"Feminismoarekiko garai erreakzionario batean gaude"
Sexu Askatasunaren Aldeko Nazioarteko Eguna izango da ekainaren 28an, eta, horren harira, Donostiako Eihera kooperatibak egiten duen lana aztertu dugu. Ikuspegi feministatik prozesu eraldatzaileak, hezkidetza, LGTBI planak, gizonekin lanketak, eta esku-hartzeak egiten dituzte, besteak beste. Egian duten bulegoan elkarrizketatu ditugu bertako kideak.
Eraldaketa feminista eta LGTBI prozesu propioak sortzea da Eiheraren helburua. Nola hasi zineten?
Iñigo Etxezarreta: Kattalin Miner nirekin harremanetan jarri zen 2018an, berak orduan esku-hartze bat egiten zuelako Tolosako ikastetxe batean, eta saio ez-mistorako pertsona bat behar zuelako, maskulinitatearen atala lantzeko. Beraz, nire kontaktua pasa zioten eta elkarrekin lanean hasi ginen esku-hartze horretan. Aurrerago, hezkidetzarekin lotutako beste proiektu bat abiatzeko deitu ziguten, eta bat-batean Kattalinek deitu zidan esateko berari beste lan bat proposatu ziotela. Niri ere nire lehengo lantokian nahiko lan egonkorra proposatu zidaten, eta, orduan, Kattalinek kooperatiba bat sortzeko proposamena egin zidan, esku-hartze feministak egiteko LGTBI ikuspegitik, eta baita eraldaketa feministak ere. Baietz esan nion, eta horrela hasi ginen.
Eta gaur egun nortzuk osatzen duzue?
Laura Muelas de Aiala: Gaur egun, zazpi pertsona ari gara lanean; hiru bazkide, eta lau langile.
Nola ikusten duzue gizartea LGTBI kolektiboari dagokionez?
L.M.A: Gizartea oso desberdina da herriaren arabera. Donostian, adibidez, uste dut azken boladan berpizten ari dela zerbait mugimendu aldetik. Urteetan zehar kolektibo historikoagoak egon dira, baina azkenaldian jende berria sartu da, gaztea. Uste dut horrek Donostiari nolabaiteko indarra ematen diola mugimenduaren eta proposamenen aldetik.
I.E.: Bai, egia da gero guk beste arazo batzuk identifikatu ditzakegula maila pertsonalean militatzen dugulako, baina kooperatiba moduan, esan dezakegu mugimendua nahiko presente ikusten dugula. Hala ere, aldi berean, Donostiako Udala atzetik doala iruditzen zaigu, LGTBI mugimenduak dituen beharrei dagokienez. Herri txikiago batzuetan ikusten ari gara udalak eusten diela kolektiboaren beharrei, baina Donostian, agian, horiek ez daude agenda politikoan.
Orduan, zein behar daudela esango zenukete?
L.M.A.: Hasteko, kontuan hartu behar dira LGTBI mugimenduan dauden pertsonen beharrak zeintzuk diren. Batez ere, kalean pixka bat gehiago egon behar da, eta ez hori bakarrik, LGTBI pertsonen gorputzek duten presentzia ikusarazi behar da, eta beraiek zuzenean erdigunean jarri. Politika batzuk egitea ere beharrezkotzat jotzen dugu, beste herri batzuetan egiten ari diren bezala, eta berdintasun planetan egiten den gisan.
Horretarako zuek hainbat proiektu dituzue martxan; besteak beste, LGTBI politikei dagokien arloan. Erakundeek nolako lanketa egiten dute horien inguruan?
I.E.: Uste dut erakunde batzuek egin dutela horren aldeko apustua. Orain, adibidez, Errenterian eta Zumaian hori egiten ari gara, eta nabarmentzekoa da borondate politiko batek ere markatzen duela horren alde egitea edo ez. Ez da bakarrik ea kolektiboa babesten dugun edo ados gauden; ea erakusleihoko aldarrikapen bat egiten den, edo ea benetan borondate politiko bat dagoen benetan neurri batzuk hartzeko eta horretan diru bat inbertitzeko. Uste dut hori dela desberdintasun nagusiena. Ikusgarritasuna ia udal gehienek egiten dutela ikus dezakegu, baina benetan gaia erdigunean jartzeak, dirua jartzeak, eta profesional batzuk kontratatzeak markatzen du desberdintasuna LGTBI pertsonen bizi baldintzak hobetzeari begira.
Errenterian eta Zumaian lanean ari zaretela esan duzue. Zertan ari zarete zehazki?
L.M.: Errenteriako proiektua bukatu dugu dagoeneko, eta Zumaian horretan ari gara oraindik. LGTBI ekintza plan bat egin dugu, eta, horretarako, lehenago diagnosi bat egiten da herria LGTBI ikuspuntutik nola dagoen aztertzeko. Kolektiboko pertsonak elkarrizketatzen ditugu, eta udalarekin ere lanketa bat egiten da. Horrela, behar batzuk identifikatzen ditugu, eta horiei erantzuteko neurri batzuk diseinatzen ditugu.
Legebiltzarrean agerraldia egin zenuten maiatzean, Trans Legearen erreformari ekarpenak egiteko. Zer proposatu zenuten?
I.E.: Guk egin genuen esku-hartzea, batez ere, hezkuntzaren atalari zegokiona izan zen. Hezkuntzaren adar batean egiten dugu lan, eta ikastetxeetan paradigma aldaketa bat izatea proposatu genuen, LGTBI lanketei zegokiena. Orain arte, planifikatzen zen bakarra zen erasoen aurrean nola jardun protokolo gisa, eta horrekin ados geunden, trans pertsonen aurkako indarkeria ekiditeari begira. Baina guk egiten genituen esku-hartzeetan identifikatzen genuen ikuspegi pedagogiko batetik ez zela ekarpen handia egiten ari trans ikasleen bizi baldintzak aldatzeari begira. Denbora guztian salbuespena jartzen zen erdian, eta aniztasuna aldarrikatzen zen, hau da, berriz ere, bestelakotasun bat sortzen ari zen pedagogikoki. Bat-batean, norbait sartzen zen gelara eta azaltzen zuen trans pertsonak existitzen zirela, beste batzuk izango balira bezala. Hori kaltegarria zen trans ikasleentzat, izan ere, nork identifikatu nahi du bere burua besteak bezala? Inork ez. Beraz, guk paradigma aldaketa bat proposatu genuen, eta esku-hartzeak erasoaren ondoren egiteaz gain, prebentzio lanera jo behar zela argi adierazi genuen. Heteroarauan zentratu eta horrek indarkeria suposatzen duela kritikatu behar da. Hau da, ikastetxean bertan indarkeria eragiten duten faktoreetan jarri behar da arreta, eta ez horrenbeste kontuan hartu jendea askotarikoa den edo ez.
Nor izan daiteke prebentzioa lantzeko pertsona egokiena ikastetxean?
I.E: Ekarpen zehatzago bat ere egin genuen Legebiltzarrean. Proposatzen zuten sexologoak egon behar direla, izen horrekin, eta gure aldarrikapena zen sexologoak baino, figura feministak egon behar zirela hezkidetza planetan eta hezkuntza arloan, trans pertsonen lanketak egiteko.
Nolako erantzuna jaso zenuten?
I.E.: Guk ekarpena egin genuen, eta, orokorrean, ongi etorriak izan ziren ekarpen guztiak.
Nola lantzen da LGTBI gaia eskoletan gaur egun? Aurrerapausoak eman dira?
I.E.: Guri gustatzen zaigu esatea eskoletan, batzuetan, panorama aldatu dela, batez ere, aitortza bat egiten dietelako mugimendu feministari eta LGTBI mugimenduari. Azken urteetan egindako lanaren ondorioz, ikusten da errazagoa dela eskolan armairutik ateratzea. Beraz, uste dugu aitortza hori egin behar dela. Dena den, oraintxe bertan identifikatu dezakegunez, feminismoarekiko garai erreakzionario batean gaude. LGTBI gaia lantzen dugunean, maskulinitatean berresteko figura bat izaten da askotan, LGTBIfobia egitea alegia. Orduan, ikasgelan sartzen gara, LGTBI gaia lantzen dugu, eta kontrakotasunak egiten dira, batez ere, gizonen aldetik. Nik uste dut belaunaldi berrientzat maskulinitatearen berresteko beste formula bat dela. Agian, duela bost urte oso erraz identifikatu genezakeen salaketa faltsuena erabiltzen zutela batzuek, eta orain gazteek gehiago erabiltzen dute LGTBIfobia, feminazi eta horrelakoak baino. Hori da, batez ere, batzuetan kontaera oso paternalista izaten delako eta kolektiboko pertsonak zaurgarri egiten dituelako.
Ikasleen artean nolako harrera dute zuen esku-hartzeek?
I.E.: Errazagoa da araua erdian jartzea, batez ere, moduren batean ikasgela guztia interpelatzen ari garelako, eta ez garelako ari denbora guztian LGTBI jendea zaurgarri gisa aurkezten. Horrek jarrera egokiagoak izatea egiten du behintzat. Izan ere, bat-batean, inongo lanketarik gabe, adibidez pertsona ez bitar bat jartzen badugu estetika ez bitarrekin, erreakzioak egongo dira eskoletan, familietan eta lagunartean. Beraz, uste dut ez dela hainbeste eduki kontu bat, baizik eta pentsatu behar direla estrategia pedagogikoak ikasgela barruan erreakziorik ez pasatzeko, LGTBIfobia komentariorik ez izateko, eta gelan dauden LGTBI pertsonentzat arrotzagoa ez egiteko momentu hori. Nik uste dut lanketa hori egiten ari garela une honetan.
Herri mailan egiten dituzuen esku-hartzeetara itzuliz, zein dira zuen proiektu esanguratsuenak?
L.M.A.: Une honetan, LGTBI politikak eta neurriak pentsatzeko eta diseinatzeko proiektu batzuk egiten ari gara. Beste ardatz bat hezkidetza eta gazteekin egiten dugun lanketa da, eta, beste bat da prozesu feministak sustatzeko talde batzuekin egiten dugun lanketa. Adibidez, Ordizian jabekuntza eskola kudeatzen ari gara.
Gizonekin ere aritzen zarete lanean jendarte berdinzale batera begira. Nolako lanketa egiten duzue haiekin?
I.E.: Horrek ibilbide bat izan du. Hasieran, duela hiru urte inguru, modan jarri zen maskulinitateen lanketa. Lanketa ez-mistoak ere egiten ditugu, baina zerbait zehatzagoa egin izan dugunean, batez ere elkarte, antolakunde edo sindikatuetan eskatu izan digutelako egin dugu. Dena den, nolabait birformulatzen ari gara tailer horiek nolakoak izan behar duten. Ea maskulinitate tailerrak izena izan behar duten edo ez. Uste dut hori birformulatu behar dela, eta urrats batzuk egin behar direla aurrerantz. Maskulinitate tailerrek ikuspegi erromantizatu bat dute, eta maskulinitateari esentzia bat ematen diete. Gainera, maskulinitateak pisu politiko negatibo hori galdu du, eta, badirudi moldatzen baduzu aukera bat izan daitekeela. Beraz, beste termino batzuk erabiltzen ari gara orain. Gizontasuna erabiltzen dugu, horrek agian pisu politiko handiagoa eta zigortzailea duelako. Dagoeneko ez da maskulinitatea moldatzera deitzen duen izenburu bat, ardura hartze bat suposatuko duen izenburu bat baizik. Gizontasuna deseraiki, generoa traizionatu eta antzeko leloak erabiltzen ditugu orain tailer horietarako.
Eta nolako harrera dute tailer horiek gizonen artean?
I.E.: Harrera ona dute espazio feministetan edo inguru feminista duten gizonen artean. Oraintxe bertan, beraien burua ezkertiartzat duten gizonek ez diote inolako aitortzarik egiten beraien generoari edo beraien maskulinitatea birpentsatzeari. Erabaki politiko bat da hori egitea edo ez egitea, eta batzuek ez dute egiten. Orduan, harrera ona dute, baina bakarrik mugimendu feministatik edan dezaketen gizonen artean. Gizarteko gizon gehienentzat agian ez, eta zer esanik ez balio eskuindarren baitan mugitu daitezkeen gizon horientzat ere.