Galarretan piztia
Oroimen historikoaren eremua ere borroka leku bihurtzen da, askotan errealitate hutsaren aurka eta, batzuetan, gizakiaren sentimendu hutsen aurka. Eta 90 urte eta gero, beldur bera dago.
Ez dugu ezer berririk esango Galarreta fusilamenduak burutzeko faxistek aukeratutako tokia izan zela esaten badugu. Fusilatutako jende kopurua zehaztea zailagoa da. Kalkulu zuhurra eginez gero, fusilatutakoak ehun inguru izan zirela esan beharko litzateke, eta kopuru hau gainditu nahi izanez gero, fusilatutakoak, ziurrenik, ehunka izan zirela esan beharko genuke.
Franco hil ondoren, fusilatutakoen gorpuzkiak Hernaniko hilerrian bilatu zituzten, baina ez zituzten aurkitu. Beste batzuetan gertatu zen bezalaxe, gorpuzkiak Cuelgamurosera eraman eta hiltzaileen ondoan utzi zituztela pentsatu zen.
Bestalde, AP-1 autobidea eraikitzeko egindako lanen ondorioz, hobia mugitu zutela eta gorpuzkiak betiko galduak zeudela pentsatu zen.
Auzi honi buruzko axolagabekeria harrigarria da, eta are harrigarriagoa da Youtuben Villalonga markesaren lekukotasuna entzun daitekeela jakinik, Galarretan egindakoak lasai asko aipatzen dituelako. Besteak beste, Galerna izeneko itsasontzian zeuden bidaiari guztiak fusilatu zituztela aipatzen du, gertaera honek izandako inplikazioak ere onartuta.
Irudimena lantzeko ariketa egin dezagun. Hobia oraindik ere hiltzaileek utzitako tokian dagoela eman dezagun, eta hau zekienak beldurraren ondorioz ez zuela ezertxo ere esan. Edo toki hau Konporta izeneko ibaiaren lurpeko urak ukitu egiten zituen leizea zela eman dezagun. Edo, bestela, hobiaren gainean guztiz legez kanpokoa den La Escombrera izeneko toki bat dagoela eman dezagun, eta bertan inork jakin behar ez duena hondakin multzo ikaragarriak estaltzen duela.
Baina oraindik ere garrasiak eta tiro hotsak entzun daitezke, eta horretarako, La cuesta de la muerte izenekoan pixka bat gelditu besterik ez da egin behar. Oso erraza da.
Lehenago, Villalonga abizena zuen borreroa aipatu dugu, eta honek esandakoaren arabera, meza entzun ondoren familiak “fusilamenduen ikuskizuna” ikustera hurbiltzen ziren, eta hau Villalongari harrigarria iruditzen zitzaion. Eta, familia horiek, ziurrenik, gure artean bizi dira.
Izan ere, isilik dagoenaren beldurrak harritu egiten gaitu, horrek egia zabaltzea oztopatzen baitu, baina Galarreta denbora luzean hartu zuen piztia faxista ilunaren berezko gaiztakeriak honelakoak eragitea ulergarria zaigu.
Eta, zuen baimenarekin, piztiari mezu bat helaraziko diogu: ez ezerk ez inork ez gaitu inoiz geldituko.
