«Ez gara hain erraz animatzen kontzertu ezezagun bat ikustera»
Balio Dute kolektiboak bigarrengoz antolatu du Kutixik jaialdia. Aurten bi egun izango ditu: gaur gauean Letaman gaztetxean elkartuko dira, eta bihar Intxaurrondo Kultur Etxean eta Le Bukowskin. Kolektiboko kide dira Beñat Urteaga (Gros, 1988) eta Maddi Gerriko (Segura, Gipuzkoa,1990); Mihise taldeko kidea bata, eta Muarekoa bestea. Jaialdiaren aitzakian elkartu gara haiekin, kolektiboaren eta hiriko musika eszenaren inguruan hitz egiteko.
Balio Dute kolektiboko Maddi Gerriko eta Beñat Urteaga. (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian)
Nola sortu zen kolektiboa?
Beñat Urteaga (B.U.): Donostialdeko hainbat musikari azkenean lagunak egin zirelako. Talde ezberdinetan jo arren, eszena antzekoetan ari ziren lanean, eta askotan kointziditzen zuten. Koban, Physis Versus Nomos eta Pelax taldeek egin zuten lehenengo elkarketa hori, elkarri laguntzeko eta eszena bat sortzeko asmoarekin. Hortik, Pelaxek Balio Duteren lehen diskoa atera zuen, AB, gero Physis Versus Nomosena atera zen, eta pixkanaka katalogoa osatzen hasi zen.
Hortik aurrera, 2019 aldera, gehitu ginen Mihise eta Raitx taldeak, eta pandemian, esaterako, webgunea egin genuen, eta hor hasi ginen proiektua gehiago trinkotzen eta sendotzen.
Zerk lotzen zaituztete kolektibora?
Maddi Gerriko (M.G.): Ez dago ezer definituta kontzienteki, baina elkar ezagutzen dugu, euskaraz egiten dugu musika —baten bat badago elebitan, baina gehiena euskaraz—, eta ez gaude eszena handietan. Undergrounda gara, auzoetako eta herrietako taldeak: ez gara komertzialak.
Gogoetatu duzue generoari buruz?
M.G.: Hausnarketa beti dago hor, baina ez dugu lortu protokolo bat finkatzea. Saiatzen gara, ez soilik nesken eta mutilen kopuru bera izaten, ez gara soilik horretan zentratzen, baizik eta gure baloreak, ekintzak eta hitz egiteko moduak feministak izaten.
B.U.: Hasieran, gehiengo nagusia gizonezkoak ginen, edo oso gutxi ziren neskak, eta kontziente ginen horretaz. Azkenean, gure harremanak horrela sortu ziren, baina badakigu horri bultzada bat eman behar zaiola, eta kontzertuak antolatzerako momentuan edo dena delakoa egiterakoan hor badagoela zer egin, eta harantz jotzen saiatzen gara.
Zer ematen dizue kolektibotasunak?
B.U.: Batetik, ez zara bakarrik ari munduaren kontra. Talde moduan, baduzu lagun talde bat babesten zaituena, eta gero erraztasunak ekartzen dizkizuna hainbat zalantza argitzerako garaian: diskoak plataformetara nola igo, kopiak nola atera, promozio garaian nola egin komunikabideekin kontaktuan jartzeko. Azken finean, gauza askotarako saretxo bat edukitzea eta horretaz baliatu ahal izatea.
Bestetik, elkarren ezagunak ezagutzeko aukera ere ematen digu, eta horrek norberaren sarea zabaltzen du, eta kontzertuak lotzerako momentuan lagungarri suertatzen da.
Eta kolektibotasun horretan nola txertatzen duzue talde bakoitzaren izaera?
M.G.: Uste dut kolektiboaren izaeraren parte dela malgutasuna: ez da batere zurruna, ez dago arau finkorik ezta jarraitu beharreko ildorik ere. Orduan, denon askatasuna bermatuta dago. Ez gara jarri pentsatzen ildo konkretu bat nahi dugun edo ez. Guk elkartu egin nahi dugu, saretuta egon, eta, hortik harago, ez diogu garrantzi handirik ematen zer musika estilo den. Lehen aipatu ditugun oinarri-oinarrizko balio horiek, eta ezer gutxi gehiago.
Balio Dute kolektiboko Maddi Gerriko eta Beñat Urteaga. (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian)
Musikak lotzen zaituzte zuek, eta horrek eraman zaituzte kolektibotasunerantz. Baina zuen kolektibotasunerako ikuspegia musikara mugatzen da?
M.G.: Azkenean, harreman pertsonalak ere sendotzen dira, eta musikatik harago ere sortzen dira beste hainbat proiektu edo harreman.
B.U.: Lehenago laguntasun bat dator. Egia da jendea elkartzen joan garen heinean laguntasun batzuk egin behar izan direla, baina behin hori lortuta saretzea dator.
M.G.: Eta hortik abiatuz eta interes komun bat edukiz sortzen dira Kutixiken moduko jaialdiak. Jaialdi bat antolatzeko nahia ez da ezerezetik sortzen, baizik eta lagunekin sentitzen zarelako, babestuta, talde eroso batean.
B.U.: Eta horrek sortzen du gogoa.
Kutixik jaialdia antolatu duzue gaur eta bihar. Zer espero duzue?
B.U.: Kristoren festa [barrez]. Iazkoa sortu ginela ospatzeko izan zen, ordura arte, pandemia tarteko, ez genuelako izan ezer egiteko aukerarik. Iaz lehenengoa egin genuen, esperimentu gisa, eta primeran atera zen: kanpora begira zein barrura. Gu behintzat oso pozik atera ginen handik, eta asmoa da honekin segitzea eta aurten ere iaz bizi izan genuen giro berezia sortzea.
M.G.: Festaz aparte, jaialdiak Balio Dute kolektiboko askori eman digu jotzeko aukera, eta gure gustuko lagunak eta taldeak ere Intxaurrondora ekartzeko aukera ere ematen digu: gertuko jendearekin musika ospatzeko aukera da.
Balio Dute kolektiboko Maddi Gerriko eta Beñat Urteaga. (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian)
Nondik dator jaialdia antolatzearen ideia?
B.U.: Nik uste dut bazegoela gogoa zerbait egiteko, eta pandemiarekin hainbeste denbora ezer egin gabe egon ondoren, debekuak lausotu zirenean pentsatu genuen une aproposa zela. Animatu ginen eta ederki atera zen. Ez zen behar bat, baina aukera ematen digu kolektibotasun hori nazio mailan ere saretzeko aprobetxatzeko.
M.G.: Eta jendearengan ohitura bat sortzeko ere bai. Balio Dute erreferentzia moduan hartzeko eta kolektiboaren izena entzutean musika edo giro mota bat gogora ekartzeko. Eta kolektiboko taldeak ezagutarazteko ere bai, noski.
Kartela bera deigarria da: bi arrautza frijitu.
B.U.: Arrautza frijitu bat, bi gorringokoa. Horixe kutixia! [barrez].
Arrazoi duzu.
M.G.: Maddi Zumalaberena da kartela.
B.U.: Egia esan, ez genion ezer zehatzik eskatu. Aukera batzuk bidali zizkigun, eta niri behintzat hasieratik iruditu zitzaidan kartel horrek izan behar zuela.
Zein harreman duzue Euskal Herriko beste kolektiboekin eta jaialdiekin?
B.U.: Harreman oso esturik ez dago, ez baldin bada aurretik bazegoelako. Jaialdi bakarra egon da, eta pixkanaka asmoa dago hori ere aprobetxatzea beste kolektibo batzuekin konektatzeko. Oraingoz, Mukuru kolektiboarekin erakusmahaia jartzen dugu urtero Durangoko Azokan. EHZn ere gutako talde askok jo dugu, eta hor ere badago harremana. Ziburuko Azokarekin ere sortu da harreman bat, eta aukerak eman dizkigute bertan jotzeko, baita Usopopekin ere. Batzuk badaude, eta pixkanaka zabaltzen joango dela pentsatzen dut. Ez gara musika horrela bizi dugun bakarrak, eta ongietorriak izango dira denak.
Aipatu duzuenagatik, Ipar Euskal Herriko eragileekin duzue harreman handien.
M.G.: Saiatzen gara muga hori hausten, nahiz eta gehienbat harreman pertsonaletatik irten den. Eta hortik nolabaiteko elkarlana sortzen da: hango talde bat gonbidatzen dugu guk, gero haiek gutako bat, eta horrela konturatu gabe sortzen dira harremanak, eta elkar ezagutzen joaten gara. Askotan zaila da gure zona txiki horretatik ateratzea, eta honek hori ere ahalbidetzen du.
Balio Dute kolektiboko Gilda taldea, iazko jaialdiko une batean. (Argazkia: Ibai Arrieta/Balio Dute)
Gaur Letaman gaztetxean ere kontzertuak antolatu dituzue.
B.U.: Taldeak aukeratzen ibili ginenean, zerrenda luze bat egon zen, eta ez zitzaigun munduko gauzarik errazena egin joko zuten bost taldeak aukeratzea. Orduan, hor atera ziren beste izen batzuekin ostiraleko egun hori gehitu genuen. Handiena eta esfortzu handiena eskatu diguna larunbateko eguna da, baina ostiralekoa ere berezia izango da ziur, eta hor ere badaude gure balioak: musika undergrounda eta euskara.
Lekuari dagokionez, behintzat, bi proposamen oso ezberdin dira.
B.U.: Nahiz eta larunbateko jaialdirako erakunde publikoekin hitz egiteko aukera eduki dugun, ezin da ukatu gure lekua beste bat dela orokorrean. Kolektiboko taldeok kontzertuen %90 gaztetxeetan eta kidekoetan jotzen ditugu, eta hor ere oso gustura gaude.
M.G.: Gu hori gara.
B.U.: Hori da. Orduan, bata eta bestea uztartzen ditugu, eta aprobetxatzen dugu egun bat zerbait berezia egiteko, baina gure errealitatea bestea da.
Zer espazio daude egun Donostian bertako taldeentzat musika jotzeko?
M.G.: Donostia inguruan asko jo dugu Muarekoek, baina egia da gero eta gune autogestionatu gutxiago geratzen direla. Gehienak kultur etxeak edo tabernak izan dira. Espazio pribatuetatik ere deitu izan digute, baina faltan botatzen dira gune askeago batzuk musika egiteko, edozeinek jo ahal izateko.
B.U.: Nik ere badut sentsazioa orain Donostian jo nahi baduzu Dokan edo Dabadaban jo dezakezula, gure estiloetan behintzat.
M.G.: Polboriñean ere bai.
B.U.: Egia. Letaman eta Txantxarreka ere badaude, baina horiei ere trabak besterik ez dizkiete jartzen. Erreferentziazko toki baten falta dago. Agian Guardetxea izan zitekeen: espazio hori hartu eta lantalde bat hilabetean bi kontzertu antolatzen jarriz gero, sekulakoa izango litzateke Donostiarentzat.
M.G.: Bai, edo talde hasiberri batek nahiko balu nonbait jo, horretarako aukera edukitzea. Hemen zain egon behar duzu nonbaitetik ea deitzen dizuten, eta haien agenda kulturalarekin bat etorri behar du zure musikak, haien balioekin eta abar. Ez dago gune aske bat jotzen hasi berri direnentzat, edo festa bat antolatu nahi dutenentzat. Hori bai botatzen da faltan.
B.U.: Hor Kortxoeneako garaiak etortzen zaizkit niri burura. Gogoratzen naizen bakoitzean pentsatzen dut zer toki puska galdu genuen hor. Askotariko kontzertuak antolatzen ziren, eta hori faltan botatzen da; nik, behintzat, faltan botatzen dut.
Joseba B. Lenoir izan zen iazko talde gonbidatuetako bat. (Argazkia: Ibai Arrieta/Balio Dute)
Nola ikusi duzue espazio horien bilakaera?
M.G.: Nik bost urte daramatzat Donostian bizitzen, eta egia esan gutxi gorabehera horrela ezagutu dut nik Donostia. Kortxoeneako garaiak nik ez nituen harrapatu.
B.U.: Nik bai. Eta egia da agian dena batera etorri dela. Kontzertuak badaude, baina Ze Premikin jaialdia, esaterako, ja ez da antolatzen, lehen Le Bukowskin egiten zena. Ez dakit trabengatik den, edo besterik gabe jendearen erantzuna ere ez delako nahikoa izaten agian. Horrelako lana hartu eta gero ez bazaizu inor etorri behar ere normala da.
M.G.: Antolatzaileentzat ere arriskatua izaten da, gero buelta eman behar baitzaio gastu horri. Ez gara animatzen hain erraz kontzertu ezezagun bat ikustera. Film bat bai, edo antzerki bat: ez dakizu ezer antzerki obra horri buruz, baina joaten zara. Baina musikan badirudi disko osoa jakin behar dela goitik behera abestu ahal izateko, eta ez da horrela. Agian joan eta probatzearen kultura hori falta zaigu: entzutea, eta ez gustatzea ondo dagoela onartzea. Kontzertu bat ez bazaizu gustatzen ez da ezer pasatzen, film bat ez gustatzea bezala da, baina agian ez gaude prest sarrera bat ordaintzeko gustatuko ez zaigun kontzertu bat entzuteko. Agian pixkanaka joango gara hori ere aldatzen.
Zuen proiektuei dagokienez, zein puntutan dago Muare?
M.G.: Orain diskoa grabatzen ari gara, nahasketekin-eta, eta gogotsu gaude. Gure kasuan jotzen ibili gara, eta prozesua alderantziz egin dugu: kantak ja jo ditugu, eta prozesua disko batekin ixten ari gara. Gurea ez da izango sorpresaz beteriko disko aurkezpen bat, baina gustura gaude eta ixteko modu oso polit bat da, eta gogoz gaude diskoa zabaltzeko. Azkenean, ezberdina da zuzenean ikustea edo bakoitzak bere etxean. Ikusteko gogoa dugu ea jendeak zer erreakzio izaten duen.
B.U.: Gainera, nik uste dut diskorik gabe agian toki batzuetara iristea zailagoa dela. Jarriz gero diskoa nonbait entzungai, antolatzaileek badakite hori nahi duten edo ez, eta horrekin ere beste fase batean sartzen zara.
M.G.: Erreala bihurtzen zara, nonbait dago zure musika. Halere, polita da zure musika egotea jotzen duzun momentuan soilik, hori gustatzen zait. Jendeak galdetzen zigun ea non entzun daitekeen, baina orain arte ezin izan da. Berriro entzun nahi baduzu, berriro etorri behar izan duzu, eta hori oso polita izan da. Irautea irauten duen hori, ez gehiago.
Eta Mihiseren kasuan?
B.U.: Gu bigarren diskoa prestatzen ari gara, baina oso mantso. Azkenean, bakoitzak bere bizitza dauka taldetik kanpo ere. Astean entsegu bat egiten dugu, hori bai, eta horrekin aurrera goaz pixkanaka. Gauzak batzuk ixten hasi gara behintzat, eta ondo. Bitartean, zuzenekoak suertatu ahala egiten joaten gara, baina ez gara asko bilatzen ari, diskoa ateratzeko ere denbora behar delako entseguetan, baina kontzertua baldin baduzu entseguetako denbora hori kontzertua prestatzera doa. Orduan, aukeraren bat etorriz gero aurrera, baina bestela gustura lokalean.
M.G.: Begizta hori txarra izaten da, entseguetan sortu ezin duzunean. Kontzertuak edukitzea berri oso ona da, baina batzuetan hain agenda estuak edukitzeak ez digu denborarik ematen gauza berriak sortzeko, eta hor trabatuta sentitzen zara. Denbora behar dugu.
Entsegu lokalen gaiak ere luzerako eman dezake.
M.G.: Egia esan, guk zorte handia dugu. Musikagelak eskaintzen dituen lokaletan entseatzen dugu, Donostiako beste hainbat taldek bezala. Hiriko taldeak bultzatzeko modu on bat da: lokalak oso ongi daude eta ekonomikoki arrazoizkoak dira, baina horrek epe bat dauka. Ezin zara hor hamar urte egon, jende berriari lekua utzi behar baitzaio.
Hortik aparte, oso oso zaila eta oso oso garestia da. Izugarrizko negozioa dago pabiloi antzeko batzuekin: hainbat lokal eraikitzen dira eta diru asko ordaindu behar izaten duzu beste lau talderekin kutxa txiki batean egoteko.
B.U.: Guk ere sekulako zortea dugu, Usurbilgo Udalak jartzen digulako lokala, eta bizi guztia daramagulako hor. Ni Usurbilen hasi nintzen eta ordutik han daukat lokala, eta nire taldekideak hiruzpalau urte lehenagotik zeuden bertan. Bizi osoa ibili gara lokala doan edukita, eta alde horretatik sekulakoa da. Guk ere partekatu egiten dugu, baina ez baldin baduzu ordaintzen ez zara ezer eskatzen hasiko.
Baina Maddik esaten duena, Donostiako egoera nahiko tamalgarria da. Balio Duten egon zen garai batean gune bat hartzeko halako ideia bat, baina proiektu handia da. Azkenean, gune bat hartzeak edo alokatzeak eta hori nolabait prestatzeak ekonomikoki arrisku batzuk hartzea eskatzen du, eta oraindik ez gaude maila horretan. Agian egunen batean egingo dugu, baina oraingoz behintzat ez dirudi gure kabuz lokal bat hartzen hasiko garenik.
M.G.: Uste dut hau nola edo hala exijitu beharko genukeela. Azkenean, edozein sorkuntzarako zure bizitzako gastu guztiak gehi lokal bat daukazu, eta ia-ia ezinezkoa da. Uste dut askok ezin dutela sortu espazio faltagatik, izan musika, antzerkia edo dantza, ezin dutelako ordaindu.
B.U.: Kalitatea ere okerrera joan daiteke. Ez baduzu toki eroso bat lasai jotzeko, ja baldintzatuta zaude hasieratik.
