“Euskarak egun ez du pisu politikorik”
Iñaki Beraetxe (Donostia, 1963) aktore eta bikoizlea elkarrizketatu du Zuzeu-k. Bikoizleen egoeraz, grebaz eta Euskal Telebistaz galdetu dio Oier Aranzabal kazetariak.
(Argazkia: ZuZeu) 
Iñaki Beraetxe (Donostia, 1963) aktore eta bikoizlea elkarrizketatu du Zuzeu-k. Bikoizleen egoeraz, grebaz eta Euskal Telebistaz galdetu dio Oier Aranzabal kazetariak. Lan baldintza eskasak direla eta greba hasi duen Bikoiztaile Euskaldunen Elkarteko kidea da Beraetxe. Bere ofizioa galtzear da, ETBk inoiz baino ordu gutxiago kontratatuko baititu aurten, inoiz baino prezio merkeagoan. “Garai batean mila eta piku ordu bikoizten ziren urtean. Hori murrizten eta murrizten joan zen eta azken lehiaketa honetan, 100 ordu bikoiztuko direla esan digute, eta horrek berez esan nahi du ofizioa popatik hartzera doala”, esan du Beraetxek.
Zu Zeu-ren Elkarrizketa osoa:
Donostiako Loiola auzoko txoko batean jarri digu zita Iñaki Beraetxe (Donostia, 1963) aktore eta bikoiztaileak. Lan baldintza eskasak direla eta greba hasi duen Bikoiztaile Euskaldunen Elkarteko kidea da Beraetxe, Richard Gere, Jack Nicholson, Clint Eastwood, Merlí irakasleari edo Shrek berari ahotsa jarri diona, besteak beste. Zoritxarrez baina, bere ofizioa galtzear da, ETBk inoiz baino ordu gutxiago kontratatuko baititu aurten, inoiz baino prezio merkeagoan. Anjel Lertxundik esan zuen duela urte batzuk, zine mutuaren garaiak datozela. Datorrena datorrela, Bikoiztaileek planto egin dute egoeraren aurrean.
Lehenik elkartearen inguruan galdetu nahi dizut. Gaia kokatu dezagun.
Elkartea, kolektiboa egituratzeko egin genuen. Badaramazkigu urteak eta urteak ez konbeniorik, ez ezer erregulatu gabe, eta enpresa bakoitzak bere aldera jo du. Garai batean bikoizketaren zioa hori zen, ez zegoenez ekoizpen propiorik, kanpotik ekartzen zen eta euskaraz bikoiztu. Gerora, ekoizpen propioa egin behar zela esaten zuten. Kontua da iritsi garela une batera zeinetan ez baitagoen ez ekoizpen propiorik, ez bikoizketarik ezta azpititulurik ere. Ezta pulamenturik, eta ez ezer.
Zerk eraman zaituztete greba hastera?
Garai batean mila eta piku ordu bikoizten ziren urtean. Hori murrizten eta murrizten joan zen eta azken lehiaketa honetan, 100 ordu bikoiztuko direla esan digute, eta horrek berez esan nahi du ofizioa popatik hartzera doala.
Soldata ere jaitsi dizuete gainera, ezta?
Gure salneurria %32 murriztu digute azken 6 urteetan. Gu aldi baterako langileak gara, obrako kontratu batekin egiten dugu lan. Ez gara ETBren plantillakoak. Apenas lanik eman digute, eta gainera salneurria jaitsi. Dagoeneko prekarietatean lan egiten gabiltza. Jende asko ez da iristen soldata minimo bat osatzera. Jasanezina bihurtu da egoera, horrela ez dago bizitzerik. Azkenean batek irakasle bezala lortu du lanpostua, bestea fabrika batean hasi da lanean, eta azkenean jendeak ziurtatu nahi du bere lana eta ezin du egon telefono deiaren zain, ea pertsonaiaren bat ematen dioten.
EiTBz gain, Zineuskadi ere jokoan dago.
Badirudi guk greba planteatzeak EiTBri bost axola diola. Eta orduan Zineuskadirekin sartzea erabaki dugu. Dirudienez, Zineuskadik haientzako badu halako garrantzia bat, nahiz eta, urtean 12 pelikula ziztrin egiten diren. Egoera ikusirik planto egin diegu: ez dugu bikoiztuko.
Zein izan da Jaurlaritzaren erantzuna Zineuskadi eta greba zela eta?
Zineuskadikoa egingo ez genuela esan dugunean, alarma piztu zaie eta Kulturako Kontseilaritza kezkatu egin da. Baina badirudi ez Zineuskadik eta ez Jaurlaritzak ez dutela erabakirik hartu nahi. Betikoan gaude, konponbide zaila daukala esan digute eta ez da ezer aldatu. Egoera kritikoan gaude asko, beste batzuk nola hala eta beste batzuk lanean.
Lanean esan nahi duzu beste ofizio batzuetan?
Ez. Bikoizketan badago kolektibo bat lanean jarraitzea erabaki duena, %32eko murrizketarekin. Baina zuk koadro bat egiteko 100 kolore baldin badituzu eta bat batean 40 geratzen baldin bazaizkizu, koadro horren kromatismoa ez da berbera izango. Gainera, diotenez, orain euskara maila jada ez da behar adinakoa.
Aktoreen gremioa ere asko sufritzen ari da euskal telesailen gabezia.
Tamalgarria da. Azken seriea, nire datuen arabera bote prontoan, “Aitaren Etxea” izan zen. 2014-2015ekoa da hori. Ez da deus egin ordutik. Goazen!eko bi denboraldi baino ez. 26 kapitulu 5 urtetan. Hori bai, lehengo urtean errodatu zen serie bat gazteleraz. Lehen Goenkaleko ia 200 kapitulu egiten ziren urtean, eta bi edo hiru serie urtean.
Baduzue indarra hordagoa mantentzeko?
Badakizu zer gertatzen den? Galtzeko zeozer izango bagenu planteatu ahal izango genuke, baina puntu honetara iritsita, zeozer lortu arte eutsi beharra dugu.
Zer ondorio izan lezake greba mantentzeak?
Suposatu dezake gure elkarteko kideak pikutara joatea, beste edozein lanetan hastea. Eta gero bikoizketa bat egin nahiko balitz, eta pelikula batean 40 pertsonaia baldin badituzu, azkenean ez duzu kolore aniztasun hori izango. Pelikula bakoitzean bikoztaile batek 3-4 pertsonaia egin beharko lituzke. Baina tira, kritika jaurlaritzari bakarrik ez, harrigarria da gizarteak nola asimilatu duen kontu hau.
Ez dirudi jendea gehiegi asaldatu denik.
80ko hamarkadan euskararekiko utzikeria honek pisu politiko askoz ere handiagoa edukiko lukeela iruditzen zait. Jendeak ez luke onartuko. Errealean edo Athletiken emaitzak txarrak diren unean bertan afizioa urduri jartzen hasten da. Hedabideak urduritasun hori azaleratzen dute, eta zuzendaritzak aldaketak egiten ditu, erabakiak hartu. Gaizki amaituko dela dirudi. Gizarte bezala kontzientziarik ez dugulako, eta euskarak ez duelako egun pisu politikorik.
Esan nahi duzu, euskararen alorrean, eta zuenean zehatzago, afiziorik ez dagoela harmailetan?
Afizioak ez duela soinurik egiten. Eta hitz egiten duten horiek hasten dira: “Ez, nik serieak jatorrizkoan ikusten ditut…”. Haur eta nerabeentzako berebiziko garrantzia du fikzioa euskaraz kontsumitzeak. Errealitatea da hezkuntzak ez duela bermatzen 16 urteko nerabe batek euskara menperatzea, eta azpitituluekin argi dago ez dela euskarazko hizketa maila hobetuko. Gaur egun Shin Chan euskaraz ikusi zuen belaunaldi hori daukagu, baina hala eta guztiz ere, badirudi ez dutela baloratzen haiek zer izan zuten beren haurtzaroan.
Ni neu Dragoi Bolaren belaunaldikoa naiz, eta ondo oroitzen dut udalekuetan Zangotzako, Amurrioko eta Bermeoko jendearekin elkartzean denok partekatzen genuela euskarazko Dragoi Bolarekiko miresmen hori. Denok erabiltzen genituen hitz berak.
Horri oso garrantzia gutxi ematen zaiola uste dut. Beste pisu bat izan beharko luke, ez litzateke dudarik egin behar. Eta norbaitek pentsatzen badu 6, 8, 10 edo 12 urteko ume batek nahiago izango duela bertsio original azpititulatua ikusi, oso erratuta dago.
100 ordu bakarrik bikoizten bada, deus egiten ez den seinale.
Orain zeu umea zineneko %8a edo horrelako zerbait bikoiztuko da. 100 ordu horietatik %90a marrazki bizidunak izango dira, gutxi gorabehera. Marrazki bizidunen munduan ere sekulako lehia dago Clan, Disney eta enparauekin, eta oso garrantzitsua da euskara indartsu egotea. Gaur, 90eko hamarkadako programa errepikatu bat ikusi dut ETB1ean, Euskal Herritik saioko Behe Nafarroari buruzko atal bat. Eta ikusten ari nintzen neurrian gaizki sentitzen hasi naiz, La2-eko dokumental batean hartz zuriari bezala begiratzen nion. Desagertzear den espezie bati nola.
Kataluniarrak beste bide batetik doaz. Zuk zeuk parte hartu duzu Merlí telesailaren bikoizketan.
Merlí mundu guztian saldu dute. Nolako indarra daukaten, apustuak egin eta askotan errentagarritasuna ateratzeko. Merliren instagramean sartuz gero hizkuntza mordo batean idatzitako mezuak irakur ditzakezu. Arrakasta globala izan du.
Grebaz gain beste ekimen edo pausorik egingo duzue?
Batzarretan ari gara eztabaidatzen eta gauzak proposatzen. Hasieran grebaren eta aldarrikapenen aurkezpena egin dugu, zeozer aldatzeko balioko zuelakoan. Intelektual eta eragile askori elkartasuna eskatu nahi diegu. Juan Luis Zabalaren artikulua irakurri eta asko poztu ginen. Lander Garrok EiTBri buruz idatzitakoekin edo lehengoan Amonarrizek aipaturikoekin ados nago.
Orain ETBko zuzendaritza aurrean izango bazenu zer esango zenieke?
Kontuz ibili beharko nuke zer esan eta zer ez; kar, kar, kar. Ez dakit. Esango nieke ea orain dela 30 urte, dena hasi zenean, amesten zuten horretara iritsi ote garen, iritsi ez bagara zergatik izan ote den eta zerbait mugituz gero; joko sistema, alineazioa, entrenatzaileak… ea zerbait aldatzeko modua ikusten duten. Edo kondenatuta ote gauden horrela jarraitzera, itxi arte edo ikusleak galdu arte. Ikusi pilota, ikusi Teleberria, ikusi Herri Txiki Infernu Handi… eta hortik aurrera ba beno, goazen denok Tele5 ikustera. Zeren argi dago ETBn inon baino Tele5 gehiago ikusten dutela, izan ere, beren eredua beti Tele5 dela dirudi. Kate horri begiratu beharrean hobe lukete TV3ra begiratu.
