko diren heinean, filmean lurretik behera, mendiko zulo baten barrenetan, egiten den bidaia ikusiko dugu.
Sinopsia bi lerrotan egin liteke: Italiako Calabriako ingurura espeleologia talde bat iritsiko da, iragan mendeko 60ko hamarkadan, izugarri sakona den kobazulo batera. Paraleloan, zonako ahuntz artzain zaharra bere bizitzako azken txanpan dago. Hori da dena, bi polo soil horiek baino ez ditugu izango gertakarien iparrorratz gisa. Edonola, filmean zer gertatzen den ohiko galderaren erantzuna ez da garrantzi handikoa izango. Beste edozein filmetan baino gehiago, nola kontatzen zaigun horretan dago filmaren erabateko arima.
Michelangelo Frammartinoren ikus-entzunezko ibilbidean museoetan eginiko bideo instalazioak daude, eta ez da harritzekoa, arlo narratiboari baino, filmean ikuspegi plastikoari arreta gehiago jartzen diolako sentsazioa baitago. Hala, kontatzeko moldea plano estatiko luzeetan oinarritzen da, erabateko naturalismoa plazaratuz. Azaltzen diren pertson(ai)ek ez dute apenas elkarren artean hitz egiten, eta esaten dituzten hitz apurrak ulertezinak dira. Filmak bere irudietan jartzen du bere ahalegin eskerga, eta etekina, aitortu beharra dago, nabarmena da, filma adierazkorra eta lirikoa suertatzen baita.
Izan ere, erritmo naturalista, behatzeko joera muturrerainokoa edo trama ia hutsa izatearen alderdiak ez dira filmak planteatzen dituen erronka handienak. Pertsonaiekin enpatizatzea ia ezinezko izatea da ikusle gisa irekitzen zaigun kobazulo malkartsua. Espeleologo talde honen hartu-emanak ez dira erakutsiko, bere misioaren xede eta ardatzak arrotzak egingo zaizkigu eta batez ere, euren aurpegiak apenas azalduko dira eremuan. Eta, agertzen diren aldietan, espeleologia kaskoaren argiak eratzen duen kontraargi bortitzaren itzalpean egongo dira. Zeharo desberdina da artzain zaharraren irudikapen bisuala, bere lehen planoa ohikoa izango baita filmean, baina bere heriotzaren prozesua dramatismo gabekoa da, naturaren pisua handiegia dela onartuta duen subjektua bailitzan. Gizakiak sentipenez hustuta egongo dira, beraz, zelaien gainean dabiltzan behiekiko berdintsuak espektro dramatikoari dagokionean.
Izan ere, Il buco-ren protagonista natura dela uler genezake, hasiera batean era ahalik eta deshumanizatuenean ulertuta. Mendi erraldoien eta zelai berdeen plano izugarrietan gizakiak zomorroak dira, ama lurraren tamainarekiko garrantzirik gabekoak; taldearen garraio diren furgoneta berdeek naturaren tenpluaren profanazio kutsua izango dute, eta behin zulo barruan sartuta, erabat tokiz kanpo sumatuko ditugu Nixon eta Kennedyren arteko eztabaidaren inguruko aldizkariak, taldeak, paperok erre ondoren, zuloaren amildegitik barrena botatzen dituenak, zuloaren sakontasuna behatzeko asmoz.
Edonola, filmak aurrera egin ahala, naturaren eta gizakiaren arteko zubi gisa ere uler daiteke filma. Espeleologia taldea gero eta barrurago sartzen doan heinean, harriaren eta gizakiaren arteko erlazio fisikoa harmonikoagoa bilakatuko da. Erabateko iluntasunean gazteen argi zirkularra era ederrean hasiko da eremu tarte horixkak sortzen, pantaila beltzean. Bidaia ikusgarria bilakatuko da, eta bere azken terminoetan, kobazuloaren sakonenean emango dira irudirik esanguratsuenak. Are gehiago, Frammartinoren kamerak, espazio klaustrofobikoa bada ere, eremuaren sakontasuna aurkitzea lortzen du, zulo txiki batean egingo dugun travelling zirraragarrian. Puntu honetarako, giza gorputza eta harria elkarren osagarri sumatzen ditugu.
Eta, azken alderdi bat ere aipa dezagun, eremu poetikoenean sartuko gintuzkeena eta muntaia bitartez baliatzen zaiguna. Taldea zuloan zenbat eta sakonago, orduan eta ahulago egongo da gizon zaharra, lurraren barrenetan eragiteak bere egoera fisikoan oihartzuna izango balu bezala. Platonek esandakoaren kontra, zer gertatuko litzateke giza esentziaren funtsak kobazuloaren sakonenean baleude, eguzkipean egon beharrean?
