Otarrainak Pasealeku Berrian hazten ziren
Pasealeku Berritik ibiltzean, Aquariumaren ondoko plazara heldu eta barandatik behera begiratuz gero, olatuen joan-etorrien artean hormigoizko egitura zahar bat ikusten da. Garai batean han egondako itsaski haztegiaren arrastoak dira, eta 3.000 otarrain inguru izatera heldu zen.
Aquariumaren azpiko itsaski haztegia, 1946an, eraiki eta gutxira. (Argazkia: Martin Vicente/Kutxa Fototeka) 
Donostiar ugarik Kontxako Banderako estropadak ikusteko erabili izan dituzte urte luzez Aquariumaren ondoko Jacques Cousteau plazako eskailera zaharrak. Pasealeku Berritik itsasora jaisten diren eskailera horiek, ordea, ez zituzten horretarako eraiki, han behean zegoen itsaski haztegira joateko baizik. Hain zuzen, eskaileretara ematen duen barrotez osatutako atera erreparatuz gero, “Vda e Hijos Jeronimo Izaguirre” irakur daiteke. Izan ere, itsaskien enpresa gipuzkoar horrek kudeatzen zuen haztegia.
1945. urteko udan, Pasealeku Berritik zebiltzan herritarren eta bisitarien begiradapean, langile batzuk pasealekuko itsaslabarretik behera jaitsi ziren, eta arroketan hormigoizko egitura bat eraiki zuten: Izaguirre haztegiak. Hala kontatu zuen M. Ciriquiain-Gaztarro kazetariak garai hartan, El Diario Vasco egunkarian idatzitako kronikan.
Lanak bukatu zituztenean, kamioiez heldu ziren haztegian biziko ziren krustazeoak, Asturiastik. Gehien-gehienak otarrainak ziren, eta aipatu kronikak dioenez, 3.000 inguru ziren. Horrela kontatu zuen otarrainen iritsiera: “Kamioiaren triki-trakak zorabiatu egin zituen, eta gaixoak begiak zuloetatik kanpo eta biboteak erorita zituztela heldu ziren. Haztegira sartzen zen itsasoko urarekin, ordea, otarrainak berpiztu egin ziren. Mugitzeko askatasuna eta begien tinkotasuna berreskuratu zuten”.
Gizon bat Pasealeku Berriko itsaski haztegian, 1946an, otarrain batekin. (Argazkia: Martin Vicente/Kutxa Fototeka)
Ordutik aurrera, han bizi ziren otarrainak –abakandoren bat ere bazegoen–, enpresako langileek, olatuek eta itsasgorek ekartzen zizkieten jakiekin elikatuta. Nahikoa hazita zeudenean, itsaski enpresako langileak haztegira jaisten ziren, eta otarrainak saskietan sartzen zituzten. Handik gutxira, bezeroren baten platerean bukatzen zuten, haren gozamenerako.
Haztegiak urte luzez hornitu zuen Vda. e hijos de Jeronimo Izaguirre enpresa, baina aspalditik dago hutsik eta erdi suntsituta. Hedabide honek ezin izan du argitu zehazki zein urtetan itxi zuten haztegia, baina XXI. mendearen hasierarako dagoeneko ez zegoen funtzionamenduan.
Izan ere, 2011n Aquariumari lagatu zioten partzela hori, eta 2014an, Juan Aizpitarte artista donostiarrak Lope Agirre konkistatzailearen omenezko esku hartze artistiko bat egin zuen itsasora ematen duen fatxadan: “Viveros Izaguirre” zioen horma irudi zaharra moldatu zuen, “Vive Aguirre” irakur zedin. Aizpitarteren esku hartzearen aurretik, 2008an, Koldo Almandozek, Iñigo Salaberriak eta Pello Ulaziak Karea proiektu artistikoa garatu zuten inguru horretan, eta, besteak beste, haztegiko eskailerak karearekin zuritu zituzten.
Askok gustuko dituzte otarrainak
Horrenbeste krustazeo han egoteak, arrainak eta itsasoko bestelako animaliak erakartzen zituen ingurura, eta, horregatik, hiriko arrantzale askok haztegiaren inguruan botatzen zuten kañabera, lupia eta muxarra handiagoak arrantzatuko zituztelakoan. Arrainek ezin zuten haztegira sartu, baina olagarroek, ordea, bai. Hain zuzen, itsasgorak eta olatuek ez zituzten otarrainentzako jakiak soilik ekartzen, etsaiak ere ekar zitzazketen.
Haztegia eraiki eta gutxira, 1946ko otsailean, olagarro handi batek haztegiko saretetatik sartu zituen bere garroak, krustazeoren bat harrapatu nahian; normalean itsasoko ura eta jakiak sartzen ziren lekutik, etsaia sartzen ari zen.
Haztegiaren arrastoak, gaur egun. (Argazkia: Beñat Parra)
Olagarroak haztegira sartzea lortu zuen, eta Ciriquiain-Gaztarrok hala kontatu zuen gertatutakoa: “Otarrainak borrokatzeko prestatu ziren. Olagarro bakar batek, oso handia izanda ere, ezingo zuen euren aurka ezer egin, 3.000 baitziren. Olagarroa sorginkeriazko izar baten moduan saretatik zintzilikatu zenean, ordea, kikildu egin ziren. Ikaratuta, otarrainak zokoratu egin ziren, eta pilatuta gelditu ziren. Akats estrategiko nabarmena izan zen”.
Hurrengo egunean, haztegiko langile arduraduna hara jaitsi zenean, otarrainak haztegiaren alde batean pilatuta aurkitu zituen, eta olagarroa bestean, ondoan otarrain baten eta abakando baten oskol hutsak zituelarik. Hurrengo egunetan, olagarroen beste hainbat eraso jasan zituen haztegiak, eta 50 bat krustazeo jan zituzten guztira. Bati baino gehiagori gustatuko litzaioke halako itsaski jana egitea.
