"Erraustegia bateragarria da klima aldaketaren aurkako borrokarekin"
Zubietako azpiegiturak martxan jartzear daudela ikusita, orain arte eginiko lanarekin pozik agertu da Jose Ignacio Asensio (Tolosa, 1966) Ingurumen diputatua. Erraustegiaren eraikuntzarekin Gipuzkoako hondakinen kudeaketaren arazoa amaitu egin dela uste du.
Jose Ignacio Asensio Gipuzkoako Ingurumen diputatua. (Argazkia: Iñaki Agirre) Erraustegia barnean duen proiektuari Ingurumen Gunea deitzea eufemismo bat dela salatu dute hainbatek. Nola ikusten duzu hori?
Kontu horrek ez dit horrenbeste axola, baina nik uste dut jarri diogun izenak baduela bere zentzua, hor hondakinen kudeaketa arduratsu bat egingo delako.
Hondakinak materialki balorizatuko ditugu, eta hori ez da eufemismo bat, hondakin horiek zabortegi batean ez luketelako inolako erabilerarik izango. Eta materialki balorizatuko ez duguna, berriz, energetikoki balorizatuko dugu, energia berriztagarria sortzeko.
Hondakin horiek balorizatzea egin daitekeen gauzarik onena da. Zein da horren alternatiba? Zabortegi batera botatzea, eta horrek hemen kutsatuko dena baino askoz gehiago kutsatzen du.
Alternatiba gisa birziklatze tasa handitzea proposatu zuen EH Bilduk.
Kudeaketa eredu hau ezin da beste batekin alderatu, eta hori ez dugu guk esaten. Europako araudiak hori dio, eta kontinenteko herrialde garatuenek egiten dutenak berresten du. Zer egiten dute Norvegian, Danimarkan eta Alemanian? Datorren urtean, Gipuzkoak Alemaniaren datu berak izango ditu hondakinen kudeaketari dagokionez, eta hegoaldean ez dago gure datuak izango dituen lurralderik. Hondakinen %63 berreskuratuko dugu gaikako bilketari esker, eta gainerako guztia balorizatu egingo dugu.
Uste dut gipuzkoarrok hemen izango dugun kudeaketaz harro egon behar dugula. Eta etorkizunera begira ez dago kudeaketa hoberik ingurumena errespetatzeko, gaur ezagutzen dugun teknologiaren arabera behintzat.
Alemaniaren eta beste herrialde batzuen ereduari erantzunez, Europako Batasunak zuzentarau bat sortu zuen iaz, hondakinen balorizazioak birziklatzeari lekua egin behar diola azpimarratuz.
Alemaniari kritika egin behar badiote, ez dakit nik zer egin behar dieten gainerako herriei. Gaur egun, alemaniarrek sortzen dituzten hondakinen %65 birziklatzen dute, gutxi gorabehera, eta beste guztiarekin balorizazio energetikoa egiten dute.
Zifra hori hobetu daiteke? Ba, ziurrenik bai, eta hemen gauza bera egiten saiatuko gara, baina gauzak argi eta garbi esan behar dira: gure eredua Europako iparraldeko herrialdeak izan dira beti, eta oraindik Alemaniaren datuetatik urrun gaude. Gipuzkoa gerturatu egingo zaio laster, baina Europako hegoaldeko lurraldeen artean, ez dauka inork horrelako daturik. Hortaz, lortu ditzagun lehenik Alemaniaren zifra berdinak, eta gero egongo da zer hobetu, noski.
Erraustegiak bat egin dezake klima aldaketaren aurkako borrokarekin?
Erabat. Erraustegia bateragarria da klima aldaketaren aurkako borrokarekin, nahiz eta denok dakigun zaborraren eragina mugatua dela isurketei dagokienez; %4 eta %6 bitartekoa, alegia.
Baina egia da hondakinek metano dezente isurtzen dutela, eta gas hori CO2a baino 20 aldiz kutsagarriagoa izan daiteke. Horregatik, hori ondo kontrolatzea ezinbestekoa da, eta hemen hori oso ondo kontrolatuko da, une oro.
Zabalgarbi Bizkaiko erraustegiaren isurketa datuak kontuan hartuta, Zubietako planta Gipuzkoan CO2 gehien isurtzen duten azpiegituren artean kokatuko dela dirudi.
Gipuzkoan dugun arazo nagusia ez dira fabriken isurketak, trafikoa baizik, isurketen %40aren arduraduna delako.
Gainera, Zabalgarbik hemeretzi urte daramatza martxan, eta han ziklo konbinatua dute. Alegia, zaborraz gain, gasa ere erretzen dute. Guk gasa soilik labea pizteko erabiliko dugu, eta erregai gisa zaborra besterik ez dugu erabiliko. Hortaz, gure isurketak askoz txikiagoak izango dira, eta ez hain kutsakorrak.
Nola neurtuko dituzue isurketak?
Kontrol gehienak zuzenean egingo dira: metanoa, CO2-a… Eta modu horretan aztertu ezin dena, berriz, laginen bidez neurtuko da. Gipuzkoan erabateko gardentasuna izango dugu, eta GHK-k datu guztiak argitaratuko ditu bere webgunean. Alde horretatik, herritarrak lasai egon daitezke.
Zubietako herritarrek bi enpresa kontratatu dituzte erraustegiaren inguruetako kutsadura maila eta neurtzeko. Zer iruditu zaizu?
Beraiek jakingo dute zer egin, baina nik argi eta garbi esango nieke hemengo kontrolak erabat araututa daudela. Kontrolaz arduratuko diren erakundeak eta jarraituko diren metodologiak publikoak eta ezagunak dira. Lasai egon daitezke, Euskal Herriko erakundeek ondo funtzionatzen dute eta.
Gainera, duela hiru urte ikerketa epidemiologiko bat kontratatu genuen Biodonostiarekin, eta horrek aurrera egingo du. Airearen kalitatea, berriz, Eusko Jaurlaritzari dagokio, eta hala eta guztiz ere, zuzeneko datuak jasoko ditugu. Eta abar, eta abar. Guk gure lana ondo egingo dugu, eta segurtasun neurri guztiak bermatuta egongo dira. Ez daukagu ezer ezkutatzeko, eta gardentasunez jokatuko dugu.
Erraustegiak 200.000 tona hondakin jaso ditzake urteko. Lekua izanez gero, Gipuzkoatik kanpoko hondakinak ekarriko lirateke?
Azpiegitura diseinatzerakoan, erraustegiak gipuzkoarron beharrei erantzuteko leku haina izan behar zuela erabaki zen. Hain zuzen, jasoko duen errefus kopurua 130.000 eta 165.000 tona artean ibiliko dela uste dugu, eta soilik Gipuzkoako hondakinak erabiltzea aurreikusi dugu. Batzar Nagusiak eta Gipuzkoako Hondakinen Kontsorzioak hala erabaki dute. Eta aurrerago beste gauza bat erabakitzen bada, haien gauza izango da.
Etorkizunean, errefus kantitateak behera egingo du, erraustegia gehiago hustuz. Erabaki hori aldatu egin daitekeela uste duzu?
Ez dut uste errefus kopurua askoz gehiago murriztuko denik, zenbait birziklatze tasa batzuetatik harago, zifrak ez direlako gehiago igotzen. %20ko birziklatze tasa duen herrialde batek azkar lortu dezake %40ko birziklatze tasa bat, baina %65etik aurrera oso zaila da gauzak hobetzea. Ez dago hortik gorako zifrak lortzen dituen herrialderik.
Hori esanda, azpimarratu nahi dut gure helburua ez dela erraustegiaren edukiera %100ean betetzea.
Zein prezio izan du proiektuak bere osotasunean?
Lehiaketa publiko bat egin genuen, eta prozesu hori jarraituz, kontzesio bat egin zen. Hor hitzartutakoaren arabera, guk urtero kantitate bat ordaindu beharko diogu enpresa emakidadunari, azpiegitura berak ustiatuko duelako. Kopurua zehaztea, ordea, ez da gauza erraza, kontzeptu askoren araberakoa baita.
Ustiapenari dagokionez, GHK-ri dagokio horra zenbat hondakin bidaliko den erabakitzea, eta enpresa emakidadunak ezingo du merkatura joan zabor gehiagoren bila. Hara eramandako hondakinak tonako ordainduko zaizkio, aurretik araututa dauden prezioen arabera. Horrez gain, tratamendutik lortutako materialak eta energia enpresa emakidadunak salduko ditu.
Akordioak hainbat baldintza ditu: isurketak mugatuak izan behar dira, sorturiko energia kopurua maila batekoa izan behar da, materialak berreskuratu behar dira… Edozein huts egitek bere penalizazioa izango du. Baina ziur gaude enpresak dena ondo egingo duela, haiei ere interesatzen zaielako.
Ordaindu beharreko kopurua ez duzu zehaztu, baina ustiapen akordioa 35 urterako da, ezta?
Lehenengo fasearen ustiapena 35 urterako da, bai, eta kontratua sinatu zenetik kontatzen denez, jada bi urte eta erdi igaro dira. Epe hori igarota, ustiapena kontsorzioak berreskuratuko du. Bigarren fasearen kudeaketa baimena, berriz, 20 urtekoa da.
Eta lau planten eraikuntzari dagokionez, zein izan da prezioa?
Eraikuntza eta ustiapena enpresa emakidadun berdinari adjudikatu zaizkio, eta prezioak lotuta daude. Hala ere, esango nuke lehenengo fasearen prezioa 225 milioi eurokoa izan dela, gutxi gorabehera, eta bigarrenarena, berriz, 35 milioi ingurukoa.
Enpresarekin sinatutako akordioa ezkutukoa izan dela salatu izan dute hainbat eragilek, eta hura publiko egitea eskatu dute.
Kontratuak publikoak eta judizializatuak izan dira. Kontrola erabatekoa izan da epaitegien partetik, eta ez dugu inolako arazorik izan. Gai honek politikaren lehen mailan jarraitzeari utzi behar diola uste dut. Hemen egiten ari garena logika hutsa da, eta gainera datuak oso onak izango dira. Hortaz, uste dut gai honek politikatik at egon behar duela. Gipuzkoarrok ezin dugu hori lehen mailako arazotzat jotzen jarraitu, fikzio bat delako.
Kontuen Auzitegiak Errazkin eta Intxaurrandietaren absoluzioa berretsi du, 45 milioi euroko kalte-ordainen auzian, eta GHK-k ez du helegite gehiago jarriko. Zein da zure iritzia?
Guk epaitegiek esaten dutena errespetatu egiten dugu, gustatu ala ez. Oraindik, ordea, badago beste auzi bat, Auzitegi Gorenean, botere desbideraketari dagokiona. Gure zerbitzu juridikoek gaiaren inguruan esateko daukatena entzungo dugu eta horren arabera jokatuko dugu.
