Miravalles-en armarria zortzi urte geroago berriro agertu da
Miravalles baserria Altzagaina inguruan kokatua zegoen. Auditz-Akular-eko udal planen eraginpean zuzenean egonda, 2017an bota zuten behera. Ordutik, fatxadan zeukan armarria non zegoen jakin gabe geratu ginen eta orain Donostiako Alde Zaharreko Santa Teresa komentuan, Euskadiko Arkitektura Institutuak antolatutako “Baserria. Egurra, harria, mitoa, orain” dagoen erakusketan berriro agertu da.
Armarria baserriaren fatxada nagusian txertatua zegoen, baina tailatua [...]
"Baserria" erakusketa
Miravalles baserria Altzagaina inguruan kokatua zegoen. Auditz-Akular-eko udal planen eraginpean zuzenean egonda, 2017an bota zuten behera. Ordutik, fatxadan zeukan armarria non zegoen jakin gabe geratu ginen eta orain Donostiako Alde Zaharreko Santa Teresa komentuan, Euskadiko Arkitektura Institutuak antolatutako “Baserria. Egurra, harria, mitoa, orain” dagoen erakusketan berriro agertu da.
Armarria baserriaren fatxada nagusian txertatua zegoen, baina tailatua dagoen harriaren giltzarri-forma dela eta, seguru aski etxerako sarrera-atearen arkuaren zatia zen. Bere tipologiagatik, XVI. mendean data daiteke.
Miravalles-en lehen aipamen dokumentala 1465. urtekoa da, Donostiako kontzejuak Altzako unibertsitateri ganaduaren zainketarako emandako ordenantzetan, zeinuen kideen artean zegoen “Pedro de Galardi, señor de Miraballes“.
Lope de Isasti-k, 1625ean, “Compendio historial de Guipúzcoa” liburuan, Miravalles aipatzen du Altzako oinetxeen zerrenda egitean. Berarena armaduna dela adierazten du, ziurrenik erakusketan ikus dezakegun armarriari egiten diola erreferentzia. Nabarmendu behar da Lope de Isasti-k aipatutako 19 oinetxe altzatarretatik hiruk bakarrik ziren armarridunak: Arnaobidao, Larrachao eta Miravalles. Gaur egun ikus ditzakegun Arriaga, Arzak, Casares eta Parada-ren blasoiak XVII. mendearen amaierakoak dira.
Gainera, armarria zatitzen duten lau koadrantetan irudikatutako elementuak interesgarriak dira. Harriaren higadura denbora-pasaren ondorioz ez du eragozten haietako gehienak identifikatzea:
- Goiko ezkerreko koadrantean, kalbario bat izan daiteke, hau da, gurutze bat bi figurarekin alboan, bat altuagoa eta bestea baxuagoa, Birjina eta San Joan izan daitezkeenak. Halaber, goiko eskuineko aldean aspa bat tailatua du, San Andres-en gurutze txiki baten antzekoa, eguzki bat izan daitekeena, Kristoren alegoria.
- Goiko eskuineko koadrantean, hiru barra bertikalak.
- Beheko ezkerreko koadrantean, mahastiak inausteko ahiotz bat.
- Eta beheko eskuineko koadrantean, goiko aldean, gurutze patatua, Maltakoa ere deitua, orla zirkular batean inguratua. Beheko aldean, lore oktapetala bat, 8 besokoa.
Etxaldea bota zutenean, beldur genuen armarria Tomasene etxaldearen gailur-gurutzearen patu bera izan zezakeela, 2006an liburutegi gisa berriztatzerakoan desagertu zena, edo Altza-Astigarraga mugarriarena bezala, bi urte baino gutxiago dela 27. Poligonorantz sartzeko errepide berria eraiki zutenetik non dagoen ez dakiguna. Kasu guzti hauetan, ez dugu erantzunik jaso Udalarengandik Altzako ondare historiko elementu hauei buruz galdetu diogunean.
Berriro agertu ondoren, Gordailuara, Gipuzkoako Ondare Bildumen Zentrora jo dugu, eta armarria erakunde hartan gordea izan zela eta garbitu egin zutela berretsi digute. Garbiketaren ondorioz ikusgai gelditu dira gorri koloreko orban batzuk erakusketan ikus daitezkeenak eta lehenago ez zirenak antzematen. Armarriak fitxa tekniko bat du, hemen ikus daitekeena, eta erakusketarako erabili da.
Arkeoikuska 2017-ren 372. orrialdean, urtero egindako jarduera arkeologiko guztiak jasotzen dituen Eusko Jaurlaritzaren urteko argitalpena, Miravalles-i dagokion erreferentzia aurkitzen dugu, Beatriz Herreras Moratinos-ek zuzendutako eta Residencial Artia SL sustapen inmobiliario enpresak finantzatutako esku-hartzea. Esku-hartzearen berri modu laburrean ematen du. “Lurrak iraultzeko eta baserria eraisteko lanetan zehar egin genuen esku hartze hau.” eta “ez genuen egungo baserriaren aurreko okupazio aldietako egiturarik aurkitu“. Hitz bat ere ez orubearen okupazioaren antzinatzeari buruz ezta armarriaren inguruan ere. Baldintza horietan, denak pentsarazten digu esku-hartzeak legezko izapide huts bat betetzea baino ez zuela bilatzen.
Pozten gara, gutxienez aldi honetan, armarria ez delako galdu eta Euskadiko Arkitektura Institutuaren erakusketan berriro agertu izanak bere balioa eta garrantzia nabarmentzeko aukera eman duelako. Orain pentsatu behar dugu armarria Altzara nola itzuli eta berreskuratu altzatarrek gozatzeko, baita Miravalles-en inguruan behar bezalako esku-hartze arkeologiko bat enkargatzeko ere.
Miravalles baserria behera bota zuten eguneko argazkiak (2017-06-01)
