"Errausketa inola ere ez da teknika perfektua dioxinen suntsiketari dagokionez"
Toxicowatch fundazioak urtea pasa ditu Harlingengo (Herbehereak) erraustegiaren kutsadura aztertzen. Izan ere, 2013an, errauste planta modernoak gehiegizko dioxina kopuruak isurtzen zituela azaleratu zuten bere kideek, inguruko oilategietako arrautzak aztertu ostean. Abel Arkenbout eta Kirsten Bouman fundazioko ikertzaileak dira, eta irailean Zubietan izan dira biak, herritarren eskariz, laginak jasotzeko.
Sei urteko ikerketa egin duzue Harlingengo erraustegian. Nolatan hasi zineten horrekin?
Harlingengo erraustegia 2011n jarri zuten martxan. Garai horretan, Europako mendebaldeko hoberena zela esan zuten, teknika onenez hornitua eta ingurune-praktika onenak zituena.
ToxicoWatchek, ordea, dioxina maila altuak topatu zituen plantaren inguruko jendearen oilategietako arrautzetan. Geroztik, hainbat gobernu komisiotan hartu dugu parte, airearen kalitatea neurtzeko programak garatuz eta epe motzerako zein luzerako laginketak eginez.
Nola argudiatu zuten agintariek erraustegiaren eraikuntza?
Politikariek esan zuten erraustegiak lana eta oparotasuna ekarriko zituela, eta baita hondakinen zergak jaisten lagunduko zuela ere.
Promesa bat bera ere ezin izan zuten bete: langile gehienak Europako mendebaldetik etorri ziren, bertako negozio ugarik alde egin zuten erraustegiagatik, eta hondakinen zerga soilik Frisian igo zaigu, errauste plantaren hutsegite eta penalizazioen ondorioz.
Proiektuak oposizio soziala zuen?
Bai, Jendearen gehiengoa aurka zegoen. Alderdi politiko bat ere sortu zuten, Frisse Wind, eta erraustegia gelditzea zuen helburu bakar. Alderdia hauteskundeak irabaztera iritsi zen, baina urteetan zehar borrokan aritu ostean, jendea nekatu egin zen.
Nork kontratatu zintuen oilategien lehen analisi hori egiteko?
Erraustegiaren kontra borrokatzeko jaio zen alderdi horrek ez zuen aurrerabiderik lortu, eta desegiteko unean,bere diru guztia ToxicoWatchen ingurune-ikerketa bat finantzatzeko erabiltzea erabaki zuten bere kideek.
Ikerketaren emaitzak tokiko hedabideekin eginiko prentsaurreko batean aurkeztu genituen, eta gaiak berehalako oihartzuna izan zuen, baita prentsa nazionalean ere. Telebistan hainbat programa eta dokumental eskaini zizkioten dioxinen aferari.
Zeintzuk izan ziren emaitza horiek?
Erraustegiaren inguruetan aztertutako oilategietako arrautza guztiek dioxina maila altuak erakutsi zituzten, denak salerosketarako arrautzei ezarritako muga legaletik gorakoak.
Erakunde publikoen kontrol sistemek ez zuten hori jaso. Zergatik?
Gobernuak ez zituen oilategi txikietako arrautzak kontrolatzen. Soilik 200 oilo baino gehiago dituzten oilategiak aztertu ohi dira.
Zer gertatu zen erraustegiarekin?
Herbeheretako Gobernuak erraustegia ‘behartu’ ahal izan zuen dioxinen eta beste kutsatzaile iraunkorren epe luzerako laginketak egitera. Azterketa horiek gobernuak ordaintzen zituen, baina erraustegiak eten egin zituen inoiz jasotako dioxina maila altuena eragin zuen hutsegite bat gertatu zenean. Hala eta guztiz ere, erraustegiak azterketak egiteko ordainketak jasotzen jarraitu zuen hurrengo sei hilabeteetan zehar.
Zein ondorio atera dituzu Harlingengo kasutik?
Errausketa inola ere ez da teknika perfektua dioxinen suntsiketari dagokionez. Lezio hori ikasita, errausketa ez da hondakinak eliminatzeko modu egokia.
Irailean Zubietan egon zara laginak jasotzen. Bi erraustegien arteko antzekotasunik ikusi al duzu?
Antzekotasunak eta ezberdintasunak ikusi ditut. Zubietakoa hain dago ezkutatuta! Orain arte ezagutu ditudan erraustegiak nahiko ikusgai zeuden, baina hau ikusi ahal izateko mendixka igo behar duzu. Harrigarriki, azpiegitura ontzi moduko batean kokatu dute. Mendien artean konbustio gasen berzirkulazioa sortzeko aukera handia dago. Horrek inpaktu handia izango du ingurumenaren osasunean.
Antzekotasunei dagokienez, berriz, biek konbustio gasen garbiketa lehorra egiten dutela ikusi dut. Horrek eragiten du gas zutabeak ikusezinak izatea, eta are gehiago hain ezkutuan dagoen kokapen batean.
Dioxinen isurketa hori saihestu egin daitekeela uste duzu?
Erraustegiak normaltasunez funtzionatzen duenean, neurketek dioxina isurketa baxuak jasotzen dituzte. Arazoa abiaraztean egon ohi da. Hutsegite bakoitzaren ostean, instalazioa gelditu eta berriro jartzen da martxan. Hor, ordu gutxian urte osoko dioxina kopuru bera isuri daiteke.
Ustez, hutsegiteak ez dira gertatu behar, baina gertatzen dira. Harlingengo erraustegia jada 70 aldiz berrabiarazi dute 2011tik.
