Josu Artetxeren heriotza behingoz argitzeko exijitu du Egiari Zor fundazioak
50 urte bete dira Espainiako Poliziak Josu Artetxe zeberioarra Altzan hil zuenetik, eta frankismoaren bertsio ofizialak indarrean jarraitzen du.
Josu Artetxe (ezkerrean) eta Jose Miguel Beñaran 'Argala' ETAko militanteak; Carrero Blanco hil zuen 'Txikia komandoko' kidea zen Argala, eta ekintza horrekin lotura zuzena izan zuen Artetxeren heriotzak. (Argazkia: Altzako Historia Mintegia) 
Egiari Zor fundazioak antolatuta, Josu Artetxe ETAko militantea (Zeberio, Bizkaia, 1952—Altza, Donostia, 1973) oroitu zuten asteazkenean (hilak 6) Zeberioko plazan (Bizkaia), haren heriotzaren 50. urteurrenean. Ekitaldian, fundazioak exijitu zuen behingoz Artetxeren heriotza argitzeko; izan ere, oraindik erregimen frankistaren bertsio ofiziala dago indarrean. Bertsio horrek dio Artetxek bere buruaz beste egin zuela Poliziak etxea gaseztatu zuenean. Beste bertsio batek, ordea, dio arnasa hartu nahian leihora hurbildu zela Artetxe, eta une hartan buruan tiro egin ziotela.
“Mende erdia pasatu bada ere, kasu hau argitu lezakeen dokumentazioak Sekretu Ofizialen legepean blindatua jarraitzen du. Egia jakiteko garaia da!”, nabarmendu zuen Egiari Zor fundazioak. Lege hori frankismoaren garaikoa da, eta Espainiako Gobernuak iaz planteatu zuen erreformak desklasifikazioak epeka proposatzen ditu, epe luzera. Horren aurka agertu zen fundazioa: “Bertsio ofizialen kutxa iluna ireki beharra dago, Sekretu Ofizialen Legea indargabetu behar da”.
Josu Artetxe ETAko militantea. (Argazkia: Euskal Memoria fundazioa)
Larratxon hil zuten Artetxe
Artetxe ETAko militante liberatua zen 1973an, eta Gipuzkoako komando legalen arduraduna zen. Bikote batekin bizi zen Altzako 13. poligonoan, egungo Larratxo Txirrita Bertsolariaren kaleko 9. zenbakian, Jose Ramon Zapirain Zapi-k eta Antxon Alfarok Estibaus.info Altzako atarian gogorarazi dutenez. Urte hartako irailean iritsi zen Artetxe Altzara, bere lagun Joxe Etxeberria Sagastume Beltza-ren bitartez. Hain zuzen ere, Artetxe baino egun batzuk hil zen Etxeberria, azaroaren 28an, Jose Luis Pagazaurtundua Isusi ETAko kidearekin batera manipulatzen ari zen lehergailuak eztanda egin ondoren.
Txikia komandoa Luis Carrero Blanco presidente frankistaren exekuzioa prestatzen ari zen orduan Madrilen, eta, hori dela eta, Artetxek berak esan zien Gipuzkoako eta Bizkaiko komandoei bi lurralde horietan “zarata egiteko”, Poliziaren atentzioa Madriletik aldentzeko. Hainbat ekintza egin zituen orduan ETAk Gipuzkoan eta Bizkaian, tartean Donostiako ibilgailuen alokairu agentzia baten aurkakoa, etakide baten inguruko informazioa helarazi ziona Poliziari; ekintza horren leherketak ondoko Orly hotelean ere eragina izan zuen, biktimarik gabe.
Josu Artetxe ETAko militantea. (Argazkia: Euskal Memoria fundazioa)
Ekintza horien bueltan, hainbat atxiloketa egin zituen Espainiako Poliziak, baita atxilotuak bortizki torturatu ere, eta tortura horien bidez izan zuten Artetxeren Altzako etxebizitzaren berri. Horrela, abenduaren 6ko 03:30ak aldera, polizia operazio handia iritsi zen Altzara, eta Artetxe bizi zen blokea husten hasi ziren. Artetxerekin bizi zen bikotea ez zen atera, eta Artetxe bera ere ez.
Goizean goiz, tiroketak hasi ziren eta 10:30ak aldera poliziek gas jaurtigailuak bota zituzten etxebizitzara. Artetxek bikoteari esan zion ez zutela bizirik harrapatuko, izan ere, Zapik eta Alfarok artikuluan diotenez, “bazekien atxilotzen bazuten modu basatian torturatuko zutela eta Madrilen prestatzen ari ziren ekintzari buruzko datuak emango zizkiola Poliziari”. Horregatik, etxe gaseztatu zutenean bikotea atera egin bazen ere, Artetxe han lubakitu zen. Aipatu moduan, bertsio ofizialak dio bere buruaz beste egin zuela, baina ez dago argi, beste bertsio batek baitio arnasteko burua altxa zuenean lokian egin ziotela tiro poliziek.
14:00ak aldera atera zuten Artetxeren gorpua etxebizitzatik eta ospitalera eraman zuten. Gorpua identifikatzeko, ondoren Donostiako alkate izango zen Jesu Mari Alkain deitu zuten, atxilotuetako baten aita zelako. Ez zuen Artetxe identifikatu, baina baieztatu zuen lokian tiro bat zuela, autopsiak zioen moduan. Handik bi bat astera, Txikia komandoak Carrero Blanco hil zuen Madrilen, eta Iñaki Egañak berriki argitaratu duen Ogro operazioa liburuan dioenez, Jesus Zugarramurdi Kixkur-ek lehergailua aktibatzeko unean bere lagun Josu Artetxe besterik ez zuela buruan.
Josu Artetxeren heriotzaren berri eman zuen egunkari baten errekortea. (Argazkia: Euskal Memoria fundazioa)
Altzan gogoratua
Zapik eta Alfarok diotenez, “garai hartan eraikitzen ari ziren Larratxo auzoan bizi zen jende urriak gogoratzen du tentsio handiz bizi izan zituela gertakariak Poliziaren okupazioagatik, etxebizitza guztiak utzarazteagatik eta Josu zegoen etxebizitzaren aurkako tiroketa eta balaz jotzeagatik, gas negar eragilez osatutako hodei baten barruan”.
Era berean, nabarmendu dute Altzan Artetxe ez dutela ahazten: “Josu hil eta bi urtera, 1975ean, Franco diktadorea hil zen eta “trantsizio demokratikoa” deiturikoa hasi zen. Garai hartan, 80ko hamarkadaren erdialdean, diktadura frankistaren aurkako borrokan eroritako militanteak gogoratzeko dinamikaren barruan, Altzako ezker abertzaleak omenaldi bat antolatu zion Josu Artetxeri, eta oroitzapenezko plaka bat jarri zuen Larratxo auzoko plazan. Ordutik aurrera, plaza Josu Artetxe plaza izenez ezagutzen da, bai auzokideengatik, bai Donostiako Udalarekiko harremanengatik. Hainbatetan, poliziek kendu dute plaka, eta beste horrenbeste jarri da berriro. Une honetan plazak inolako bereizgarririk ez duen arren, oraindik ere Josu Artetxe deitzen diote, frankismoak Carrero Blanco almirantearekin jarraipenik izan ez zezan bizitza eman zuen gaztearen omenez”.
