"Lurrera sartu eta lurretik ateratzeko mugan daude pertsonaiak"
Pasa den astean estreinatu zen 'Hil kanpaiak' filma zinema aretoetan. Imanol Rayo nafarrak zuzenduriko lanean hainbat aktore donostiarrek parte hartu du. Irutxuloko Hitzak Asier Hernandez, Dorleta Urretabizkaia eta Josean Bengoetxearekin hitz egin du.
Asier Hernandez, Dorleta Urretabizkaia eta Josean Bengoetxea aktore donostiarrak, 'Hil kanpaiak' filmean. 
Hil kanpaiak entzuten badira, zer da espero daitekeena?
Dorleta Urretabizkaia (D.U.): Hildako bat.
Asier Hernandez (A.H.): Norbait hil dela, hori seguru.
Josean Bengoetxea (J.B.): Horrela zen behintzat lehen.
D.U.: Zerbait pasatzen dela esan nahi du.
A.H.: Istorio honetan behintzat, bai. Hil kanpaiak entzuten direnean badirudi zerbait, heriotza bat bai, baina heriotza nahiko iluna izan daitekeela.
Iluna, goibela eta gordina da filmak kontatzen duen istorioa. Miren Gorrotxategiren ’33 ezkil’ eleberrian oinarriturikoa da. Irakurri duzue?
J.B.: Bai.
D.U.: Ez.
A.H: Ezta nik ere. Imanol Rayo zuzendariarekin proba txiki bat egin nuen 2018ko abendu hasieran. Gustura geratu zen, eta galdetu nion ea eleberria irakurri behar nuen. Berak esan ez zidan ez irakurtzeko.
J.B.: Nik ez nion kasurik egin zuzendariari, eta irakurri nuen. Azken batean, eraginik ez dauka. Kuriositatea nuen. Pelikularen gidoiak akzio gehiago du eta zinematografikoagoa da. Filmaren oinarria da, baina gero askatasunaren jorratu du zuzendariak istorioa.
Filmetik zer nabarmenduko zenukete, behar baino gehiago kontatu gabe?
J.B: Estiloa aipatuko nuke. Imanolek duen etorrera eta filmatzeko era. Bere unibertsoa oso klasikoa da. Oso zinemazalea da, autore zinemarena, Golem zinematako proiekzionista da, eta hamar mila film ikusiko zituen. Grabatzerako orduan nortasun propioa du, estilo berezia. Asko aldentzen da ohiko egungo beste zinemagileetatik.
D.U.: Azpimarragarriak iruditzen zaizkit planotik kanpoko off ahotsak. Bakoitzak irudikatu ahal izateko zer gertatzen den. Modu hori oso Imanolena iruditzen zait.
A.H.: Hasieratik pelikula buruan zuela argi ikusi nuen. Gidoi literarioaz aparte, gidoi teknikoa ere pasa zigun. Xehetasun guztiekin. Zinemazaletasun handia dauka, eta asko maite ditu Andrei Tarkowvski eta Michael Haneke zinemagileak.
Imanol Rayo zuzendaria aipatuta, berarekin lan egitearen esperientzia nolakoa izan da?
J.B.: Ez pentsa erraza denik berarekin lan egitea, baina niretzat gozagarria izan da. Askotan aktoreak behar ditu mila argibide eta zehaztapen. Imanolek, ordea, biluzik uzten zaitu. Aktoreei askatasuna ematen die pertsonaiak lantzeko. Niri askatasuna ematen dit sortzeko. Berak oso argi dauka zein pelikula egin nahi duen, zein plano mota, iraupena, … eta erabateko konfiantza du aktoreengan.
D.U.: Askatasuna ematen dizu, Joseanek esan bezala. Argi dauka zer nahi duen, baina askatasuna eman digu gure pertsonaiak sortzeko.
A.H. Nik gehituko nukeena da frekuntzea batean kokatzen dituela aktoreak. Frekuentzia horretan mantentzen bazara, arazorik ez. Interesgarria da, badakizulako zein den frekuentzia hori, eta tentsioa sortzen du. Azkenean, berak nahi duen eremura eramaten zaitu. Lekuz kanpo geratzen zara, baina hori da nahi duena.
Labur bada ere, azaldu bakoitza zein den istorio honetan.
D.U.: Ezpeletari tokatzen zaio ikertzea, bera ertzaina da. Gertatu dena ikertu behar du. Bere kideak inplikazio maila bat dauka, eta egoera hori kudeatu behar du.
A.H: Estanis bere garaian kendu ziotena errekuperatu nahi duen pertsona bat da. Ordea, errekuperatzeko modua ez da moralki zuzena. Estanisek moral propioa dauka. Aurpegia ematen du, zuzena da. Hori gustuko dut.
J.B.: Estanisen kontrakoa naiz ni. Abelek gauza gehienak ezkutuan egiten ditu. Herriko baztertua da, eta gauzak beti ezkutuan egin behar izan ditu. Emozioak ez ditu azaleratzen. Oso euskalduna da zentzu horretan. Azken batean, eragina du istorioan. Bere bizitza osoan pilatu dituen frustrazio guztiak azaleratzen direlako. Azken batean, pertsonaia guztiak dira hil kanpaiak. Mamuak bezalakoak dira, erabat hil ez diren pertsonaiak. Herria kanponsatu bat da, baina ez da zombien pelikula bat. Lurrera sartu eta lurretik ateratzeko mugan daude pertsonaiak.
Donostiako Zinemaldian aurkeztu zen filma. Nolako harrera izan zuen?
D.U.: Film bitxia zeta ez ohikoa iruditu zitzaiela esan zidaten filma ikusi zutenek. Kutsu euskalduna duen eremu ilunera eramaten zaitu. Ikusleak harrituta geratzen dira istorioarekin eta pertsonaiekin. Film berezia da.
A.H.: Nik esango nuke arraroa bezain erakargarria dela. Autore zinema erradikala izanik, ikusleek esan ziguten erakarri zietela.
J.B.: Hasieratik bukaeraraino eserlekuan harrapatuta sentitu direla esan didate ikusi dutenek.
Bizi dugun pandemia egoeran, nola erakarri jendea halako istorio bat ikustera?
A.H.: Nik esango nieke euskaraz egindako film ez ohiko bat ikusiko dutela. Hipnotikoa, gainera.
D.U.: Momentu askotan identifikatuta sentituko dira ikusleak. Gure sustraiekin lotura bat du.
J.B.: Niretzat film magikoa da. Gaur egun geroz eta jende gutxiago animatzen da zinema aretoetara, eta esango nuke gero eta ohikoa dela telesailak ikustea. Esango nieke istorio indartsu bat ikusi nahi badute, zinema beltzaren inguruan, hemen etxean bertan dugula euskaraz egindako lan bitxi eta ikaragarri bat. Kontsumitzen ditugun telesail askoren gainetik dago.
