Soldadu baldarra
Etorkizuna gainditu zutenen izenekin idazten da historia. Gizon eta emakume horiekin haien bizitzak interpretatzen ditugu. Gainerakoak, gehienak, anonimatuan hil ziren. Familiaren atxikimendua jaso zuten, beste kontsolamendurik gabe. Horregatik, pertsonaia ezezagunak irudikatzeko asmatutako irudiekin betetzen ditugu, agertokiak eta gure kontakizuna osatzeko. Eta joera horrek, askotan, testuingurutik kanpora eta arinkeriara garamatza.
Horrelako zerbait gertatu zitzaidan duela egun batzuk. Radio Euskadiko saio batean parte hartu nuen, gidari turistikoek beren kontakizunetan duten egiazkotasunari buruz. Donostian ibiltzen zen gidariren batek errepikatutako gezur bat ezeztatzeko eraman ninduten, besteak beste, Hitlerrek Gipuzkoako hiriburuan uda igarotzen zuela eta donostiarrek zalapartaka hartzen zutela.
Bistan da gezur handia zela. Baina, horrez gain, ezin izan nituen erantzun borobilak osatu, zeren, egia esan, beti urrundu bainaiz gidariengandik. Bizitzako arlo guztietan bezala, onak eta txarrak, zintzoak eta trauskilak egongo zirela, erantzun nuen orokortasunez. Baina hurrengorako ariketa bat egingo nuela agindu nion neure buruari. Eta egun batzuk geroago, disimuluz, pare bat taldeetara jo nituen, turista banintz bezala, haien istorioak entzuteko.
Eta ahal bezain laster ihes egin nuen, entzuten ari nintzenarekin izututa. Gipuzkoa Plazan, goiko armarrian ikusten diren estatuei buruzko aipamena harrigarria izan zen. Gidak esaten zuen gazte horiek Chuecatik ateratakoak ziruditen (homosexualak) eta Cristiano Ronaldorenak baino abdominal handiagoak zituzten, euskal morroskoaren estereotipoak. Beraz, gu.
Bulebarrera bidean, San Tomas jaiaz aritu zen. Eta otoitz egiteko egun bat zela, non donostiarrok, dirudienez gizonezkok bakarrik, txapela eta arrantzaleen zapia janzten ditugun eta betiko mozkor bihurtzen gaituen festa sorta bat hasten dugun. Ondoren, «Olenchero» (sic) izeneko pertsonaia dator, mozkortia, lapurra eta duela gutxiko borrokaren batez forratutako begia duena.
Bretxan, 1813ko kontakizuna benetan iraingarria izan zen. Frantsesen eta ingelesen arteko gerra, lubakiak nahastuz. Eta azken erasoa, abuztuaren 31 bat, soldadu ingeles batek protagonismoa hartu zuen. Izen ezezaguneko soldadu bati, donostiarrok “soldadu patoso” izena jarri dioguna. Soldadu baldar horri erori omen zitzaion mina bat eta eztanda egin ondoren, zulo ireki zuen harresian, bretxa hain zuzen. Kontakizunean ez zen testuingururik ez protagonistarik egon, soldadu patosoarena izan ezik. Irain bat, Disneyrena ez bezalako sentsibilitatea dugunontzat behintzat.
Nire egotearen amaiera izan zen. Haserre alde egin nuen, gidari arinkeriatsuenekin beste behin topo egin ote nuen zalantzan. Hurrengo egunetan, talde turistikoetatik igaro nintzen berehala, kontakizunei jaramonik egin gabe. Baina berehalakoan ohartu nintzen barre-algarak ohikoak zirela, eta txisteak datua ordezkatu duela, eta txantxak testuingurua. Falta zena. Hiria lapurtu digute, espekulatzaileei eta turismo-negozioaren multinazionalei eman dietenek. Eta orain geure kontakizuna ere lapurtzen digute.