Severiano Asarta Imaz
Historia irudi eta izenekin errepikatzen da, eta horiek harrapatzen dute oroitzapena, zabaltzeko eta garatzeko. Donostiak garai batzuetako memoria lekuak eta hainbat garaitako pertsonen ispiluak ditu. Kontrakoa dirudien arren, memoria kolektiboan islatutako oroitzapen gehienak nahita egindakoak dira, zentzu krudel, matxista, erradikal, xenofobo eta klasistan.
Asmo partziala joera politiko baten ondorioa da, zalantzarik gabe. Eta asmo horrek deskribatzen digu, adibidez, kale-izendegian eta hiriko plaketan merezi ez genituen gizartearen ereduak, ugariak direlako gure memoria lekuetan esklabista, matxirulo, enpresari, kriminal, torturatzaile, odol urdineko gizon eta emakume eta, batez ere, militarren izenak.
Azken urteotan, desoreka ikaragarria nolabait konpentsatzeko, udalak zenbait panel jarri ditu diktadura faxistak eragin zituen 1936ko ondorioak gogoratzeko. Hirian zehar banatuta, 80 urtez lapurtutakoa gogoraraztera ausartzen ziren irudiak. Gutarren oroitzapena.
Urbieta kalean, Larramendiren izkinan, Loiolako militarren eta Donostiako gazte talde komunista eta anarkista batzuen arteko borrokak gogorarazten ditu panel batek, argazki mitiko batekin: zutabe faxista gelditzea lortu zutenena. Harriekin, ehiza eskopetekin eta molotov koktelekin, gazteek aurre egin zieten faxisten fusil eta pistolei. Altxamendua gelditzea lortu zuten Donostian, baina oso garesti.
Bi egunean, uztailaren 22an eta 23an, ehundik gora hildako. Gazteak, batzuk 15 edo 16 urtekoak, Marcos Olasagasti eta Prudencio Molina, kasurako. Gehienak Alderdi Komunistako eta CNTko tokiko elkarteetako kideak ziren. Lehenengoek Autonomia kalean zuten lokala, eta anarkistek Larramendi kalean, gaur egun Nido taberna dagoen lekuan.
Severiano Asarta izan zen hildakoetako bat. Borroka ezagutzen zuen, 1934ko errepresioarekin erbesteratuta egon baitzen Urriko Iraultza deiturikoa gertatu zenean. Orleansen babestu zen, Paristik gertu. 1936ko otsaileko amnistiarekin itzuli zen, eta bere anaia Imanolekin partekatu zuen uneko egonezina. Faxistek ez zuten onartu Fronte Popularraren hauteskundetako garaipena, eta estatu kolpe bat prestatzen ari ziren.
Imanol Asarta bizirik atera zen batailatik, eta borrokan jarraitu zuen, 1939an erbesteratu zen arte, Severianoren bide zaharrari jarraituz. Une batez, Atlantikoaz bestaldeko gerratik babestea pentsatu zuen. Eta Kuban finkatu zen, Europan Hitler iparraldetik hegoaldera zihoan bitartean. Europara itzuli zen, ezkutuan. Alderdi Komunistaren agindupean. Bere alderdi kide Jesus Larrañagarekin atxilotu, eta Madrilen fusilatu zuten, 1942an.
Imanol Madrilgo Ekialdeko Hilerriko hobi komun batean lurperatu zuten. 25 urte zituen. Severianoren aztarnen berririk, ordea, ez dugu orain arte izan. Eta orain jakin dugu harrokeria eta mespretxu militarrak ez dutela mugarik. Severiano izen gabe lurperatu zuten, dozenaka kide errepublikarrekin batera, Francoren Armadako hildakoen gorpuzkiekin markatutako hobi batean. Polloen. Eta urtero, faxistek, besoa gora, euren garaipena gogoratzen zuten, Severianoren hobi gainean. Tragedia handitzeko, Severianoren arreba duela hiru urte hil zen Gasteizen, 90 urte zituela, bere anaiaren gorpuzkiak non zeuden jakin gabe. Agian, hobeto.
