"Turismoak donostiarren alde funtzionatu behar du"
Victor Lasa Briz (Gros, 1980) ez da inoiz politika instituzionalean aritu Euskal Herrian, baina saltoa egitea erabaki du, eta Donostiako alkategai izango da, Elkarrekin Podemos, Ezker Anitza, Berdeak Equo eta Alianza Verde koalizioarekin. Bere espazio politikoa "hazten" ari dela dio, eta hiru helburu nagusi ditu: "Legea betetzea, auzo guztiak berdin tratatzea eta gure gida jasangarritasuna izatea".
Zergatik egin duzu saltoa politikagintza instituzionalera?
Beti interesatu izan zait politika, eta azken urteotan egin dudan ibilbidea sektore pribatuan egin badut ere, beti saiatu izan naiz egiten zerbitzu publikoarekin zerikusia duten lanak. Azpiegituretan eta energiaren sektorean egin dut lan, besteak beste. Politikaren munduari dagokionez, nire lehenengo esperientzia WikiLeaksekin izan zen, Australian, 2013an, Julian Assange Australiako Senatura aurkeztu zenean; aholkulari lanetan ibili nintzen. Izan ere, WikiLeaks oso fenomeno politiko garrantzitsua iruditzen zait, erakusten digulako nola izan zitekeen gobernantza ireki bat. Donostiara itzultzean, Ahal Duguk hautagai izateko proposamena egin zidan, eta iruditu zitzaidan pausoa emateko unea zela; batez ere, hiria hartzen ari den norabidearekin oso kezkatuta nagoelako.
Zer sentitzen duzu politikagintza instituzionalera saltoa egitear zauden honetan?
Aldaketa handi bat da, zeinetan ardura handia sentitzen dudan, ikusten dudalako jendeak zugana jotzen duela gauzak aldatzea nahi dutenean, bozkatzen zaituen jendeak zein bozkatzen ez zaituenak. Jendeak zugana jotzen du erreklamazioak edo ideiak dituenean. Orduan, politikagintzak zerikusi handia dauka harreman zuzena izatearekin pertsonen nahiekin eta euren errepresentazio publikoarekin; enpresen munduan pixka bat babestuago zaude, arlo pribatuan zaudelako. Hala ere, uste dut politikagintza bezain gardena izan beharko lukeela arlo horrek ere, enpresek jendearengan dutelako eragina. Munduko enpresa guztien akziodunak gara, dibidenduak banatu ala ez, euren jardunak eragiten digulako. Zentzu horretan, beraz, harremana ikusten dut nire aurreko ibilbidearekin eta orain egiten ari naizenarekin.
Zer helburu eta erronka dituzue?
Helburu nagusia da herritarrak berriz ere Donostian gertatzen denaren protagonista sentitzea. Odon Elorzak gobernatutako Donostia batean hazi nintzen, zeinetan, mutiko bat izanda ere, interpelatua sentitzen nintzen askotan, gauza garrantzitsuak erabakitzeko garaian. Kursaala egin zen garaian, esaterako, gogoratzen naiz amarekin joan nintzela Kursaal berrirako proiektu guztiak ikusgai zeuden erakustaldi batera, eta bozkatu genezakeela zein gustatzen zitzaigun gehien. Orain, kontrakoa gertatzen ari da: herritarrei bizkarra emanez gobernatzen duen gobernu bat daukagu. Eredurik argiena Manteoko Basque Culinary Centerren proiektua da, zeinetan lur eta diru publikoa oparitu egingo dugun, herritarrentzako onurarik izango ez duen proiektu erraldoi bat egiteko. Horregatik, herritarrek protagonismoa berreskuratzea nahi dut, eta hori bi modutan egiten da: alde batetik, gardentasun erradikalarekin eta parte hartze askoz aktiboago batekin; eta, bestetik, donutaren ekonomia ezarriz.
Nire obsesio txikia da donutaren ekonomia, dagoeneko Amsterdamen eta Bruselan ezarri dutena. Ekonomiari aurre egiteko modu berri bat da, eta hazkundean horrenbeste zentratu ordez, gehiago zentratzen da mundu guztia ekonomiaren partaide izatean. Alde batetik, zoru sozioekonomiko bat ezartzen du, etxebizitzaren prezioaren, errenta mailaren, herri partaidetzaren eta beste hainbat indizeren araberakoa. Bestetik, sabai ekologiko bat ezartzen du, biodibertsitatearen, airearen kutsaduraren eta beste indize batzuen araberakoa, denontzako onuragarria izango den zona ekonomiko bat sortzeko.
Azken asteotan, fokua jarri duzu San Bartolomeko proiektuan eta Basque Culinary Centerrenean.
Fokua jarri dut bi proiektu horietan, bi arrazoirengatik. Alde batetik, herritarrei nabarmen eragingo dieten makro proiektuak direlako, herritarrei galdetu gabe egiten ari direnak; nire ustez, horrelako proiektuekin erreferendumak egin behar dira. Bestetik, bi proiektu horiek islatzen dutelako EAJk eta PSE-EEk azken urteotan inposatu diguten eredua: ondare publikoa interes pribatuen esku uztea, herritarrentzako kontraprestazio argirik gabe. Horrelako proiektuek garamatzate geure buruari galdetzera ea noren interesei erantzuten dieten, argi baitago proiektu horiek ez dietela interes publikoari erantzuten. Eta, hori ez da hiri bat gobernatzeko modua.
Aurreratuta daude bi proiektu horiek. Zer egingo zenuke horren aurrean?
San Bartolomeri dagokionez, orain bide legala hartu behar da, eta, horregatik, asko gustatzen zait Odon Elorzak egin duena, Arartekora joz. Basque Culinary Centerren proiektuari dagokionez, bizilagunekin egin dugun bileraren batean esan dut, dena galduta dagoenean ere borrokan jarraituko dugula eta ni kateak koipegabetzen ari naizela, beharrezkoa balitz zuhaitzetara kateatzeko. Bitxia da Goiak esatea nostalgikoak garela, 1950eko hamarkadako paradigma ekonomikoak aplikatzen ari direnak beraiek direnean. Azpiegitura berde horren balioa aintzat ez hartzea iraganeko zerbait da, ezin da espazio hori guztia pikutara bota, baliorik izango ez balu bezala, porlana eta kristala jartzeko.
Hiriko arazo nagusienetako bat etxebizitza da. Zer neurri hartuko zenituzke arazo horri aurre egiteko?
Etxebizitzarena da gure arazo nagusia, eta enkistatu egin da, etsipen instituzionalarengatik eta gauzak aldatzeko borondate ezarengatik. Aspalditik, EAEko Etxebizitza Legea daukagu, etxebizitza hutsetan esku hartzeko aukera ematen diguna. Baina, batez ere, orain estatuko legea daukagu, Ahal Duguri esker, alokairuaren prezioa erregulatzeko tresnak ematen dizkiguna.
Oso garrantzitsua da ulertzea etxebizitza eskubide bat dela eta eskubideak ez direla izan behar hauteskundeetan erabiltzeko jaurtigaiak. Ezinbestekoa da kontsentsua, eta, horregatik, Donostiako etxebizitzari buruzko itun bat proposatu dut, alderdi guztiak minimo baten inguruan ados jarri gaitezen: Etxebizitza Legea aplikatzean. Helburuak izango lirateke alokairuaren prezioa erregulatzea, alokairuzko etxebizitzen parkea handitzea –%3koa da gaur egun, eta gutxienez %9ra iritsi nahi dugu, hori baita Europako batez bestekoa– eta, aukera dagoen bakoitzean, ahalik eta etxebizitza publiko gehien eraikitzea. Izan ere, egungo udal gobernuak minimoa eraikitzen du, %40a.
Lege hori erkidegoek aplikatu behar dute, ezta?
Erkidegoek aplikatu behar dute, eta udalek eskatu behar dute zona jakin bat tentsio handikoa dela deklaratzea, bertan legea aplikatu dadin. Beraz, EAJk eskumenei buruz jarritako aitzakiak txarrak dira, jendearen bizitza hobetuko duten neurriak ez aplikatzeko aitzakiak direlako. Beraiek nahiago dituzte promotoreen eta eraikitzaileen interesak defendatu, baina hori esatea itsusia denez, eskumenei buruz hitz egiten dute, eskubide bati buruzko eztabaida bat pozoitzeko.
Zuk Donostia guztia deklaratuko zenuke tentsio handiko eremu?
Udalerri guztia, hasteko. Eta, gero ikusiko genuke non eta nola aplikatu. Donostiako etxebizitzaren batez besteko prezioa ia 5.200 eurokoa da, metro koadroko. Besteak beste, Norvegiako Stange hiriko etxebizitzaren prezioa baino handiagoa da Donostiakoa, eta, Stangeko herritarrek, batez beste, 3.000 euroko soldata dute. Goiak proposatzen du Donostia izatea bizitzeko hiririk onena, baina, nik galdetzen diot, nor bizitzeko?
Nola erregulatuko zenuke Donostiako turismoa?
Turismoa Donostiaren DNA-n dago, industria garrantzitsu bat da, baina donostiarren alde funtzionatu behar du, ez euren kontra. Gaur egun, inposatu diguten turismo masiboaren ereduaren ondorioz, donostiarren bizi kalitatea okertu egin da. Beraz, turismoa gobernatu egin behar da, eta ez dago ezer berririk asmatu beharrik, nazioartean askotariko ereduak baitaude turismoa erregulatzeko. Turismo jasangarria eta birsortzailea behar dugu. Erregulatu egin behar da, turismoaren eragina baxua izan dadin eta turismoaren irabaziak birbanatu daitezen, donostiarren bizitza hobetzeko. Irabazi horiek garraio publikoan inbertituz, kultur eskaintzan, zerbitzu medikuetan, eta abar. Planteatu behar dugu autobus charterren iritsiera erregulatzea, mugatzea edo debekatzea Pasaiako portura gurutzaontziak iristea eta Parte Zaharrean aldi berean ibili daitezkeen turista taldeak mugatzea.
Etxe turistikoei dagokienez, Bizilagunekin plataformak hainbat neurri proposatu ditu: konpentsazioaren neurria aplikatzea eta lizentzia murriztailea eta iragankorra ezartzea.
Bizilagunekinen lana eskertzeko aprobetxatzen dut, badakidalako lanketa handia egiten dutela. Etxe turistikoak minimora mugatuta egon behar dira, eta oso ondo erregulatuta, bermatzeko bizilagunen bizitzan eraginik ez dutela izango. Eta, pixkanaka desagertzen joan behar badira, horrela izan dadila. Turismoa industria estraktibista bat da, eta, beraz, bere eragina txikia izan dadin, erregulazio asko behar du; horretarako, askotan gauza batzuk debekatu egin behar dira.
Mugikortasunak eztabaida handia sortu du legealdi honetan. Zer neurri hartuko zenituzke arlo horretan?
Ulertu dezaket mugikortasunean egin diren aldaketa batzuk deserosoak izan direla eta haserre dagoen jendea dagoela. Baliteke aldaketa horiek berrikusi behar izatea, baina, betiere, autoak erdigunetik ateratzeko helburuarekin, pixkanaka, hiria oinezkoentzako, bizikletentzako eta garraio publikoarentzako leku bilakatu dadin. Europako hiriak eraldatzeko prozesu batean murgilduta gaude, eta horrek ez dauka atzerabueltarik. Horregatik, lider izan behar dugu, datorrenari egokitzen lehenengoak izanik. Zentzu horretan, nik tranbiaren aldeko apustua egingo nuke Donostian, energia berriztagarriak erabili ahal izateaz gain, oinezkoentzako gune konbinatuak sortzea ahalbidetzen duelako. Halaber, hiriaren kanpoaldean disuasio aparkalekuak jarri behar dira.
Nola egingo zenieke aurre auzoen arteko desorekei?
Irizpideak izan behar du donostiarren bizitza hobetzea, bizi diren auzoan bizi direla. Bereziki kezkagarria iruditzen zait Martuteneren kasua, erabat utzita dagoela uste baitut. EAJk eta PSE-EEk, askotan, arrazoi elektoralengatik hartzen dituzte erabakiak hiri honetan: auzo honetan ez digu merezi erabakiak hartzeak, hauteskundeetan ez digulako fruiturik ematen. Agian oso inozoa naiz, baina ni politikara nator jendearen bizitza hobetzera, botoa ematen dionari ematen diola. Auzo guztiak berdin tratatu behar dira, eta, legealdi honetan, utzita egon diren auzoen aldeko diskriminazio positiboa egingo nuke: ekialdeko auzoen, Martuteneren eta Añorga Txikiren aldekoa, bereziki.
Bestalde, Europako araudiaren eta udal ordenantzaren arabera, Donostia barrutien arabera gobernatu beharko litzateke, lau barrutitan banatuta: iparraldekoa, hegoaldekoa, ekialdekoa eta mendebaldekoa. Honek esan nahi du barruti bakoitzean beste gobernu maila bat egon behar dela, zinegotziz eta auzo horietako elkarteez osatutakoa. Soilik ekialdekoa aplikatu da. Zergatik? EAJri eta PSE-EEri ez zaielako interesatzen erabakitzeko espazioak herritarrekin partekatzea.
Edonorekin egingo zenuke akordioa?
Helburu gisa jarriko dut aipatu ditudan baldintzak betetzea: legea betetzea, auzo guztiak berdin tratatzea eta gure gida jasangarritasuna izatea. Bide hori jarraitu nahi duen ororekin gobernatzeko prest gaude.
Estatuan, desadostasun nabarmenak izaten ari dira Ahal Duguren eta Sumar proiektuaren artean. Horrek eragina izan du hemen?
Euskadi olio baltsa bat da zentzu horretan. Koalizioa errepikatu eta zabaldu izanarekin oso pozik gaude, hauteskunde hauetara aurkeztu nahi zen ezkertiar-aurrerakoi oro gure koalizioan dagoelako. Ziur nago estatuan ere akordio bat egongo dela, baina ez nau asko kezkatzen espazio politiko batean desadostasunak eta eztabaidak egoteak. Oso espazio plurala da gurea, euren artean oso desberdinak diren aldeak ados jartzen saiatzen dena. Hori oso zaila da, meritu asko dauka, eta ni horretaz harro nago. Zailagoa da hau, totem mugiezinak dituen alderdi bat izatea baino, non mundu guztiak ados egin behar duen. Ez dakit zer den osasuntsuagoa demokraziarentzat; nik gure eredua nahiago dut.
Azken inkesten arabera, Elkarrekin Podemosek 2019an baino zinegotzi bat gutxiago lortuko du. Nola ikusten duzu zuen espazio politikoa Donostian?
Hazten ari den espazio politiko bat ikusten dut. 2019an aurkeztu zen proiektu gazte bat da, koalizio zabal eta konplexu bat errepikatzea lortu duena, gobernatu egin nahi duena. Donostiak koalizioak beharko ditu gobernatzeko, eta nik rol garrantzitsua eduki nahi dut udal gobernuko koalizioa aldatzeko.
Elkarrekin Donostiaren udal taldean desadostasunak eta liskarrak izan dira legealdi honetan. Zer eragin izan du horrek espazio politikoan?
Koalizioa errepikatzea lortu dugu, eta uste dut horrek erakusten duela konpondu ahal izan ditugula azken legealdian sortutako zailtasunak. Ilusioz beterik gaude, kapitulu berri bat idazteko gogoz.