Alegazioa, Ondare-SSren Hiri Antolamenduko Plan Orokorraren aldaketarena, ostatu-erabilerei dagokienez.
OSTATU-ERABILERAK ARAUTZEKO DONOSTIAKO HIRI ANTOLAMENDUKO PLAN OROKORRAREN ALDAKETA Donostiako Hiri Antolamenduko Plan Orokorraren (HAPO) aldaketak irismen askoz zabalagoa badu ere, alegazio honen helburua da hiri-garapeneko politikek gure hiriko ondarea errespeta eta babes dezaten lortzea, kasu honetan, indarrean dagoen Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian (PEPPUC) jasotako eraikinetan ostatu-, ostalaritza- eta turismo-erabilerak baimentzeko aukerari dagokionez, A, B […]
OSTATU-ERABILERAK ARAUTZEKO DONOSTIAKO HIRI ANTOLAMENDUKO PLAN OROKORRAREN ALDAKETA
Donostiako Hiri Antolamenduko Plan Orokorraren (HAPO) aldaketak irismen askoz zabalagoa badu ere, alegazio honen helburua da hiri-garapeneko politikek gure hiriko ondarea errespeta eta babes dezaten lortzea, kasu honetan, indarrean dagoen Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian (PEPPUC) jasotako eraikinetan ostatu-, ostalaritza- eta turismo-erabilerak baimentzeko aukerari dagokionez, A, B eta C babes-mailetan.
Uste dugu proposamen berriak arriskuan jartzen duela gure ondare eraikiaren osotasuna eta babesa, eta baieztapen hori honako gogoeta hauetan oinarritzen dugu.
OHARRAK
Aurrekoa. – Ondarea babesteari dagokionez, erabilerak aldatzeko proposamena ez justifikatzea.
Aldaketa horrek ez du justifikazio argirik, Ondarearen kultura-balioak babesteari dagokionez behintzat, dagoeneko bere bide propioak eta arautuak baititu edozein ondasunen babesa handitzeko, beharrezkotzat jotzen bada. Elementu gehiago katalogatu ez badira edo haien babesa nahi zena baino txikiagoa bada, ez da izan gaitasun legalik edo teknikorik ez duelako, borondate politikorik ez dagoelako baizik.
Bestalde, HAPOren berrikuspen-prozesu betean, argitaratutako diagnostikoarekin eta Aurrerapena amaitzeko fasean, faltan ematen da aldaketa hori onartzeko dagoen presaren justifikazio bat, zehazki, A, B eta C ataletan katalogatutako eraikinen erabilera-aldaketari dagokionez. Onarpen horrek zailtasunak baino ez lizkieke gehituko geroko balizko zehaztapenei, jabeei eskubide batzuk ematen baitzaizkie, Plan berriaren edozein erabakiren aurrean kontrako norabidean baliarazteko.
1 Katalogatutako eraikinetan ostalaritza-, turismo- eta ostatu-erabilerak ebaluatzea eta justifikatzea.
Hiri Antolamenduko Plan Orokorraren proposatutako aldaketak aldaketak egiten ditu lurzati eta eraikin mota desberdinetako erabileren erregulazioan, eta, alegazio honek arrazoitzen duenari dagokionez, erabilera aldaketa bat proposatzen du, A, B eta C taldeetan katalogatutako eraikinetan hotel, turismo eta ostatu erabilerak ezartzea ahalbidetuko lukeena.
Dokumentuaren lehen zatian, 2019ko Antolamendurako Jarraibide Orokorrak jasotzen dira, eta, bereziki, horietan proposatzen diren helburu batzuk, hala nola:
- “Baliabide turistikoen gozamena eta gure lurraldeko natura- eta kultura-ondarearen babesa eta hobekuntza bateragarri egitea, etorkizuneko belaunaldientzako babesa bermatuz.”
- “Helmugak kargatzeko gaitasuna kontuan hartzea, ez bakarrik naturguneetan, baita hiriguneetan ere, batez ere tokiko pertsonen bizi-kalitatea arriskuan jar daitekeenean.”
Helburu horietako bat ere ez da betetzen aldaketan proposatzen den erabilera-aldaketarekin, eta ez da ondarearen babesa handitzen, ezta helmugen karga murrizten ere.
Era berean, hiriko E2030DSS Plan Estrategikoan esku hartzeko helburu hauek jasotzen dira:
- “Turismo jasangarriaren eredu bat garatzea, hirian finkatutako jarduera ekonomiko bat eta oreka beharrezkoa uztartuz, herritarrek eta hiria bisitatzen dutenek modu normalizatuan erabili eta gozatu ahal izan dezaten.”
- “Hiri bat giza mailan mantentzea. etxebizitzaren erronkari erantzunez eta auzoen oreka bermatuz“
- “Etxebizitza eskuratzeko eta Donostiako biztanle guztien beharretara egokitzeko erraztasunak ematea.“
Ezin gara ados egon helburu horiekin; hala ere, ez dugu uste katalogatutako eraikin batzuetarako proposatutako erabilera-aldaketak horiek lortzen lagunduko duenik.
Hiriak, gaur egun, desegokitasun larriaren seinale argiak ditu. Egoera hori Aldaketan bertan ematen diren datuak aztertuz egiaztatzen da, eta bertako herritarrak, bereziki gazteak, beste udalerri batzuetara bizitzera behartuta daude, azken urteotan Donostiako lurzoruan eraikitako etxebizitza kopurua gorabehera, babes ofizialeko etxebizitzak urriak direlako eta merkatuko prezioak ezin direlako soldatetara iritsi.
2017tik 30 hotel berri ireki dira, eta 2022ko erroldak erabilera turistikoko 1288 etxebizitza erregistratu ditu, 5678 plazako edukiera zenbatetsita. Dokumentu berean zehazten denez, Donostiak, argi eta garbi, kezkagarria da gaur egun beste hiri askotan erantzuten ari diren bi fenomenoren konbinazioa: hotelizazioa eta hiri-espazioaren airbnbizazioa. Elkarrekin zein bereizita jardunez, hiri-espazioaren nortasuna eta erabilerak aldatzen dira, eta, batez ere, zenbait eremutan, turismoari ematen zaio lehentasuna, komunitate- eta bizitegi-bizitzaren kaltetan, eta horrek prezioen gehiegizko gorakada eta tokiko egoiliarrentzako etxebizitzen eskuragarritasuna murriztea eragiten du.
Diagnostikoaren ondorio gehienak ere partekatzen ditugu.
Baina jada ez gatoz bat Ondarearen kontserbazioari buruzko konponbideekin.
A, B eta C graduetan katalogatutako bizitegi-eraikinen kultura-balioak babestearen garrantziaz hitz egiten da, hiruren artean katalogatutako 300 elementu baino gehiago biltzen baitituzte, eta horietan ostalaritza-erabilerak, ostatu-erabilerak eta turismo-establezimenduak salbuespenez baimentzea balio horiek babesteko bitarteko gisa eta malgutasunaren, aniztasunaren eta aldakortasunaren erakusgarri gisa justifikatzen da.
Planteamendua harrigarria bada ere.
Hiri-espazioaren nortasuna eta erabilera aldatzeko egungo egoera larria eta kezkagarria dela eta, edozein aldaketak etxebizitzaren, turistifikazioaren eta ondarearen zaintza integralaren arazo larria konpondu beharko luke, azken hori babes-maila handitzeko babes-neurriak onartuta.
Hala ere, kasu honetan proposatzen den salbuespena justu kontrakoa da; izan ere, bizitegi-, ekipamendu- edo hirugarren sektoreko erabilerak ezabatzen ditu, hotel-, turismo- eta ostatu-erabilerak areagotzearen alde, eta ez du eraikinen osotasun arkitektonikoa babesten.
Hotelen salbuespenak eragindako eraikinen kultura-balioak oso kolokan egongo lirateke; izan ere, jabeen behar berriei erantzun beharko liekete, ostalaritza-, ostatu- eta turismo-establezimenduen instalazioa arautzen duen lege-araudia bete beharko lukete, eta modu integralean eraberritu beharko lirateke, erabilera berrietara egokitzeko.
Aurrerago, honako hau aipatzen da: nolanahi ere, planteamendu horren bideragarritasuna aldez aurretik eta nahitaez justifikatu behar da aipatutako ostatu-erabilerak egokiagoak direla eraikuntzaren kultura-balioak babesteko. Dokumentuaren beste puntu batzuetan ere aipatzen da interes publikoa ebaluatu behar dela, azpian egon ala ez, baina zaila egiten zaigu interes orokorreko arrazoiak aurkitzea ia jasanezina den egoera baten sendotzea justifikatzeko, eta are gutxiago ostalaritzaren eta turismoaren eta ostatuaren presioa handitzeko.
Termino horiek erabili arren, ez da definizio argirik ematen egokitasun fisiko, justifikazio publiko edo balio kultural gisa ulertzen denari buruz, eta ez dira zehazten erabilera berria aurrekoa baino egokiagoa den zehazteko erabili beharreko irizpideak. Horrek guztiak eguzkiaren topa egiten du argi eta garbi, hau da, onura batzuk lortzeko egiten edo esaten den zerbait da, jakinda bideraezina izango dela edo ez duela inolako ondoriorik izango.
Gure ustez, katalogatutako eraikinetan egoitza, ekipamendu, hirugarren sektoreko ekipamendu eta ostatu, hotel eta turismoko erabilera aldatzeko proposatutako salbuespenek ez dute hori bermatzen duen eta interes orokorraren aurka egiten duen argudiorik.
Administrazio-eremu jakin batean aplikatu beharreko aurretiazko arau edo irizpide baten salbuespenaren justifikazio tekniko-juridikoa oso zehatza izan beharko litzateke hura definitzeko erabilitako kontzeptu eta terminoetan, eta ez dirudi hori denik Aldaketa honen kasua; izan ere, interpretaziorako tarte handia uzten duten kontzeptuak erabiltzen ditu, kategoria honetako arau bati eman beharko litzaiokeen beharrezko segurtasun juridikoa urratuz.
Bestalde, Aldaketak modu akritikoan onartzen du katalogatutako eraikinetan ostatu-turismo-ostalaritzako erabilera berriek horien kultura- eta/edo ondare-balioak hobeto babesten laguntzen dutela edo lagundu dezaketela, eta hori ez da aldez aurreko datu edo esperientzietan oinarritzen.
2 Hizkuntzaren erabilera anbiguoa eta ez oso zehatza
Aurreko atalean esandakoaren ildotik, beharrezkoa da azpimarratzea, gure ustez, aldaketa honetan jasotako terminologia- eta/edo kontzeptu-zehaztugabetasuna, batzuetan nahi gabeko ondorioak izan ditzakeena, eta horrek hizkuntzara garamatza.
Platonek oso argi ez zuen harreman esentzialistan erori gabe, arau batean ez litzateke Lewis Carrollen ikuspegia onartu behar, eta hitzek ez lukete esanahiz hain modu malgu eta aldakorrean aldatu behar, faktore gehiegiren mende, baina batez ere interpretearen autoritatearen mende.
Araudia idazteko erabilitako terminoei esanahia nahierara esleitzea ez da ezezaguna Udal honetan, eta, zoritxarrez, Ondarerako, hizkuntzak horretarako aukera eman badu, jabetzaren alde ebatzi dira.
HAPO aldatzeko proposamen honek batzuetan hizkera anbiguoa eta ez oso zehatza erabiltzen du, eta desadostasun logikoak ditu. Horrek ez du behartzen ondarea argi eta garbi babestera, eta, egoera horretan, ahuldu egiten dira ondarea babestera bideratutako neurriak.
Dokumentu honen idazketan nagusi den finezia eta zuzentasuna ikusita, arauaren salbuespena arautzeko orduan terminologia-zehaztugabetasuna intentzionala dela pentsa daiteke, nahiz eta zehaztugabetasun horren helburua atzematen ez dugun.
Termino anbiguoek segurtasun juridikorik eza sortzen dute. Termino anbiguoak dira, esaterako, hirigintza-arau batean, babes termikoko terminoak, eta horiekin batera beste batzuk daude, mugagabeak horiek ere. Esate baterako, interes fisikoko terminoak dira, eta, ahal dela, aplikagarriak edo egokiak hirigintza-arau batean. Segurtasun juridikorik eza hori hitz horiek arauaren interpretazioan eta aplikazioan sartzen duten argitasun eta zehaztasun faltaren ondorio da.
Hitzak anbiguoak badira, esan nahi du pertsona desberdinek (herritarrak, politikariak, teknikariak, epaileak, konstituzionalak) interpretazio desberdinak izan ditzaketela arauak benetan eskatzen edo baimentzen duenaz. Adibidez:
Babesa: babestutako eraikuntzaren segurtasuna, zaintza, tutoretza, kontserbazioa, defentsa eta babesa eskatzen ditu, baina, udal-araudiaren errealitatean, sarritan, C graduan adibidez, eraikina eraistean oinarritzen da, fatxadaren edo fatxadaren zati baten kontserbazioa izan ezik.
Lehentasunez: lehentasuna eman beharko litzaiokeen aukera bat dakar, baina ez ditu beste aukera batzuk baztertzen, bata edo bestea zein egoeratan aplikatu beharko litzatekeen argi dagoen irizpiderik gabe.
Egokia: Ebaluazio subjektibo bat eskatzen du egoera jakin batean egokitzat edo nahikotzat jotzen denari buruz, adibidez: segurtasun-neurri egokiak, eraikin fisiko baten altuera egokia. Hori asko alda daiteke pertsonen edo testuinguruen arabera, eta are gehiago zailtzen da esku-hartzearen helburua interpretazio ugari onartzen dituzten hitzekin idatzita badago.
Arauak aplikatzerakoan, erabakiak errotik alda daitezke, eta horrek Zuzenbidearen aurresangarritasuna eta uniformetasuna ahultzen ditu; gainera, eragindako pertsonek edo interesdunek ezin dute ziur jakin zein izango den aplikazio horren emaitza.
Hori dela eta, zenbat eta argiago eta zehatzago idatzi, eta irizpideak objektiboak eta zehatzak izan, orduan eta arazo gutxiago sortuko ditu legeak, eta, horrela, saihestu egingo da auziak areagotzea, beti desatseginak baitira, eta jurisprudentziaren mende egotea, agian jatorrizko idazkeraren helburutik urrun egongo baita.
3 Eremu aseak babestea.
Alde Zaharrean, Erdialdean, Antiguan eta Grosen, esaterako, dagoeneko ikusten da saturazio handia dagoela, eta horrek kalte egiten diela egoiliarren bizi-kalitateari eta ondarearen babesari. Saturazio horrek gizarte-ehuna suntsitzen du, eta bizilagunei eremu jakin batzuen eguneroko erabilera zailtzen die, bai eta Donostiako gainerako biztanleei ere, urteko sasoi batzuetan horiek saihesten saiatzen baitira.
Sozialki gero eta zabalduagoa dagoen iritzi egoera dago, eta herritarrek udal kudeatzaileei eskatzen diete dinamika hori geldiaraz dezaten eta arazo horri irtenbidea eman diezaioten.
Tal y como se refleja en el mismo documento, la declaración de zonas saturadas para la implantación de nuevos usos de hospedaje se realiza el fin de controlar la presión turística y mantener en ellas un equilibrio con otras actividades económicas y la vida residencial.
Proposatutako araudiak, beraz, proposatzen du ez baimentzea bizitegi-lurzatietan eta -eraikinetan ostatu-erabilera berriak ezartzea egoiliarren bizi-kalitatea babesteko eta eraikinen kultura- eta arkitektura-balioak babesteko, baina zenbait salbuespen onartzen ditu.
Donostia hiri turistikoa izan da eta da, baina lurralde turistizatu bihurtzen ari da.
Zein ustezko interes publikok justifika lezake egoera hori sendotzea, egoera horri aurre egiten saiatu gabe? Eta argudiatu gabeko ustezko zein babesek eraman gaitzake herritarrak jasaten ari diren presioa areagotzea onartzera? Ondarea babesteko interesaren pean, eremu horiei are presio handiagoa egitea gehitzeak badirudi erauzte-ekonomia sustatzea beste zentzurik ez duela.
Katalogatutako eraikin batzuen erabilera-aldaketa onartzearen arrazoia ez da, gure ustez, Ondarearekiko kezka, baizik eta, gure ustez, indarrean dagoen babesarekin, nahikoa ahulduta, egungo erabilerak jabeentzat nahikoa irabazizkoak ez izateko aukera. Jabeak edo inbertsio-funtsak horretan saiatzea ulergarria da, beren jarduera ekonomikoaren modus operandiaren parte da. Udalak aukera ematea eta herritarren interesen aurka egitea onartezina da.
4 Erabakiak hartzen parte hartzea. Udal Ondarearen Aholku Batzordearen eta Udal Plangintzako Aholku Batzordearen txostenak.
Aipatutako aldez aurreko eta nahitaezko justifikazioaz gain, proposamenak aldaketaren egokitasunaren bermatzaile gisa aurkezten du Udal Ondarearen Aholku Batzordea. Aldaketa Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratzean berariaz esaten da Udal Plangintzako Aholku Batzordeari batetik eta Udal Ondarearen Aholku Batzordeari bestetik dei egin behar zaiela biek proposatutako HAPNren aldaketari buruzko txostena egin dezaten. Gure ustez, horietako batek hirigintza-alderdiak aztertu beharko lituzke bereziki, eta besteak arkitektura-alderdiak.
Hala ere, arauaren salbuespenaren erabilera egokiaren babesa ezartzeko, Ondarearen Aholku Batzordearen babesa baino ez da proposatzen, haren erabakiek hiri osora ekar ditzaketen ondorioak alde batera utzita.
Baina, nolanahi ere, ondarearen zaintza horren hastapenak ez dira onenak izan.
Egiaztatu ahal izan dugu akats larri bat dagoela ondareari dagokionez, Plangintzako Aholku Batzordearen funtzionamenduan eta deialdian bertan.
Maiatzean Udal Plangintzako Aholku Batzordea deitu zen arren, zegokion bezala, ez zen Ondare Elkarteen ordezkaria deitu; izan ere, bere araudiaren arabera, HAPOren Aldaketetarako ez da beharrezkoa Kontseilu osoa deitzea, Batzorde Iraunkorrarekin nahikoa baita.
Nahiz eta Batzorde Iraunkorrean ez egon, Aldaketa onartzeak Ondarearentzat izan lezakeen garrantzia dela eta, Ondarea Babesteko Elkarteen ordezkariak Erregistro bidez eskatu zuen deialdia egiteko, eta, adeitasunez, bertaratzeko baimena eman zitzaion, hitzarekin baina botorik gabe.
Aktan jasotakoa egiaztatu ezean, Kontseiluak inolako aldaketarik gabe onartu zuen Aldaketa, eta Ondarearen erabileren aldaketari dagokionez, onarpen horren hirigintza-ondorioak ez ziren jaso.
Bestalde, Toki Ondarearen Aholku Batzordea, gaur egun, oraindik ez da bildu.
Dirudienez, bi kontseiluak partzialki eta/edo oso ehundik gora biltzen dira haizetan, eta, gure esperientzia urria dela eta, ez emandako informazioa, ez formatua, ez dira egokiak Aldaketa honek ateak irekitzen dizkien kontseiluek Ondarean esku hartzea egokia den ala ez justifikatzeak eskatzen duen hausnarketarako eta eztabaidarako.
Ondarearen Batzordearen eginkizuna, Ondarearen kultura-balioak babestea bermatzen duen organismoarena, baiezkora edo ezezkora murriztuko bada, esku hartze posibleen konplexutasuna jasotzen duen txosten xehaturik gabe, proposamena idatzi dutenekin aldez aurretik informazio-bilerarik egin gabe, kontserbatzeko irizpide argirik gabe, eta politikariak gomendio horiek onar ditzakeen ala ez argudiatuz bere hautabide askearen erabilera justifikatu gabe, ez dirudi berme irmoegia denik Ondarearen kultura-balioak babesteko.
Bestalde, diagnostikoan edo araudiaren xehetasunetan datu ugari daude, eta hori oso txikia da ondareari aplikatutako salbuespenaren ondorioak aztertzerakoan.
Horren erakusgarri, salbuespen horrek eragingo dien eraikinen kopurua, egungo erabilera edo horiek kokatuta dauden eremuak dokumentuan aurkitu ez ditugun datuak dira, hain ugariak diren beste alderdi batzuetan.
Kasu horietan jorratu beharreko gaien idazleen presentzia bermatzea funtsezkoa da erantzun informatuak emateko eta proposamenen inplikazioei buruzko eztabaida eraikitzailea errazteko.
Honelako baieztapenak:
- “Era berean, baldintza arkitektonikoak eta aldakortasun txikiagoa kontuan hartuta, bizitegi-erabilerak eta etxebizitzak (merkatuan nagusi den ereduarekin bat datozenak) garapen txikiko lurzati elektrikoetan katalogatutako eraikuntzetan.40 Bizitegi-erabilera, balio kulturalak babesteko baldintza egokietan, problematikoagoa da edo izan daiteke eta/edo baldintza berezien mende egon daiteke. Zehazki, eraikuntzaren kanpoaldeko inguratzailea lehendik zegoena baino etxebizitza gehiagotara egokitzea, etxebizitza horiek behar izan dezaketen hutsune kopuru handiagoarekin, oso gauzatze konplexua da edo izan daiteke.
pentsarazten dute kaltetutako eraikinek kultura-balioak babesteko izan dezaketen arazo larria dela ez direla sartzen jabeak eraiki nahi lituzkeen pisu guztiak, gaur egun indarrean dagoen babesak fatxadako baoen kopuruari eustera behartzen duelako. Interesgarria zatekeen gaiari buruzko erantzun argigarri bat ematea.
Halaber, hiri-ondareari eragiten dioten bileretan eta erabakiak hartzeko prozesuetan Ondarea defendatzen duten elkarteek hitza eta botoa izango dutela bermatzea funtsezkoa da erabaki horiek ondarea kontserbatzeko ikuspegi integrala islatzen dutela bermatzeko.
Azkenik, arkitektura-alderdiak ez ezik, hirigintza-alderdiak ere kontuan hartuko direla bermatzea, dagokion txostena idatzita.
Proposamena oinarritzeko orduan, ez dago jasota egoitza-, ekipamendu-, hirugarren sektore-, turismo-, ostalaritza- eta ostatu-erabileren aldaketa horien hirigintza-ondoriorik, baina ez dago beste aukerarik erabilera jakin batzuetarako eraikinak komunitate-ekipamendu bihur daitezkeenik (kulturalak, sozialak, asistentzialak), egungo ondarea errespetuz tratatuz eta, horrela, auzoetako gizarte-ehuna berreskuratzen lagunduz.
Kezkagarria da, halaber, ondarearen arloan eskumena duen administrazioaren txostenik ez egotea. Araua salbuespenezkoa izango balitz, salbuespenaren beraren zaintza-maila zorrotzagoa eta zabalagoa beharko litzateke, eta arlo horretan eskumena duen administrazioko organo gorenak sartuko lirateke tartean, hala nola Foru Aldundia edo Eusko Jaurlaritza; izan ere, etorkizunean, aldaketa hori onartuz gero, kasu jakin batzuetan esku-hartze zehatzei dagokion onespena eman beharko zaie.
5 Erabileren eta babes-araubidearen arteko bateragarritasuna.
Aldaketak ez du behar bezala aurreikusten ostatu-erabileren eta A, B eta C graduetan katalogatutako eraikinen babes-araubidearen arteko bateragarritasuna.
Baina, adibidez, C mailako babes-erregimenaren errealitateari erreparatzen badiogu, ikusiko dugu HOEBPBko idazleek eraikin baten kultura-balioekiko errespetutzat jotzen dutela edukia hustea eta bilgarriarekin geratzea, batzuetan ontziaren zati batekin bakarrik ere bai. Horrek zer parametrotan mugitzen garen neurtzen digu
Gure ustez, kultura-balioak babestearen ondoriozko esku-hartzeek eraikinaren kanpoaldea eta barrualdea mantendu eta zaharberritu beharko lukete, eraikinaren egitura eta elementu arkitektoniko orokorrak zainduz.
Gutxienez, proposatu diren esku-hartze guztiak justifikatu behar dira, indarrean dagoen babes-araubidera egokitzeari dagokionez, nahiz eta hori urria, bakana eta eskasa izan, batzuetan hori ere ez baita errespetatzen.
Egia esateko, araua behin betiko idatzita geratzen denean geratzen denari dagokionez, proposamenak aukera ematen du katalogatutako eraikinetan ostatu-erabilerak ezartzeko, kasu batzuetan jasotze edo handitzeak ere bai, eraikin horien kultura-balioak babesteko erabilera egokienak direla zehatz-mehatz aztertu gabe eta justifikazio argirik gabe.
Bereziki kezkagarria da katalogatutako eraikinen zabaltzeetan ostatu-erabilerak baimenduko ez direla esatea, baldin eta, indarrean dagoen planteamenduan ezarritakoaren arabera, planteatu edo gauzatu badaitezke, salbu eta, eta hemen dago salbuespenezko beste puntu bat, hau da, lehendik dagoen eraikinaren beraren handitze fisikoak edo materialak izatea, jasotze edo antzeko irtenbide arkitektoniko gisa. Ez, baina batzuetan bai. Gainera, hotel-salbuespena jasotze eta antzekoetara ere zabal daiteke.
Esku-hartzearen adibide garbia da, balio kulturalak babesteko justifikatzen dena, baina, praktikan, eraikinaren osotasun estrukturala eta estetikoa babesik gabe uzten dituena.
Egungo proposamenaren analisiak ez digu utzi ondarea babesteko neurri zehatz eta eraginkorrik aurkitzen, ez dago neurri argi, lotesle eta aplikagarririk, katalogatutako eraikinak kontserbatzeko eta mantentzeko ekintza espezifiko eta zehatzik gabe ondarearen egoera izugarri ahultzen duten hitzak izan ezik, nahiko prekarioa baita.
6 Ondareko eraikin katalogatuetan esku hartzeko mugak.
Arkitektura-ondarea kontserbatzeak esan nahi du oreka bat aurkitu behar dela eraikin historikoen benetakotasuna eta osotasuna babestearen eta egungo beharretara egokitzearen artean. Gutxieneko esku-hartze itzulgarriak funtsezko ikuspegiak dira oreka hori lortzeko. …
Europako hiri askotan, eraikin historikoetako esku-hartzeek printzipio horiei jarraitzen diete, hiriguneen ondare-izaerari eusteko, esku-hartzeak gutxienekoak eta ingurune historikoarekin bateragarriak direla ziurtatuz. Eraikinaren jatorrizko diseinuarekiko eta eraikuntza-material eta -teknikekiko errespetuak eta leialtasunak, ahal den neurrian, edo, gutxienez, jatorrizkoekin bateragarriak diren materialen erabilerak, ziurtatu dezakete funtsezko osagaiak ez direla suntsituko.
Beharrezko uneren batean, esku-hartzeak jatorrizko eraikinari kalte esanguratsurik eragin gabe leheneratu ahal izateko moduan diseinatu behar dira; horrela, etorkizunean, aldaketak kendu ahal izango dira, eraikina lehengo egoerara itzultzeko, eta, horrela, haren balio historiko eta kulturala gordeko da.
Baina Aldaketa honetan ez da horrelakorik aipatzen.
Proposatutako araudiak ez ditu argi eta garbi definitzen egoera berri horretan katalogatutako eraikinetan baimendutako esku-hartzeen mugak, eta horrek aldaketa esanguratsuak eta itzulezinak ekar litzake.
Donostia ondarean egindako esku-hartzez beteta dago, eta indefinizio horren ondorioz aldaketa atzeraezinak gertatu dira, batzuk aldaketa materialak direlako eta beste batzuk eraikin berria eraistea, bideak aldatzea edo ia aurrekontu guztietatik kanpo ekonomikoki egindako beste esku-hartze batzuk ekarriko lituzketelako.
Judizialki legez kanpokotzat jotako eraikinek zutik jarraitzen dute, eta ulertezinak diren eraispenak ere legez kanpokoak dira. Ez dira berreraiki, batzuentzat errazagoa baita legea aldatzea araua betetzea baino.
Udalaren borondate politikoa ondarea babestea eta kontserbatzea bada, eta profesionalen betebeharra eta borondatea horretarako legezko tresna egokiak ematea bada, jarraibide argiak ezarri behar dira, esku-hartzeek gutxienekoak, itzulgarriak eta jatorrizkoekin bateragarriak diren teknika eta materialekin egindakoak izan behar dutela zehazteko, eta elementu arkitektoniko eta dekoratibo baliotsuak babesten direla bermatzeko.
Gainera, suntsitu beharreko elementuak, baldin badaude, baztertzea eta kultura- edo ondare-baliorik ez izatea justifikatu behar da, eta prozesu osoan kontserbazioan adituak diren profesionalen oniritzia izan behar da.
7 Jabeen kontraprestazioa.
Aldaketa honetan A, B eta C gisa katalogatutako eraikinei buruz proposatzen den bizitegi-erabilera aldatu eta ostatu-/ostalaritza-erabilera aldatu izanak ondare-gehikuntza zuzena ekarriko die jabeei, aldaketa egin ondoren eraikin horiek etorkizunean izango dituzten etekinekin alderatuta.
Argi dago eraikin baten balioa handitu egiten dela hura ustiatzeko aukerak handitu egiten direnean plangintza berri batetik edo erabilerak zehaztetik abiatuta. Hori dela eta, interes publikoa defendatze aldera, horrelako administrazio-erabaki batek jabe bati edo batzuei ondarearen aldetik mesede egiten dienean, higiezinen balioa objektiboki handituz, nahitaezkoa da jabe horiei kontraprestazio edo konpentsazio bat eskatzea Administrazioak babestu beharko lukeen interes publikoari.
Udalek, oro har, negoziazio-gaitasun handia dute hiriaren interesak eta jabeen eskubide legitimoak konbinatzeko, eta Donostiakoak biak konbinatzeko aukera emango lioketen tresnak ditu, borondate politikoa egon denean erabili dituen gaitasuna eta tresnak.
Ohiko arazoetako bat da, proposatutako aldaketa honen azpian dagoena, Udalak, lehenik eta behin, pribilegio batzuk ematen dituela, herritarren ikuspegitik justifikazio argirik gabe, eta gero ez dakiela, ez duela nahi edo ezin dituela ondorioak konpondu. Oparitzen dena ezin da erreklamatu, eta, kasu honetan, lehen ez zuten eta besteei ukatzen zaien eskubide bat ematen zaie gutxi batzuei. Opari horrek hartzaileek, unea iristen denean, jakina, baliarazten dituzten eskubideak sortzen ditu.
Udalak bere negoziazio-ahalmena erabili beharko luke jabeei emandako edozein eskubide berrik herritarren bizi-kalitateari kalterik egiten ez diola ziurtatzeko, eta konpromiso argi, lotesle eta publikoez gain.
Aparteko emakida baten kontraprestazio hori ez egoteak, gainera, dokumentuan aitortzen denaren arabera, presio turistikoa areagotuko du, eta horrek hiriari kalte egingo dio; hori, gutxienez, harrigarria da, eta herritarren ikuspuntutik ere apur bat sumingarria.
Esperientziak adierazten digu edozein egoera izan daitekeela negoziagarria indarrean dagoen lege-esparruaren barruan, betiere borondate politikoa badago eta helburuak, lehentasunak eta irizpideak argi badaude, hala nola ondarea babestea eta balioestea eta/edo egoera urbanoki jasangaitza lehengoratzea, negoziazioak gardentasunez eta agenda ezkuturik gabe eramanez, eta oro har herritarren interesak defendatuz, eta ez gutxi batzuenak bakarrik. Horrek denoi arazoak saihestuko lizkiguke.
Negoziatzea amore ematea eta konpentsatzea da, baina baita dugun autoritatea baliaraztea ere. Dokumentu honetan ezin izan dugu negoziazioari, zehapenari edo kontraprestazioari buruzko aipamenik aurkitu.
HOBETZEKO PROPOSAMENAK.
Aldaketaren edukiari buruzko aurreko gogoetak/alegazioak alde batera utzi gabe, eta herritarren eztabaidari ideiak emate aldera, dauden kultura- eta ondare-balioak hobeto zaintzeari buruzko neurri batzuk proposatzen ditugu, eta gure ustez, egungo aldaketak, babes hori bera formalki helburu hartuta, ez du aintzat hartzen edo ez du falta.
a) Sustatzea eta/edo zigortzea.
Mota guztietako pizgarri-programak ezarri beharko lirateke kontserbazio-lanak egiten dituzten eraikin historikoen jabeentzat, edo haiekin akordio batera iritsi beharko lirateke, behar bezalako baldintzetan eraikin horiek bisitatzeko aukera eman dezaten eta, horrela, herritarrek ondarea gertutik ezagutu ahal izan dezaten.
Jabe horiei laguntzea, haien kezkak ulertuta, ondarea zama ez baizik onura ere izan dadin, katalogatutako eraikin baten jabe izateari buruz duten pertzepzioa aldatuz joan liteke, eta guztiei kultura-ondasun bat zaintzeko eta partekatzeko aukera emango lieke.
Laguntza fiskalak eta dirulaguntzak dira, besteak beste, jabeek beren ondarea herritarrekin kontu handiz zaintzeko eta partekatzeko duten jarrera sustatuko luketen neurriak.
Zoritxarrez, jabe batzuek beste helburu batzuk dituzte, ondarea kontserbatzea ez direnak, eta legearen bidez lortzen ez dutena hondeamakina erabiliz lortzen dute (hondeamakina, motozerra, eraispen-bola, zementu hidrauliko militarra). Beraz, beharrezkoa da zehapenak egotea.
Gaur egungo isunak ez dira nahikoak ondarean legez kanpoko esku-hartzeak edo esku-hartze kaltegarriak saihesteko, baina zehapenak gogortzea bezain garrantzitsua edo garrantzitsuagoa denez, funtsezkoa da ikuskapen- eta kontrol-sistema zorrotz bat ezartzea, turismo-, ostalaritza- eta ostatu-araudia betetzen dela ziurtatzeko, oro har, eta alegazio honen kasuan, bereziki katalogatutako eraikinei buruzko alderdietan.
Honako neurri hauek, besteak beste: eragindako kaltearekiko proportzionalak diren isunak nabarmen handitzea, haien disuasio-eraginkortasuna bermatuz; legez kanpoko esku-hartzeetan parte hartzen duten eraikitzaileei eta teknikariei erantzukizun pertsonalak ezartzea; edo ondareari eragindako edozein kalte lehengoratzeko betebeharra, jatorrizko egoerara itzuliz. Neurri horiek, gainera, gardentasun-neurri gisa ezarritako zehapenak argitaratzeaz gain, kontuan hartu beharko lirateke, etorkizunean arau-hausteak saihesteko. Horrela, ondarea babesteko araudiak errespetatzearen garrantziari buruzko kontzientzia publikoa sortuko litzateke.
b) Ondare-inpaktuaren txostena sartzea.
Urteetan zehar, hirigintza-proposamenek hainbat txosten gehitu dituzte legez, hala nola ingurumen-inpaktuarena edo genero-inpaktuarena, baina oraindik ez da nahitaezkoa ondare-inpaktuari buruzko txosten bat egitea, eta txosten hori soilik jasotzen da, eta, era horretan, katalogatutako ondareak nolabaiteko eragina duenean.
Horren ondorioz, elementu bat aldez aurretik katalogatuta ez badago, ez dago hari buruzko informaziorik jabeak eraitsi edo atzera bueltarik gabe aldatu baino lehen. Beraz, baliorik duen jakin aurretik, desagertu egin da.
Ondorioz, perspektibarekin baliotsuak izan diren eta bere garaian HAPOren katalogoetan sartu ez ziren eraikinak eta hiri-elementuak galtzen joan dira. Katalogo horiek onartu zirenetik, argi eta garbi, ez ziren nahikoak izan.
Herritarren eta Ondare Elkarteen proposamenek lortu dute elementu batzuk, gutxi batzuk, eta askotan partzialki bakarrik, HOEBPBn sartzea, askotan paradoxa batekin topo eginez: Ondarearen kontserbazioaren etsairik handiena Udala da, eta uko egiten dio Plan Orokorraren katalogoan ondare-elementu asko sartzeari.
Sarritan gertatzen da, baita ere, babes-araubidea jasotzen duen fitxak, bere defentsa bakarra izan daitekeena, zimatera edo idazketa anbiguoa izan, ustezko babes hori ia existitzen ez dela praktikan bihurtuz, ustezko aurrerapen baten mesedetan ahaztuz edo oso ondo ez jakitearen mesedetan, zeren mesedetan, udal-kudeatzaileek ondare hori babesteko duten betebeharra.
Ondare-elkarteok dena babestu nahi dugula salatzea, faltsua izateaz gain, ezjakintasunetik, beste interes batzuen defentsatik edo jakiteko borondate faltatik dator askotan.
Horrenbestez, proposatzen dugu esku-hartze oro nahitaez dokumentatzea edozein obra eta edozein erabilera-aldaketa baimentzean, eta espedientean sartzea diziplina anitzeko talde batek egindako ondare-inpaktuari buruzko txosten bat, edozein erabilera-aldaketa baimendu aurretik ondarearen, erkidegoaren eta ingurumenaren gaineko ondorioak ebaluatuko dituena, bai eta eraikinaren ondare-balioen ebaluazio zehatza egitea ere, edozein esku-hartzek errespetatu eta zaindu egingo dituela bermatzeko.
Azterlan horiek eraikinen alderdi fisikoak eta egiturazkoak ez ezik, haien testuinguru sozial eta kulturala ere kontuan hartu beharko lukete. Garrantzitsua da ebaluatzea esku-hartzeek nola eragin diezaioketen arloaren nortasunari eta izaerari, bai eta egoiliarren bizi-kalitateari ere, eta haien parte-hartzea ere ziurtatzea.
Txosten horretan zehatz-mehatz jaso beharko lirateke katalogatutako eraikinen erabileran edo esku-hartzean izandako edozein aldaketaren ondorioak, baina, era berean, katalogatu gabeko eraikin edo elementuen kasuan, egingo den esku-hartzearen eraginpean dauden elementuen balizko balioaren ebaluazio justifikatua jaso beharko litzateke.
c) Artxibo arkitektoniko bat sortzea.
Aurrekoaren ildotik, ezin da behar bezala ebaluatu ondare-balioak errespetatzeko eta babesteko esku-hartze baten egokitasuna, ezin da jakin elementu isolatuak diren edo multzo baten parte diren, zergatik erabili diren, eta abar, obra bat egingo dutenei ez bazaie eskatzen eraikinaren jatorrizko egoera hainbat modutan dokumentatzea.
Araudian sartu beharko litzateke eraikinaren jatorrizko egoera zehatz-mehatz erregistratzeko betebeharra, katalogatuta egon ala ez, edozein esku-hartze egin aurretik. Horrek ez liguke estimazio lausoa emango, baizik eta Donostian oraindik geratzen denaren ikuspegi integrala.
Dokumentazio horrek barne hartu beharko lituzke egindako eta egin beharreko lanen argazkiak, argazki-erregistroak, planoak eta deskribapen xehatuak, bideoak, dauden materialen deskribapena, plano arkitektonikoak, gerora desager daitekeenaren memoria ahalbidetuko duten zehaztapen teknikoak eta beste edozein dokumentazio, analogikoa edo digitala, edozein aldaketa ulertu ahal izatea eta, beharrezkoa bada, etorkizunean atzera egitea bermatuko duena. Baina gaur egun Udalean ez dago suntsitutako ondarearen artxibo ordenatu eta integralik, ezta desagertutako eraikinen barrualdearena, aldatutako atariena, hustutako merkataritza-lokalena, eraitsitako hiriena, ordeztutako hiri-altzariena ere, eta ez da gauza herritarrei Kutxatekara edo sustatzaileen eta/edo jabeen borondate onera bidaltzeko, dokumentazio pribatua eman dezaten.
Artxibo hori sortzea proposatzen dugu, Artxibo Nagusian sar daitekeena edo erakunde independente gisa ezar daitekeena. Proposatutako artxiboak gure hiriko ondarearekin lotutako dokumentazioa kontserbatu, antolatu eta eskuratzeko aukera emango luke. Proiektu horren onuretako bat ondarea eta haren kultura-balioak zaintzea eta hiri-plangintza babestea izango litzateke, eta ikerketa eta kultura-sustapena ere erraztuko lituzke.
d) Udala, ondarearen zaindari.
El Ayuntamiento, a lo largo de la reciente historia municipal, tanto en el PGOU de 1995 como en el de 2010, ha ido aprobando diferentes catálogos y normativas para la protección del Patrimonio que han traído consigo un permanente estado de conflicto.
Bi plan horietan jasotako ondasun katalogatuak urriak ziren, eta gabezia nabarmenak zituzten, auzitegien eta ondare-elkarteen esku-hartzearekin zuzendu zirenak. Babes-neurriak beti idatzi ziren, jabearentzat ahalik eta eragozpen gutxien eragiten saiatuz.
Beti nahigabe, beti oztopoak jarriz, Ondarea oztopotzat hartuz, udalaren jarrera aldatu egiten da jabeek ekonomikoki interesgarriak diren proiektu berriak aurkezten dituztenean, Udala egiteko tailerra PEPPUC zaharra martxan jarri eta eraberritzen denean, bezero berrien edo zaharren eskaera berrien neurrira. Adibidez, Arte Ederrak edo San Bartolome.
Eta orain araudi baten proposamenarekin aurkezten zaigu. Araudi horrek Ondarean esku-hartze gehiago egiteko salbuespen harrigarria jasotzen du, oro har hotel-, ostalaritza- eta turismo-plazen kopurua handitzeko.
Gure ustez, HAPNren aldaketak ondarearen babes eta balio kulturalean eta edozein esku-hartzeren interes publikoan oinarritu behar du, aldaketa horretan sartu baitute. Udalak esaten duena esaten duela, hustea edo eraistea ez da babestea eta ostalaritza-, turismo- eta ostatu-erabileretarako eraikin gehiago gehitzea, ez da ondarea eta interes publikoa defendatzea.
Udalari eskatzen diogu ondarearen kontserbazioa interes ekonomiko partikularren gainetik lehenetsiko duen araudia har dezala, batzuetan interes ekonomiko instituzionalak ere bai, eta proposamenak ikuspegi kritiko eta parte-hartzailearekin berrikus ditzala, ondarea babesteko irizpideak eta balioak txertatuz.
Udalak ere zeregin proaktiboa izan beharko luke ondare-balioa duten eraikinak erosteko, eta behar bezala finantzatutako programa bat garatu beharko luke, arretaz birgaitzeko. Eraikin horiek erabilera publikoetara bideratu beharko lirateke, komunitatearen onurarako eta hiriko kultura-ondarearen balioa nabarmentzeko. Estrategia horrek eraikin historikoen babesa ziurtatzeaz gain, Donostiako kultura eta gizartea aberasten ere lagunduko luke.
Ez da proposamen berezia. Aukera hori, bere garaian, aurreko Korporazioek onartu zuten, adibidez, gaur egungo Kultur Etxe batzuk berreskuratu eta helburu horretarako erabili ziren eraikin historikoetan finkatuta daude, baina duela urte askotik hona aukera horrek edo antzeko beste batzuek distira egiten dute, ez daudelako.
Parte-hartze publikoak politikek herritarren balioak eta lehentasunak islatzen dituztela berma dezake, eta horiek hobeto babesten eta gaur egun hirian dauden arazo larriak konpontzen lagun dezake.
Horiek horrela, honako hau
ESKATZEN DUGU: alegazio-idazki hau aurkeztutzat jotzen denez, onar dadila, bertan eskatutakoa onartuz.
