"Ez dut inoiz gogorik izan musikaren arau komertzialetara itsasteko"
Mikel Azpiroz piano jotzaileak (Amara, 1971) 'Eup!' diskoa argitaratu berri du Elkano Browning Cream taldearekin, eta, dioenez, oso harrera ona izaten ari da. Donostiarraren ibilbideko lan guztietan gertatzen den moduan, bluesa oinarri gisa hartuta, ukitu berezia du diskoak. Estilo propioa dute bere lanek, Azpirozen esanetan, "heldutasun musikal" batera heldu baita, eta "arinkeria" alde batera uztea da bere helburu nagusia.
Mikel Azpiroz musikari donostiarra. (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian) 
‘Eup!’ diskoa argitaratu berri duzu Elkano Browning Creamekin. Zer moduz doa aurkezpena?
Bost kontzertu eskaini ditugu orain arte, eta oso ondo joan dira. Errepertorio berri bat prestatzen duzunean, jendaurrean aurkeztean ikusten duzu benetan funtzionatzen duen edo ahulguneak dituen, eta errepertorio hau oso ondo funtzionatzen ari da, hasieratik bukaerara. Oso giro desberdinetako hainbat lekutan probatu dugu, eta denetan ondo funtzionatu du. Diskoko bederatzi abestietatik, bost edo sei jo ditugu errepertorio berrian, Bor bor eta Uh Eh diskoetako abesti zahar batzuekin nahastuta, eta oso eroso sentitu gara.
Blues kutsu handiko diskoa da ‘Eup!’.
Bluesa beti dago presente gure musikan. Bluesa oinarri gisa hartuta, beste elementu batzuk sartzen ditugu: jazz elementuak, funk elementuak, doinu afrikarrak… Disko honetan, hain zuzen, hiru bertsio daude: bat jamaikarra [Steppin’ Razor], beste bat iparramerikarra [My Babe] eta beste bat hegoafrikarra [Somebody Soon Sweet Samba].
‘Eup!’-ek ez al dauka aurreko diskoek baino blues gehiago?
Blues asko dago. Esaterako, Willie Dixonen My Babe abestia grabatu dugu. Abesti hori eta Steppin’ Razor Peter Toshek ezagun egindakoa, baina Joe Higgsek idatzitakoa, Matt Harding nire lagun minarekin batera jotzen genituen, The Matt Harding Projecten lehenengo, eta Elkano Browning Creamen ondoren. Ordea, ez genituen inoiz grabatu, eta gogoa nuen. Horregatik, Matti proposatu nion bi abestiak grabatzeko ideia, eta berarekin grabatu ditugu bi abesti horiek.
Diskoaren izena ere berezia da: ‘Eup!’.
Izenburu nahiko neutroak gustuko ditut, entzuleak nahi duena interpretatu dezan. Kasu honetan, agur bat da: hiru urte pasa dira azken diskoa atera genuenetik, pandemia bat egon da tartean eta ez dugu asko jo azkenaldian. Beraz, hemen jarraitzen dugula esateko modu bat da.
Mikel Azpirozek Elkano Browning Creamekin duen ibilbidea eta bakarka duena uztartzen ditu. (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian)
Elkano Browning Creamen proiektua abiatu zenutenetik hamabost urte eta sei disko pasa dira. Zer eboluzio izan du taldeak?
Hasteko, lehenengo bi diskoetan Matt Harding zen taldeko gitarrista, eta hirugarrenetik aurrera Dave Wilkinson izan da. Bigarren diskoaren ondoren, Matt Txinan bizitzen ari zen, eta oso zaila zen jotzeko elkartzea. Horregatik, esan zidan zaila egiten zitzaiola proiektuarekin jarraitzea. Une horretan, pentsatu nuen agian hor bukatuko zela Elkano Browning Creamen proiektua, baina justu orduan ezagutu nuen Dave, Bartzelonan. Ikusi nuen bere mundu musikalak Elkano Browning Creamenarekin zerikusi handia zuela. Bera oso jazz zalea zen, eta, aldi berean oso ganberroa zen. Oso tipo eklektikoa zen, eta pentsatu nuen aukera asko irekiko lizkigukeela. Hasieratik oso ondo sartu zen taldearen moldean, eta gauza berriak probatzeko aukera handiak eman zizkigun. Matt gurekin zegoenean, taldea bere gaitasunetara egokituta zegoen, baina Davek oso ikuspegi zabala ematen digu. Diskoetan ikusten da hori: elementu komunak dituzte guztiek, baina geure burua irekiak izatera behartzen dugu beti.
Izan ere, etiketak ez zaizkit batere gustatzen, aspertu egiten naiz. Garai batean, oso disko irekiak egiten ziren: The Beatlesen Sgt. Pepper’s edo [Jimi ]Hendrixen Electric Ladyland dira horren erakusgarri, adibidez. Disko horietan countrya, bluesa, jazza, funka eta denetarik zegoen, eta ez zen inor kexatzen. Ordea, merkatua alde komertzialetik gauzak mugatzen joan zen, eta diskoetxeak ere artistak gauzak mugatzera behartzen hasi ziren. Gure kasuan, diskoetxea nirea denez eta ez ditugunez baldintzatzen gaituzten milaka erosle, nahi duguna egiten dugu. The Rolling Stonesen Sticky Fingers diskoan ere, esaterako, rock abesti batekin hasten dira, gero balada bat dago, gero country bat eta gero blues bat. Ni horrelako diskoak entzuten hazi nintzen… Nola mugatuko dut neure burua estilo jakin bateko diskoak egitera?
Bluesean oso ohikoak dira bertsioak egiten dituzten taldeak, baina zuek beste ukitu bat eman diozue zuen bluesari.
Nahiz eta elementu ezagunetatik abiatzen den musika egin, niretzat oso garrantzitsua da beti gurea den zerbait bilatzea, beste batzuengandik bereiziko gaituena. Oso presente daukat hori. Hasi beharko bagina, esaterako, B.B. Kingek egiten zuen gauza bera egiten, ez luke zentzurik izango; horretarako B.B. King dago.
Azpirozek, Dave Wilkinsonek eta Franck Mantegarik osatzen dute Elkano Browning Cream. (Argazkia: Lobo Altuna)
Bakarlari gisa hiru disko argitaratu dituzu dagoeneko. Ibilbide horrekin jarraituko duzu?
Bide luzea ikusten diet jorratzen ari naizen bi arloei: Elkano Browning Creamekin jorratzen dudanari eta bakarkakoari. Elkarren artean osagarriak dira. Elkano Browning Creamekin oso musika erritmikoa eta energetikoa jorratzen dugu, eta, aldiz, bakarka askoz musika intimistagoa egiten dut, espiritualagoa. Musika zale eta sortzaile gisa, bi arloak behar ditut, eta biekin asko disfrutatzen dut. Jendearekin konexioa lortuz gero, biak gozamena dira.
Bakarkako lehenengo diskoa [Gaua] grabatu nuenean, uste nuen oso gauza minoritarioa izango zela: pianorekin bakarka, tempo geldoarekin… Pentsatzen nuen horrek ez zuela izango ibilbide komertzial handirik, baina, hasieratik, izugarrizko ezustekoa izan zen ikustea jendea zein ondo sartzen zen kontzertuetako giro lasai horretan.
Hasieran zure pianoa zegoen soilik, baina azken diskoan kontrabaxua eta bateria ere sartu dituzu.
Gorputz gehiago ematen diote diskoari, eta kontzertuan bertan pasarte desberdinak jorratzeko aukera ematen dizute. Nire helburua da entzulearen arimarekin konexio bat lortzea, eta hori lortuz gero, jarduna justifikatuta dago.
Zuzenekoetako giroan entzuleen eta zure musikaren arteko konexio hori antzematen da.
Niretzako, musika ez da soilik entretenimendua. Hori arlo bat da, eta ondo dago, baina, niretzat, musikaren ezaugarri askoz baliotsuago bat da sentimenduak onera eramaten dituen hori: amets egiteko laguntzen dizuna, baxu zaudenean nolabait pozten zaituena… Musika arina ez zait batere interesatzen. Gazteagoa nintzenean, segur aski, gehiago apreziatzen nuen musikaren alde arinago hori. Orain, entzuten dudan horrek pisu espezifiko bat izatea behar dut, eta saiatzen naiz egiten dudanak ere pisu hori izatea.
Sentimenduekin entretenimenduarekin baino harreman gehiago daukan musika horrek lekua dauka industrian?
Ez diot horri gehiegi erreparatzen. Badakit nire ibilbideak zer muga komertzial izan dituen beti, eta ez dut inoiz izan musikaren arau komertzialetara itsasteko gogorik. Niretzat, garrantzitsuena da egiten duzunarekin pozik egotea eta zintzotasunez egitea. Ez dut batere gustuko atzera begiratzea eta garai batean egin nuenarekin deseroso sentitzea. Saiatzen naiz egiten dudan guztia defendatu ahal izateko modukoa izatea; neure buruarekin defendatzeko modukoa, eta jendaurrean aurkeztean, barru-barrutik egindako zerbaiten gisan aurkezteko.
Inoiz deseroso sentitu zara egindakoarekin?
Gaztetan egindako gauza batzuekin gertatu daiteke, bai. Izan ere, oraindik ikasteko prozesu baten barruan geunden, pertsonalitate musikala garatzen, eta gure erreferenteak kopiatzen saiatzen ginen. Niretzat, lengoaia musikal propioa garatzea lan bukaezina da, eta urte asko pasata hasi nintzen zentzu horretan heldutasuna sentitzen. Egiten duzunak zure izaerarekin konexio bat duela sentitzen, alegia.
Mikel Azpiroz piano jotzaile donostiarra, Alboka tabernan. (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian)
Bakarkako hiru diskoek euren artean antza dute, baina badago eboluzio bat. Nolakoa izan da prozesua?
Egiten dituzun konposizioak interpretatzeko era propioa identifikatzea izan da erronka, eta era hori identifikatzen duzunean egiten duzun bideak beste ate batzuk irekitzen dizkizu. Hortik joan da prozesua, eta aldaketak egiten joan naiz: lehenengo bi diskoetan pianoa baino ez dago, eta azkenekoan kontrabaxua eta bateria ere sartu ditut. Noski, ez nuen big band bat sartuko, doinu intimistak gehiegi hautsiko ez zituzten elementuak sartu behar nituen. Orain, hurrengo diskoan sartu ditzakedan beste elementu batzuk bilatzen nabil. Ez da prozesu analitiko bat, abstraktuagoa da. Hain zuzen, nire semeak esan ohi dit oso musika abstraktua egiten dudala; 11 urte ditu [barrez]. Sormen abstraktu horri forma bat ematea eta entzungarri egitean datza prozesua, betiere, konposizioaren esanahia alde batera utzi gabe.
Dagoeneko ez zara La Gateran jotzen hasi zen gaztetxo hori, 30 urte inguruko ibilbidea daramazu.
Pentsa, Matt Hardingekin egin nuen lehenengo taldea, AEBetan 1988an, 16 urte genituenean. Chuck Berryren, B.B. Kingen, Little Richarden eta halako erreferenteen bertsioak jotzen genituen. Ondoren, Donostiara itzuli, eta La Gateran jotzen hasi nintzen, Blues Stop taldearekin. Garai zoragarri bat izan hura.
La Gateran, jotzeaz gain, musika asko entzuten genuen, eta bai Santik eta bai Jonek [Amarako La Gatera taberna zeneko arduradunek] kaseteak grabatzen zizkiguten, ezagutzen ez genituen taldeak ezagutzeko. Kasete horietako asko gordeta dauzkat oraindik, eta badago ahazten ez dudan bat: The Banden The Last Waltz diskoarena. Orduan, oraindik ez nuen The Band ezagutzen, eta, esango nizuke oraindik ere nire disko gustukoenen artean dagoela.
Musika panoraman zure lekua egin duzula sentitzen duzu?
Ez dakit, ez diet gauza horiei gehiegi begiratzen. Zer da nire lekua egitea? Niretzat, garrantzitsuena da sentitzea egiten dudan jardun musikalak zentzua izatea, eta hori sentitzen dut, bai. Ni ez nago musikan aldizkarien azaletan ateratzeko. Musika bizitzaren zentzura oso itsatsita dagoen elementu bat da niretzat. Txikitatik izan da hala.
Hori dena esanda, musikaren bizitza oso zaila da. Ez da batere erraza oreka bat aurkitzea.
Musikari zentzu hori aurkitzeko, ordea, denbora asko inbertitu behar da musikan, ezta? Eta hori bizitzaren gainontzeko arloekin uztartzea ez da erraza izango.
Denak dauka prezio bat. Lan egonkor bat izango banu, segur aski, ez nintzateke musikarekin sentitzen naizen bezain eroso sentituko. Pertsona bakoitzak bere profil propioa dauka, eta, askorentzako beharrezkoa da bizitzan egonkortasun hori bilatzea; niri ez dit balio, niri abentura gustatzen zait.
Musikari esker, oso ezagunak diren musikari askorekin egin duzu lan, eta jarraitzen duzu: Jabier Muguruzarekin, Travelling Brothersekin…
Bidean horrelako jende zoragarri asko aurkitzeko tresna izan da musika, zalantzarik gabe. Eta bihotzeko lagunak egiteko ere bai. Jabier Muguruzarekin, Elena Setienekin, Travelling Brothersekin eta beste askorekin aritzen naizenean, sekulako gogobetetasuna sentitzen dut. Musikak asko eman dit. Nik ere asko eman diot, baina asko jaso dut bueltan. Kanpoko musikariekin ere asko jo dut: Matt Hardingekin, Dave Wilkinsonekin, Franck Mantegarirekin, Australiako The Wavesekin… Hain jatorri eta kultura desberdinetako jendearekin arimatik arimara harreman bat sentitzea luxua da. Hori ez duzu Eroski Bidaiakekin joanda lortzen.
Mikel Azpiroz, Jazzaldian eskainitako kontzertu batean. (Argazkia: Mikel Azpiroz)
Zer gelditzen da 1990eko hamarkadan La Gateran jotzen hasi zen Mikel Azpiroz horretatik?
Orduan gazteak eta ganberroak ginen, baina uste dut orduan ere ez ginela arinak; arintasunetik harago zihoan zerbait bilatzen genuen. Bai musikan eta bai gure arteko harremanean. Hain zuzen, orduan egin nituen lau lagunak [Txenan Calvo, Juanra Etxaburua, Alberto Bosch eta Alvaro Fernandez Gaviria] bihotzeko lagunak dira.
Musikalki orain baino mugatuagoak ginen, baina ez ginen konformistak, gauza desberdinak aurkitu nahi genituen. Jarrera hortaz harro nago, eta nik uste dut jarrera hori gelditu zaidala. Izan ere, arintasuna gorroto dut, ez zait batere interesatzen. Ez dut kontra egiten ere denborarik galtzen, buelta ematen dut eta nire bidea egiten dut. Ordea, gure gizarte kapitalista, kontsumista eta hutsalak funtzionatu dezan, beharrezko ezaugarria da arinkeria. Nik nahiago dut hortik aldentzea.
Blues Stopekin eta Lau Behirekin eszenari ukitu desberdin bat eman zeniotela uste duzu?
Egia da oso arraroak ginela. Izan ere, euskal musikaren eszena nagusiak hiru adar zituen: rock gogorra, triki-popa eta kantautoreak. Gurearen moduko proiektu batentzako ez zegoen oinarri handirik, baina gure bidea egin genuen horrela ere.
Bluesa euskaraz egin zenuten lehenengotarikoak izan zineten. Hautu bat izan zen?
Ni oso abeslari txarra naiz, baina norbaitek abestu behar zuen, eta, abestekoetan, erabaki nuen euskaraz abestuko nuela, nire ama hizkuntza delako.
Zuk jorratzen duzun musika mota ez da inoiz izan Euskal Herrian gehiengoak entzun duen musika, baina, horrela ere, ildo horretako jaialdi garrantzitsu ugari ditugu hemen; Jazzaldia, esaterako.
Nire izaera musikala garatzeko orduan, zerikusi handia izan du txikitatik Jazzaldiak. Nire osaba-izebek eramaten ninduten, 9-10 urte nituenetik. Belodromora eramaten ninduten hasieran, eta gero, nire kabuz Trinitate plazara joaten hasi nintzen. Noski, Jazzaldian denak ikusi ditut: Keith Jarret, Miles Davis, Art Blakey, Ray Charles, B.B. King, Chuck Berry… Esperientzia horiek izugarrizko garrantzia izan dute nire izaera musikalean.
Zuretzat horren garrantzitsua izan den jaialdi horretan jotzea garrantzitsua izango da zuretzat, ezta?
Bai, noski. Kritikak ere egiten zaizkio Jazzaldiari, baina, oro har, uste dut Miguel Martini, jaialdiko zuzendariari, aitortu behar zaiola horren artista handiak ekartzeko eta gazteei ere aukerak emateko egin duen lana.
Jazz munduarekin zerikusi handirik ez duten izarrak ekartzen dituztenean izaten dira kritikak.
Gaur egungo jaialdiak horrelakoak dira, are gehiago udal aurrekontuekin egiten badira. Hala ere, Jazzaldian, benetan jazza ikusi nahi duenarentzako askotariko proposamen ugari daude. Jaialdiek biziraun behar dute, eta, horretarako, Miguel Martinen moduko figura bat oso beharrezkoa iruditzen zait.
Era berean, Jazzaldian ez al dago itxurakeria handia ikuslegoaren zati baten partetik?
Hori beti gertatzen den zerbait da. Nola deituko genioke horri? Esnobismoa? Baina bueno, jende horrek ere Jazzalditik zerbait jasoko du, ziurrenik. Hala ere, arte mota eta jaialdi guztietan gertatzen da hori.
Udan, ematen du jazz eta musika beltz ugari entzuten dela Donostian, baina gero kostatzen da horrelako musika jartzen duen taberna bat aurkitzea.
Gure garaian ere gauza bera gertatzen zen, ez pentsa. Nik esango nuke tabernetan, garraio publikoan, supermerkatuetan eta horrelako lekuetan entzuten den %90a kutsadura akustikoa dela. Txikitan, gogoratzen dut ikastolatik etxerako joan-etorriak egiteko bi ordu pasatzen nituela egunero autobusean, eta gidariak beti Los 40 Principales izaten zuela jarrita. Irrati kate horretan jartzen zuten musika gorrotatzera heldu nintzen. Zentzugabekeria bat iruditzen zitzaidan, oso hutsala zelako. Eta, hutsalkeria hori gaur egun are handiagoa da.
Beraz, Donostian nora joan daiteke hutsala ez den musika entzutera?
La Gaterara! [barrez]. Txantxak aparte [La Gaterak 1999an itxi zuen], beti daude lekuak: Alboka, Le Bukowski, La Mera Mera, Antzara, The Morgan Konpany…
Zein izango da zure ibilbideko hurrengo pausoa?
Ez daukat helburu zehatzik, bidea egiten jarraitzea da nire helburua; horrek betetzen nau. Eta, lehen esan dizudan moduan, neure buruarekin bakean, eta, ahal den heinean, harro sentitzeko zerbait egitea.
