"Mugikortasun planik ba al dago?"
Kalapie Hiriko Txirrindularien Elkartearekin zuen harremana eten du Donostiako Udalak. Orain dela gutxi arte, Donostiako Bizikletaren Behatokiaren barruan zegoen Kalapie, baina udalak behatoki horri izena aldatu eta elkartea kanpoan uztea erabaki du. Kalapieren ustez, Mugikortasun sailarekiko eta proiektuekiko kritikoak izateagatik baztertu dituzte. Horrela ere, hiriko mugikortasuna hobetzeko ekarpenak egiten eta akatsak seinalatzen jarraitzeko asmoa dutela diote Iñigo Ansa, Gorka Hoyos eta Xabier Ruiz Kalapieko kideek.
(Argazkia: Joseba Parron San Sebastian) 
Kalapiek zenbat urte daramatza Donostiako mugikortasunari begira, eta zuek noiztik zaudete elkartean?
Gorka Hoyos (G.H.): 1990. urtean sortu zen, eta, beraz, 32 urte daramatza lanean. Ni, berriz, 2014an sartu nintzen elkartean, eta 2015eko azarotik naiz presidentea.
Iñigo Ansa (I.A.): Duela pare bat urte sartu nintzela uste dut. Urteak neramatzan bazkide gisa, baina modu aktiboan duela bi urte hasi nintzela esango nuke.
Xabier Ruiz (X.R.): Nik lau edo bost urte daramatzat elkartean.
Urte hauetan guztietan nolako harremana izan duzue Donostiako Udalarekin eta gainerako erakunde publikoekin?
G.H.: Elkartea sortu zenean, 1990eko hamarkadan, harremana ona zen. Entzun dudanagatik, bilerak alkatearekin egiten zituen elkarteak, Odon Elorzarekin. Detaile guztiekin erabakitzen zituzten mugikortasunari loturiko gaiak. Bilera sakonak izaten zituzten, eta Kalapieren iritzia aintzat hartzen zen. Elorzaren gobernuarekin ez ezik, EH Bilduren udal gobernuarekin ere harreman ona izan zuen elkarteak. Laguntza eskatu ziguten hainbat proiekturen inguruan. Esaterako, Karlos I.aren zubibidearen azpian bizikletentzat aparkaleku bat jartzeko proiektua garatu genuen. Ordea, bertan behera utzi zuen Eneko Goiaren gobernuak, Ernesto Gascok puntu beltz izendatu ostean.
Ordutik, Kalapiek udalarekin izan duen harremana ez da estua izan. Gure gorabeherak izan ditugu. Pixkanaka lortu genuen Mugikortasun Sailarekin lankidetza mantentzea, pandemia iritsi zen arte. Pandemiarekin, bazirudien udalak gauza asko egin nahi zituela mugikortasun aktiboaren alorrean. Klima larrialdia deklaratu zuen, eta hainbat neurri iragarri zituzten. Laguntzeko prest agertu ginen, baina gure laguntza baztertu zuen udalak. Horrela, pandemiaz geroztik, okerrera joan da harremana.
Eta zergatik eten da orain udalaren eta zuen arteko harremana?
I.A.: Argi daukagu. Azken hilabeteotan, Mugikortasun Saila desagertu egin da, eta gurekin harremana eten dute. Pare bat bilera lortu genituen, hainbatetan eskatu ostean. Bilera horietan askotariko gaiak jorratu genituen normaltasunarekin. Aldiz, Bizikletaren Behatokia berreraikitzeko ideiarekin beste bilera batzuk eskatu genituen, eta atzera bota zituzten. Nire ustez, ez dute gustuko izan gure kritikotasuna. Gure ikuspuntu teknikoa ez dute aurreikusi, eta jaso izan dituzten gure kritikak ez dituzte gustuko izan, eta albo batera utzi gaituzte.
G.H.: Gure lankidetza serio hartuko balute, beste era bateko erabakiak hartuko lituzkete. Badakigu nola eraiki behar diren bidegorriak. Zabaleraren inguruan, badakigu Loiolako zeharbidean bidegorri zabalago bat egin zezaketela. Horrela, segurtasuna hobeto bermatuko litzateke. Dena dela, beraiek bakarrik egin nahi dute dena, besteen iritziak aintzat hartu gabe. Autoen mugikortasuna da bermatu eta sustatu dutena. Loiolako zeharbidean bi errei jartzea oso egokia izan zitekeen. Gainera, lanek urtebete iraun zuten, eta bi erreirekin ez zen arazorik egon. Horrela ere, azkenean hiru errei egitea erabaki zuten.
Beraz, Mugikortasun Sailak ez ditu kritikak onartzen?
G.H.: Argi dago ezetz. Eskatu izan digute euren erabakiak babesteko eta errespetatzeko. Guk babestuko ditugu, beti ere guk parte hartu badugu erabakietan. Aldiz, udalak bere kabuz egindako proiektu bat bada, eta akatsak dituela iruditzen bazaigu, logikoa da guk ez babestea.
Beste modu batera esanda, Pilar Arana Mugikortasun zinegotzi denetik, Kalapieren eta udalaren arteko harremanak okertu dira?
G.H.: Bai, asko. Gainera, aitortu behar dut Kalapie elkartean sartu berritan, Pilar Aranarekin bilera bat izan nuela. Nire bizitzan politikari batekin izan dudan lehen bilera, harekin izan zen. Kalapie uztekotan izan nintzen, bilera oso desatsegina izan zelako. Ondoren, urak pixka bat baretu ziren, eta elkarlanean hasi ginen.
I.A.: Pilarrekin bilera bakarra egin dut, eta argi geratu zitzaidan kritikak ez dituela oso gustuko. Bere ideiak oso gogor defendatzen ditu, eta kritikaren bat dagoenean, gaizki hartzen ditu. Guk kritikak modu positiboan egiten ditugu. Gauza bat gaizki egina badago, esaten dugu, baina kritika eraikitzaileak dira.
G.H.: Gauza bat gehituko nuke. Guk ez dugu kritikatuko parte hartu dugun proiektu bat. Ez badigute parte hartzen uzten, libreak gara kritikatzeko, eta, beraiek, politikari gisa, onartu behar dute kritika bat egin dezakegula.
I.A.: Begira, mugikortasun aktiboari buruz aritu gara hizketan azken urteotan. Gorkak Twitterren mugikortasun aktiboaren inguruko traola jarri zuen, eta orain jakin dugu udalak behatoki berriari izen hori jarri diola. Kalapie izan zen kontzeptu hori Donostiara ekarri zuena. Aldaketa hori aitzakia gisa erabili dute Kalapie behatokitik ateratzeko. Kalapie elkarte sozial bat da, non hiritarrok politikariei gure ikuspuntua ematen diegun. Honekin erakutsi dutena da udalak ez duela hiritarron iritzia jakin nahi, eta nahi dutena egin nahi dutela.
Aurreratu moduan, Donostiako Bizikletaren Behatokitik kanpo geratu zarete. Labur azalduta zer da, eta zein da ia bi hamarkadatan izan duen funtzioa eta egin duen ekarpena?
G.H.: 2004an sortu zen Donostiako Udaleko Mugikortasun Sailaren eta Kalapieren arteko akordio baten bidez. Ondoren, Cristina Enea Fundazioak bat egin zuen. Udalak jasotzen zituen kexak eta gomendioak lantzeko funtzioa zuen. Bilerak egiten genituen askotariko gaiak jorratzeko. Adibidez, bizikletentzako aparkalekuak non jar zitezkeen erabakitzeko. Horrez gain, urtero memoria bat egin izan du behatokiak. Estatu mailan lehen hiria izan gara hiriko bizikleta, erabiltzaile zein aparkaleku kopuruaren datu publikoak bildu dituena. Denborarekin, ordea, lankidetza desegiten joan da, gaur egun arte.
Udalak dio ez duela behatokia desegin, zabaldu baizik. Zer iruditzen zaizue?
I.A.: Txantxa bat.
G.H.: Esan bezala, behatokia hiru erakunde zein eragileren arteko lankidetza bat zen. Beraz, nolabait behatoki horren elkarlana bukatu da. Egia da beste bat sortuko dutela, Bizikletaren Behatokian aztertzen ziren gaiak hartuko dituena, baina orain arteko lankidetza eten eta bukatu egin da. Beraiek badakite haserre gaudela. Bestalde, argi geratu da beraien asmoa eta hiriko elkarteekin nahi duten lankidetza zein den. Kalapie erreferentea da hiriko mugikortasunari dagokionez. Ordea, udalak ez du gure iritzia aintzat hartu nahi.
I.A.: Gure ikuspuntua ezinbestekoa da elkarte eta erabiltzaile gisa. Kalapien hogei aktibista inguru gaude, baina elkartean orotara 120 bat lagun gara, bazkideak kontuan hartuta. Elkarte garrantzitsua gara hirian, gure ikuspuntua eman eta aintzat har dezaten.
G.H.: Udalak behar du erabiltzaileen iritzia. Ezin dute zerbait egin gure iritzirik gabe. Gu gara hiriko bidegorriak erabiltzen ditugunak, puntu beltzak identifikatzen ditugunak, zer hobetu daitekeen dakigunak… Horregatik, gure ikuspuntua garrantzitsua dela uste dut.
I.A.: Ez gara bakarrik erabiltzaileak. Aktibista gisara, teknikariak ere bagara. Informazio oso interesgarria jasotzen dugu elkartean. Adibidez, beste herrialdeetan eta hirietan bidegurutzeak nola diseinatzen dituzten. Informazio tekniko interesgarria daukagu doan eskaintzeko udalari.
Aurrerantzean, Cristina Enea Fundazioa soilik arduratuko da behatoki berriaz. Mugikortasun Aktiboaren Ikuspegia izena jarri diote. Orain nola eragiten jarraitzeko asmoa du Kalapiek?
X.R.: Gure asmoa da hilabetero prentsa ohar bat ateratzea, mugikortasun gaien inguruko iritzia emateko. Izan ere, udalaren mugikortasun proiektuetan akats asko ikusten ditugu. Ez dakigu teknikariak oso lanpetuak dauden, baina agerikoak dira akatsak. Oso maiz hartu izan dugu ardura akatsak detektatu eta jakinarazteko, garaiz konpondu ahal izateko. Proposamen teknikoak egiten dizkiogu udalari. Dena dela, udalak ez digu proiekturik pasatzen. Lehenik, proiekturen bat lantzen ari direla jakin behar dugu, eta gero Udalinfora joan ohi gara proiektuen dokumentuak eskatzera. Askotan, beranduegi izaten da. Halere, gure ekarpenak egiten eta akatsak seinalatzen jarraitzeko asmoa dugu.
Bizikletaren Behatokiaren ibilbidea bukatuta, udalaren diru laguntzarik ez duzue jasoko?
G.H.: Hori da. Orain arte jaso izan dugu behatokiarengatik, baina orain ez dugu dirurik jasoko.
I.A.: Alde horretatik mugimendu erasokorra da. Badirudi Kalapie desagertzea nahi dutela, baina ez da horrela izango. Masa soziala dugu irauteko, eta era autonomoan lan egiteko gaitasuna dugu.
X.R.: Dena dela, guretzat dirua ez da garrantzitsua. Nahiago dugu harremana mantendu udalarekin hiriko mugikortasun gaietan eta erabakietan parte hartzeko.
G.H.: Dirua ez emateak ez gaitu mintzen. Harremana etetea da gustuko ez duguna.
Gorka Hoyos, Xabier Ruiz eta Iñigo Ansa bizikletan mugitzen dira hirian. (Argazkia: Joseba Parron San Sebastian)
Datorren Donostia mugikortasun planarekin du lotura behatoki berriak. Mugikortasun plana aipatuta, zein da zuen iritzia?
G.H.: Mugikortasun planik ba al dago? Bi ideia nagusi ikusten ditut Datorren Donostia planaren inguruan. Batetik, autoen zirkulazioa antolatu nahi dute Erdialdeko eta Groseko lur azpiko aparkalekuak betetzeko. Beraz, kanpotik bazatoz Donostiara Erdialdean aparkatzeko aukera izango duzu. Autoa lehenetsi dute, oinezkoen, bizikleta erabiltzaileen eta garraio publikoaren eskubideak baztertuta. Bestetik, oinezkoentzat eta bizikleta erabiltzaileentzat espazio gehiago lortzeko asmoa dutela diote. Egia da batzuk lortu dituztela; Artzain Onaren aurrealdea, San Martin kaleko bidegorria eta etorriko diren beste batzuk. Dena dela, zergatik ez dira hasten inguruetako auzoetako espazioak berrantolatzen? Azken batean, Datorren Donostia planak onura batzuk ekarriko ditu, baina baita galera nabarmenak ere.
Zuen ustez, pandemiak zein onura eta gabezia azaleratu ditu mugikortasun alorrean?
G.H.: Aukera on bat galdu da, pandemia ez delako aprobetxatu hirian eraldaketa bat egiteko. Adibidez, Parisek gorakada nabarmena izan du bizikleta erabiltzaileei dagokienez. Sekulako apustua egiten ari dira norabide horretan, eta bidegorri asko eraikitzen ari dira. Hemen ez da eraldaketa hori egin. Dena moteldu nahi izan dute, gaur egungoa mantentzeko. Pandemia betean, Kalapiek adierazi zuen eraldaketa bat behar zuela hiriak, baina udalak ez zuen aintzat hartu. Esaterako, proposatu genuen Bizkaia pasealekuko eta Kontxako pasealekuko errepideetan errei bat kentzea. Kontxan lanek iraun duten denboran itxita egon da errei bat, eta erabat ere itxi dute. Ez da aparteko arazorik sortu, eta errei bat gutxiagorekin funtzionatu du. Ordea, obra bukatzean berriz ireki dute errei hori. Erabat ulertezina da hori.
Kontxako bidegorriak 20 urte bete ditu, eta aldaketak egin berri dituzte. Zer lortu da?
X.R.: Lotura hori erabakigarria da. Unibertsitate eremutik Erdialdera joateko bide garrantzitsua da. Gaur egungo diseinuari dagokionez, bizikletek eta oinezkoek espazio zabala dute. Halere, autoek beraien lekua mantendu dute, eta niri aukera on bat galdu dela iruditzen zait.
Odon Elorzaren arrakastatzat hartu izan da Kontxako bidegorria, baina Kalapie izan zen sustatzailea, ezta?
G.H.: Bai, Kalapiek proposatu, bultzatu eta aurrera eraman zuen, baina borondate politikoa erakutsi zuen garaiko udal gobernuarekin. Izan ere, kritika asko jaso zituzten. Dena dela, aurrera egitea erabaki zuten, eta hori ere aitortu behar zaie. Borondate hori da egun behar duguna gauzak hobetzen jarraitzeko.
Bidegorria deitzen diogu, baina asko jada ez dira gorriak. Garrantzitsua da bide guztia gorria izatea?
G.H.: Egia da, kostu aldetik merkeagoak direla asfalto kolore beltzeko bidegorriak.
I.A.: Merkeagoak dira diote eta gehiago irauten dutela. Era berean, mantenu gutxiago behar omen dute.
G.H.: Diru kontuez harago, garrantzitsua da segurtasun aldetik gorriak izatea bidegorriak. Izan ere, segurtasuna bermatzeko komeni da bidegurutzeetan errepide arrunta eta bidegorriak koloreen bidez bereiztea.
Eta San Martin kaleko bidegorria zer iruditzen zaizue?
G.H.: Duela gutxi estreinatu dut, eta gehiago probatu nahi nuke. 40 metroko tartean hiru semaforo gorri topatu ditut. Alde horretatik, ez diot erabilgarritasun askorik ikusten. Ez dituzte lehenetsi bizikleta erabiltzaileak. Horrez gain, estua iruditzen zait.
I.A.: Interesgarria iruditzen zait. Batez ere, bidegorriak egiten direnean bizikleta erabiltzaileak daudela erakusten duelako. San Martin kalekoarekin agerian geratu da, dagoeneko askok erabiltzen dutelako. Baina zeintzuk? Bizikleta gainean seguru sentitzen direnak. Izan ere, San Martineko bidegorria ez zait oso segurua iruditzen.
X.R.: Bidegorri normala da. 2000. urtean horrelako bidegorriak egiten ziren. 2022an zabalagoak izan beharko lirateke horrelako lekuetan. Kontxakoa da eredurik onena, zabalagoa eta seguruagoa delako.
Zeintzuk dira bidegorrien behar nagusiak?
I.A.: Burura bakarra datorkit. Une honetan, metroaren igarobidearen lanak jasaten ari gara. Metroak Donostia osoa lotuko omen du. Aldiz, ba al dugu bidegorri sare bat Donostia osoa lotzen duena? Bidegorriak mugikortasunerako eta aisialdirako erabiltzen dira. Erosoak eta seguruak izan behar dira. Horretarako, bidegorri hiribideak behar ditugu, bizikleta asko igaro ahal izateko. Bidegorri sare indartsu bat behar dugu Donostian.
G.H.: Mirakruz kalean beharrezkoa da bidegorri bat. Aspaldiko eskaera da, eta badakigu udalak behar hori ere ikusten duela.
X.R.: Unibertsitateko bidegorria ondo dago, baina Ondarretara iristean akatsak daude. Kontxa pasealekukoa ere ondo dago, baina Erdialdera iristean zailtzen dira gauzak. Ibai ondoko bidegorria ere egokia da, baina Grosera iristean Zurriolako itzulia egin behar da. Azken batean, bidegorri zuzen bat behar dugu, eta ez ginkana bat.
Zein auzotan dago bidegorrien beharra?
X.R.: Bidebieta eta Altza dira bidegorririk ez duten auzo bakarrak. Esaten dute Altzan oso zaila dela bidegorri bat jartzea, eta aldapatsua dela gaineratzen dute. Dena dela, Altzatik Garberara bidegorri bat egitea nahiko erraza dela iruditzen zait.
Mugikortasunarekin lotuta, ohitura dugu Europara begiratzeko. Zeintzuk dira Donostiarako baliagarriak diren beste hiri eredu batzuk?
G.H.: Danimarka eta Herbehereak. Dena dela, azkenaldian Donostia inguruko bere hiri batzuekin konparatzen dut, errealagoa iruditzen zaidalako. Ez da Europara joan beharrik eredu onak topatzeko. Pontevedra eta Logroño aipatuko nituzke. Pontevedrak urteak daramatza hildakorik gabe zirkulazio istripuengatik. Erdigunea soilik oinezkoentzako izatea erabaki zutenetik gertatu da hori. Apustua egin dute eta egiazko oinezkoentzako hiri bat lortu dute. Beste adibide bat da Logroñon egiten ari diren Calles abiertas (Kale irekiak) proiektua. Elkarlanean espazioak irekitzen ari dira oinezkoentzat eta bizikletentzat, dendariekin, elkarteekin eta abar. Bi eredu hauek gertuagokoak dira.
Dbizi sistema berria zer iruditzen zaizue?
X.R.: Ondo funtzionatzen du, nik badaukat Dbizi txartela. Ez ditut bizikletak apurtuta ikusten. Halere, sistema berriarekin 25 geltoki jarri zituzten, eta aurrera begira hogei bat gehiago jarriko zituztela esan zuten. Eta ez dituzte jarri. Hasierako kopuru bera dugu oraindik. Udalak dio sistema oso ondo dabilela, orduan zergatik ez dute eskaintza handitzen?
I.A.: Geltoki eta bizikleta gutxiegi daudela uste dut.
G.H.: Ondo dabilela ematen du. Erabiltzaile asko dituzte eta sistema funtzionatzen ari da. Xabirekin bat egiten dut, beharrezkoa iruditzen zait eskaintza handitzea.
Zuek zergatik mugitzen zarete bizikletan?
I.A.: Nik ez daukat autorik. Donostian puntu batetik bestera joateko bizikleta erabili ohi dut. Bestela, oinez mugitzen naiz, eta oso gutxitan garraio publikoan eta taxian.
G.H.: Eguraldi txarra egin arren, beti bizikletan ibiltzen naiz. Batzuetan topoa erabiltzen dut, autobusa baino erosoagoa iruditzen zaidalako. Oso erosoa da bizikletan mugitzea hirian. Etxetik nahi dudan puntura joan naiteke, eta, orain, zama bizikletarekin erosketak egiten ditut eta haurrarekin batera eraman ditzaket etxeraino.
X.R.: Sistemarik erosoena eta azkarrena iruditzen zait. Nik ere ez daukat autorik. Euria egiten badu, berriz, autobusean mugitzen naiz.
