Nor dago mendian eraikitzearen alde
Hirigintza konbultsioko uneak bizi ditugu. Etxebizitza nola edo hala eraiki behar den ideia zabaltzen ari da. Baina ideien barra libre moduko horretan, egia esan, zaila da batzuk pasatzen uztea.
Peñalba arkitekto jaunak, 1962tik Donostiako Udalak Altzarako izandako hirigintza planei buruz hitz egin berri du luze eta zabal Diario Vasco egunkarian. Berak goraipatu dituen eta gauzatu ez ziren 1970. hamarkadako planei buruzko iritzirik eman gabe, eraiki zirenen ondorioak ikustera gonbidatuko dugu Peñalba arkitektoa. Larratxo ezagutzera gonbidatzen zaitugu, hamabost pisuko dorreak arau hauste urbanistiko kate batean eraiki baitziren (planaren arabera, garaieraren erdia izan behar zuten). 13.2 poligonoan soilik (13.1 zenbakiaren bikia), legez kanpo eraikitako bolumena 140.000 m3-ra iritsi zen, 50.000 m² bat, alegia, 500 etxebizitza baino gehiago.
Herreratik ere ibil zaitezke, ea lurzoru berdeko m² bakar bat aurkitzeko gai zaren, edo Rotetatik, non eraikuntza dentsitatea hektareako 178 etxebizitzakoa den. Azken batean, ez duzu jakingo, baina espazio libreen ratiorik baxuena duen hiriko komunitateaz ari zara, eraikuntza okupazio basatiagatik eta orografia trinkoagatik (1,78 m² biztanleko), eta historikoki berreskuratu behar izan duena 1970-1980. hamarkadetan bizitzako espekulazio prozesu bortitzetik.
Datu horiek guztiek arkitektoen eta bestelako teknikarien azterlanetan oinarritzen dira, eta horien xehetasunak gure webgunean (www.altzaxxxi.org) aurki ditzakezu. Bide batez, bere garaian azterlran eta txosten horien ondorioz, Labaien alkateak eta bere udalbatzak Harria parkea desklasifikatu eta 1962ko Plan Orokor ezagunean aurreikusitako hamabost solairuko zortzi dorre eraiki gabe utzi zituen. Gauzak horrela, harrigarria da arkitekto batek mendian 5.000 etxebizitza eraikitzea defendatzea. Kopuruari buruzko tarteki bat egin behar da, orain arte ezaguna den aurrerapen dokumentu bakarrak 3.200 aipatzen baititu. Horrelako kopuru bat, zenbat eta gehiago, hobe; publikoki defendatzen duen bakarra, Odonen garaian hirigintza zinegotzia zen Jorge Letamendia da.
Ez dugu ulertzen lurzoru natural batzuen okupazio jasanezina defendatzea, horien balioak eta urbanizatzeko bokaziorik eza defendatzen ari baitira, ez soilik auzotarrak eta altzatarren elkarteak, baita Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Organoa ere, aurrerapenaren irismen dokumentuan (gure webgunean dago ere). Gainera, lurzoruen okupazio masiboa erosmen ahalmen txikienekoentzat modu kontzentratuan etxebizitzak eraikitzeko, duela 30 urte baino gehiagoko ereduari jarraitzen dio; bateraezina dena legediak hirigintzari buruz aldarrikatzen duen kohesio sozialarekin, eta ezin dena errepikatu.
Ezin dugu ulertu arkitekto batek hierarkizatutako eta sozialki desorekatutako hiri eredua goraipatzea, hiri bilbetik erabat kanpo dauden natur guneetan, eta hori dena bizitegi krisiaren aitzakian, edozerk balio izatea eragiten duena.
Etxebizitzaz ari bagara, hiri honetan egoera horretan zergatik gauden aztertu behar dugu, 95.000 etxebizitzako parketik %3,81 babestuak dira eta %96 salmenta librekoak. Ozen eta argi esan behar dugu zer egin behar zen hori saihesteko, baita eskura ditugun legezko tresnak ere. Azken hiru hamarkadetan zergatik ez da zorroztasunez aplikatu sustapen guztietan babestutako etxebizitzak eraikitzeko betebeharra, zergatik ez da jaso etxebizitzen %15aren lagapena eta ordeztu egin da bestelako inbertsioetara desbideratzeko diruarekin, zergatik jardun da, azken batean, babestutako etxebizitza etsaia balitz bezala, zitalkeriaz eta hiria babestutako etxebizitza duinez hornitzeko arauaren salbuespenaren bidetik. Eta, batez ere, zergatik konformatzen dira oraindik ere gutxieneko portzentaiarekin, anbizio handigoa izan dezaketenean, esaterako, lurzoru industrialen birsailkatzeetan.
Arrazoizko etxebizitza beharraren aurrean, irtenbidea ezin da mendian eraikitzea izan. Zer izango da hurrengoa, Igeldo magala, Uliakoa, Ametzagaina parkea, edo, behin jarrita, Miramarreko lorategiak? Non dago muga?
Badakigu Donostiako etxebizitzaren salneurria ez dela jaitsiko gehiago eraikitzeagatik. Auditz-Akularren eraikita lortuko litzatekeen gauza bakarra ghetto bat egitea da. Hirigintzak beti bilatu izan du eraikitze hutsa baino zerbait gehiago. Hiria egiteko diziplina da, edo uste genuen Arkitektura Eskolan hori irakasten zutela.
Hiriaren premien irtenbidea Auditz Akularreko zelaietan ahalik eta gehien eraikitzea bada, ez dugu alforja horien beharrik. Jada ez dugu arkitektorik behar Plan Orokorrerako, nahikoa dugu betiko pozeroarekin
