"Abestiak sortzeko askatasuna izan dut azken urteotan"
Beti jan eta beti gose. Adin txikikoa zela hasi zen musikagintzan, eta, ordutik, euskarazko rocka elikatu du Utikan eta U.K. Bill taldeekin. Garaian garaikoa eskaintzen ahalegindu da, eta asebete orduko egin du aurrera. Orain, Rafa Cabeza Tojok (Añorga, 1973) abentura berri bat du: Danajan. ‘Zabor hipersonikoa’ lehen diskoa gustuko dituen doinuen isla da. Dastatu nahi duenak sarean topatuko ditu abestiak eta bideoak.
(Argazkia: Joseba Parron San Sebastian)
Noiz murgildu zinen musikan eta zergatik?
Badira urte batzuk. Argazki zaharrak bilatzen ari nintzela, ilusioa egin zidan 1985eko argazki bat topatzea. Añorgako nire etxeko logelan agertzen naiz, The Lord of the Rings (Eraztunen Jauna) liburua erakusten. 13 urterekin irakurri nuen. Bi gauza ditut itsatsita gelako horman; Middle-earth (Erdialdeko Lurraldea) mundu fantastikoaren mapa eta Iron Maiden taldearen poster erraldoi bat. Musikarekin hasi baino lehen, halako zaletasunak nituen.
Pixka bat nahasia dut garai hura, baina musikarekin jolas modura hasi ginela oroitzen dut. Auzoan ibiltzen ginen, jolasten, mendira joaten, harriak botatzen, txabolak egiten, bizikletan ibiltzen… Beste edozein jolasen antzera, talde bat sortzea erabaki genuen. Guk 13 bat urte izango genituen, eta gu baino zaharragoak ziren kuadrillak zeuden auzoan. Haien eragina oso presente genuen. Beraiei begira egoten ginen, eta orduan larruzko jakak zituzten, banda heavyen partxeekin. Judas Priestena, adibidez. Giro rockzalea zegoen.
Anai nagusiagoak ere bagenituen, eta, esaterako, Iron Maidenen Powerslave diskoa ni baino zaharragoa zen anai batek utzi zidan. Dena zen erakargarria. Garai hartan ez zegoen Internetik eta mugikorrik. Irratietan ezer gutxi zegoen entzuteko. Ezagutzen ez genuen musikara iristeko modu bakarra auzoko 17-18 urteko kuadrillak ziren. Irakurtzen zituzten aldizkariak pasatzen zizkiguten. Orduan piztu zen musikarekiko gure grina. Kartoiak moztu eta gure lehendabiziko musika tresnak egin genituen. Gogoratzen dut gurasoei esan genienean talde bat egingo genuela.
Añorgako lehen musika taldearekin hitz egiteko esan ziguten. Horiek Kiwis ziren, gurasoen lagunak. Kideetako baten etxera joan ginen, eta The Beatles eta Deep Purple taldeen diskoak jartzen zizkigun. Smoke on the water abestiaren bidez erakutsi zizkigun musika tresnen funtzioak. Kantan gitarra da entzuten lehena, gero bateria eta gero baxua, bakoitza bakarka. Horrela, musika tresnak gure artean banatu eta gure aurreneko taldea sortu genuen.
Osatu zenuten lehen talde horri zer izen jarri zenioten?
Garai hartan asko gustatzen zitzaidan astronomia, eta konstelazio baten izen jarri genion taldeari: Orion. Klarionarekin hasi ginen auzo osoan Orion idazten. Gainera, erronboz osaturiko logo adierazgarri bat genuen. Egia esan, Añorgan egin den promozio kanpainarik handiena egin genuen. Auzo osoa hasi zen galdezka zer ote zen Orion.
Ibilbide motza izan genuen izen horrekin. Entseatzen hasi, eta auzoko helduen kuadrillako batek akorde gehiago erakutsi zizkigun. Gitarra jotzeko era heavya erakutsi zigun. Bertsio batzuk prestatu, eta bi edo hiru abesti konposatu genituen. Denak ziren euskaraz, eta ez zuten gitarra solorik. Gure lehen kontzertua nire etxeko ganbaran egin genuen gure gurasoentzat. Wembley zirudien, beteta zegoelako. Kasete batean grabatuta daukat emanaldi hura. Gerora, ikaragarria izan zen 1986an Amassorrain ikastolako ikasturte bukaerako jaian jotzea. Ahaztezina izan zen.
Utikan banda, berriz, noiz sortu zenuten?
Egun batean taldekide baten anai zaharrena etorri zen guregana, eta izena aldatzea proposatu zigun: ‘Aizue, zergatik ez zarete deitzen Utikan?’. Era berean, ordurako, gurasoek nabarmen eragin gintuen diskoa oparitu ziguten, heavy metaletik urrundu gintuena; Hertzainak taldearen lehenengoa. Euskarazko rocka bere hastapenetan zegoen. Gainera, gurasoek gure lehen kontzertura eraman gintuzten; Hertzainak, Gaska kiroldegian. Beraiekin batera, La Polla Records aritu ziren. Ez genekien nortzuk ziren. Hertzainak ikusi genituen, eta oso ondo. Dena dela, La Pollarekin zeharo txundituta geratu ginen. Ez genuen hori espero, eta Evaristorekin zeharo harrituta geratu ginen. Uste dut momentu horretan buruak buelta bat eman zigula. Zuk zeuk egin ezazu filosofia ezagutu genuen, eta guretzako perfektua zen. Punk izaera hori barneratu genuen. Modu naturalean, Orion osatzen genuen kideok Utikan izena hartu genuen, eta punka jorratuz egin genuen aurrera.
35 urte bete dira Utikanen lehen maketa kaleratu zenutenetik.
Bai, 1987an lehen maketa grabatzera eraman gintuen akordeak erakutsi zizkigun auzotarrak. Berak aurreratu zigun dirua. Uste dut 10.000 pezeta izan zirela. Donostiako Musikarte estudioan grabatu genituen abestiak. Berez, musika denda bat zen, baina beheko solairuan estudio txiki bat zuen. 50 kopia egin genituen, kasetean. Gure asmoa ez zen kontzertu asko ematea. Maketa ikastolako lagunen artean saldu genuen, eta Añorgan etxez etxe joan ginen maketa bera saltzera.
Gure auzoaren ondoan, gaur egun Errotaburu izenez ezagutzen den eremuan, Zapatari eraikina okupatu zuten. Nire aitak, behin bizikletaz ibiltzen ari zela, eraikinaren ondoren gurpila zulatu eta han zeudenei laguntza eskatu zien. Orduan komentatu zien haren semeak talde bat zuela, eta Zapatarin zegoen Txantxagorri irrati librera joateko aukera eskaini zioten. Garai hartan, Egin Irratia ere bazegoen, eta, kasualitatez, nire aitak Eginen lan egin zuen denbora batez. Fermin Muguruzaren oso laguna egin zen, irratian Igo Bolumena irratsaioa egiten zuelako. Berak egin zigun lehen elkarrizketa serioa irrati ofizial batean. Ikaragarria izan zen guretzat. Horri esker, gaztetxeak deika hasi ziren jotzera gonbidatzeko. Gurasoak kezkatzen hasi ziren, adin txikikoak ginelako eta autorik zein gidabaimenik ez genuelako. Lehen kontzertua, auzoko mugetatik kanpora, Donostiako Aste Nagusian izan zen. Kaiko garaiko txosnetan jo genuen, Javi Destruye-ri esker. Gurasoek eraman gintuzten, auto batean edo bitan.
Beste hiru maketa atera zenituzten, ezta?
Bigarren maketa ere Musikarten grabatu genuen, 1989an. Azalean guardia zibil bat ageri da. Distortsio gehiago du eta punk kutsukoa da. Auzoko lagun bati eskatu genion, 18 urte zituena, furgoneta eramateko kontzertuetara. Bigarren maketarekin, askoz ere gehiago jotzen hasi ginen. 1991ko hirugarren maketak arrakasta izan zuen azalak, Asterix eta Obelixen ohiko maparen interpretazio propio bat zuelako azalak. Ale gehiago atera behar izan genituen, lehen edizioa agortu zelako. Maketa hori Erdialdeko Tsunami estudioan grabatu genuen. Nik uste dut maketa hori izan zela punk estiloko azkena. 1994ko laugarren eta azken maketan thrash metal zein hardcore doinuak barneratu genituen. Punketik, berriz ere, heavyrako trantsizioa izan zen. De Lucas estudioan grabatu genuen. Gogoan dut garai hartan Piperrakekin jo genuela Hernaniko gaztetxean, eta pertsona bat etorri zela gugana, kontzertua bukatzean: ‘A ze dezepzioa, punk kontzertu on batera nentorren, eta heavyak bihurtu zarete!’. Grazia egin zidan.
Estreinako iraupen luzeko diskoa, berriz, 1997an kaleratu zenuten, Oihuka diskoetxearekin.
Pentsa, lehen disko hura argitaratzerako, hamar urteko ibilbidea egina genuen. Konturatu ginen garaia zela diskoa plazaratzeko, bosgarren maketa bat gehiegizkoa izango litzatekeelako. Ate guztiak jotzea erabaki genuen. Esan Ozenki eta Oihuka diskoetxeengana jo genuen, eta bigarrenekin adostu genuen argitaratzea.
Musikalki, berriz, izan ginenaren nahasketa jasotzen du lanak. Gogoan dut asko jarraitzen genuela Jingo de Lunch hardcore talde alemaniarra, eta eragin zuzena izan zela guretzat. Guk gustuko genuen nahasketa islatzen zuen. Horrelako zerbait egiten eroso sentitzen ginen. Orduan, Melanie Cabeza arreba sartu zen taldean, bi ahotsetara kantatzeko.
‘Zurrunbiloan’ eta ‘Bidea’ diskoak argitaratuta desegin zen Utikan. Zergatik?
Euskadi Gaztean asko jarri zuten Zurrunbiloan bigarren diskoa. Horri esker, kontzertu asko ematen genituen. Bidea azken lanarekin ere erritmoari eutsi genion, baina, bira bukatu zenean, ibilbidea etetea erabaki genuen. Atzera begira jarri ginen, eta lau maketa eta hiru disko kaleratuta, bukatzeko unea zela iruditu zitzaigun. Gainera, Koldo Soretek uzteko asmoa zuela esan zigun. Utikanen azken kontzertua Guardetxean jo genuen, eta oso berezia izan zen. Ate hori itxi orduko, beste bat ireki genuen Unai Corralek eta biok. U.K. Bill sortu genuen, eta Iker Lauroba Utikaneko gitarrista batu zitzaigun baxu jotzaile gisa. Hark Oier Txoperena gitarrista proposatu zuen, eta horrela osatu genuen banda.
Utikanen ezagunak egin diren hainbat musikarik jo zuten.
Orionen hasieratik Utikanen azken maketara arte, Harkaitz Martinezek [Oreka TX] gitarra jo zuen gurekin. Txalapartaren munduan sartu zenean, bere bidetik jarraitu zuen. Koldo Soret [Niña Coyote eta Chica Tornado, Surfin Kaos] Utikanen lehen diskorako sartu zen taldera baxu jotzaile gisa. Aurretik, Oier Lamikiz [Barleyjuice] aritu zen gurekin baxua jotzen. Aldiz, Utikanen bigarren diskoa kaleratu ondoren, Iker Laurobak [Lauroba, Izaro] gurekin bat egin zuen, gitarrista moduan.
U.K. Bill hasiera berri bat izan zen zuretzat. Guztira, lau disko argitaratu zenituzten, eta zure banda emankorrena dela esan genezake.
Bai, horixe. Zerbait zuzenagoa egiteko gogoa genuen; hard rockaren eta punk rockaren arteko zerbait. Nire ahotsarekin argi genuen heavy klasikoa ezin genuela jorratu. Bilduma baterako kantu bat grabatu ostean, 2007an, sei abestiz osaturiko lehen diskoa kaleratu genuen. Orduan ezagutu nuen Unai Arana diseinatzailea, eta ordutik aurrera garrantzitsua izan da bion arteko harremana. Oso garrantzitsua da argazkiak, bideoak eta kartelak egiteaz arduratuko den pertsona bat alboan izatea.
Euskarazko rockaren bidetik kaleratu genituen lau lanak. Aipaturikoaz gain, Paradisu sekretua [2009], Maite/Gorroto [2012] eta Ez nago lo [2015] dira beste hiruak. Azkenarekin bukaera iritsi zen, era mingarrienean. Taldekide bat ez zegoen ondo osasunez, eta asko kostatu zitzaigun konposaketa lana bukatzea. Grabatzea lortu genuen, baina zuzenean aurkezteko unea iritsi zenean, taldekide horrek eztanda egin zuen. Dena gainera etorri zitzaion. Horrela ere, Durangoko Azokan aurkeztu ahal izan genuen, eta Le Bukowskin baita ere, diskoaren aurkezpen egunean. Dena dela, Ttan Ttakun festan jotzekoak ginen, baina bertan behera utzi behar izan genuen. Ez genuen taldekidea aldatu nahi aurrera jarraitzeko, eta, horregatik, U.K. Bill desegitea adostu genuen. Dinamika ona genuen, familia baten parekoak ginen, baina bukatu zen.
Azken diskoa argitaratu aurretik, 2015ean ‘Irutxuloko Hitza’-ren 10. urteurreneko abestia aurkeztu zenuten: ‘Gure Hitza’. Nola jaso zenuten proposamena?
Oso gustura, egia esan. Betidanik harreman ona izan dugu IRUTXULOKO HITZArekin. Urteurrenaren harira, kantu bat egiteaz hitz egin genuen, eta animatu ginen. Gogoan dut Irutxulokoak lokalera etorri zirela abestia entzutera, eta pozik geratu zirela emaitzarekin. Baita gu ere.
Abestia ez ezik, bideoklip berezia grabatu zenuten Añorgako zinema zaharrean. Gainera, gonbidatu bereziekin. Nolakoa izan zen esperientzia?
Unai Aranak proposatu zuen, eta denon artean pentsatu ondoren, zerbait berezia egitea erabaki genuen. Ramones taldearen I wanna be sedated kantuaren bideoklipean oinarritu ginen. AEBetako taldearen bideoan bezala, taldekideak lehen planoan agertzen dira, eta haien inguruan hainbat pertsonaia dabiltza hara eta hona. Hori zen gure asmoa. Bideoan gu agertzen gara jotzen, eta ingurutik Donostiako pertsonaiak pasatzen dira: bertsolari bat, arraunlari bat, erizain bat, danbor jotzaileak, buruhandiak… Konplexua bezain dibertigarria izan zen hura grabatzea. Gerora, San Telmo Museoan aurkeztu genuen kanta eta bideoklipa. Juan Karlos Izagirre zen alkatea, eta gogoan dut bateriaren lekuan eseri zela, eta argazki batzuk egin genituela. Eneko Goia egungo alkatea ere ikusleen artean zegoen. Aretoa bete egin zen. Egia esan, U.K. Bill gisa izan genuen azken esperientzia politena izan zen Gure Hitza abestiaren aurkezpena.
Ondoren, Jorge Reboredoren The Snobs taldearekin bat egin zenuen zuzenekoak jotzeko.
U.K. Bill utzi nuenean, Jorge nirekin harremanetan jarri zen. Baxu jotzaile bat behar zuten The Snobs talderako. U.K. Billen ibilitako Iker Iparragirre libre zegoela esan nion, eta, orduan, gitarrista izatea proposatu zidan. Ez naiz sekula horrelako banda batean aritu; hau da, gidaria izan gabe. Arantzak kentzeko egokia iruditu zitzaidan. Berak esan zidan niretzat onuragarria izango zela, eta horrela izan zen. Pandemia iritsi aurretik, bost bat kontzertu eman genituen, eta asko gozatu nituen. Ondoren, lokala hustu eta dena bertan behera geratu zen. Jorgek taldea noizbait berreskuratzea espero dut.
Danajan taldeko lau kideak: Unai Zabala, Iñaki Udabe, Iker Iparragirre eta Rafa Cabeza –ezkerretik eskuinera–. (Argazkia: Unai Arana)
Danajan da zure proiektu berriena. Noiz sortu zenuen?
Pandemiaren ingurumarian. Material asko nuen: 200 riff, 400 abesti erdi eginda eta ordenagailuan 30 bat erdi bukatuta. Talderik eta lokalik gabe, abestiak sortzeko askatasuna izan dut azken urteotan. Eta, noski, Unai Arana nuen alboan. Pandemia garaian hasi ginen Danajan bihurtu denari forma ematen, eta normaltasunera itzuli ginenerako, dena oso aurreratuta genuen.
Izena xelebrea da. Badu esanahia berezirik?
Hainbat izen nituen buruan, eta Danajan zen horietako bat. Unairi asko gustatu zitzaion, eta horrelaxe izan zen. Ez zen niri gehien gustatzen zitzaidana, baina buruan erraz geratzen den horietakoa da.
Abestiak tantaka eta bideoklipekin aurkezten hasi zinen.
Pandemia bukatzean, etxean egindako lana erakusteko unea zela iruditu zitzaidan. 1950eko hamarkadara itzultzea izan da Danajanekin singleak tantaka ateratzearena. Kontzertuen faltan, bideoak egitea erabaki genuen Unaik eta biok. Gainera, pixkanaka kolaboratzaileak eta lagunak batzen hasi ziren. Konturatzerako, laukotea ere osatu dut Iñaki Udabe bateriarekin, Unai Zabala gitarristarekin eta Iker Iparragirre baxu jotzailearekin. Gure artean kimika berezi bat sortu da, eta horri eustea da asmoa.
‘Zabor hipersonikoa’ diskoan hamaika kanta jaso dituzu, baina ez duzue salgai jarri. Zer dela eta?
Unaik, nola ez, CDan argitaratzea proposatu zidan, egindako lan guztia txukun jasotzeko eta gordetzeko. Nolabait, abestien ziklo horri bukaera emateko modu bat da. Halere, 100 bat ale egin ditugu kolaboratzaileei, lagunei eta komunikabideei emateko. Kopiak etxera iritsi zirenean, konturatu nintzen ez nuela erreproduzitzeko gailurik. Dena dela, denda batean esan zidaten Play Stationak horretarako aukera ematen duela; eta, hori badugu etxean.
Danajan taula gainera eramango duzu?
Baliteke, baina ez dugu ezer zehaztu. Kontzertuak ematea da musikariari bizitza ematen diona. Ez dut aurreko taldeen eskema bera errepikatu nahi: konposatu, grabatu, argitaratu eta zuzenean aurkeztu. Beste era batera egin nahi ditut gauzak.
Musikagintzaz harago, irrati munduan ibilia zara. Egin Irratian aritu zinen, ezta?
Bai, saio bat eta beste programa baten atala aurkezten nituen. Igo bolumena saioaren Metal ekaitza atalarekin hasi ginen Aitor Zubizarreta eta biok. Fermin Muguruzak aurkezten zuen Igo bolumena, baina Negu Gorriak indartzen hasi zenean, uztea erabaki zuen. Joxi Ubedak hartu zuen bere lekua. Berak hainbat ataletan banatu zuen programa, eta horietako bat doinu gogorrei eskainitakoa zen. Ostiraletan egiten genuen Metal ekaitza azpiatala. Hasiera batean, hilabetean behin joaten ginen proposamenak egitera, baina gerora asteroko ardura hartu genuen.
Handik nenbilela, Sergio Cruzado niregana etorri zen. Orduan, La cueva izeneko programa egiten zuen, asteburutan. Saioa utzi beharrean zela esan zidan, eta gidatzea eskaini zidan. Ezustean harrapatu ninduen. Berak bere estilo propioa zuen, indie musikari eskainitakoa. Musika asko zekien, eta haren lekua hartzea ardura handia zela iruditu zitzaidan. Halere, eskaintza onartu nuen. Noski, nire estilora egokitu nuen. Euskal Herriko taldeen maketak eta diskoak aurkezten nituen, eta elkarrizketak egiten nizkien. Hemengo taldeekin hasi banintzen ere, dimentsio handiagoa hartu zuen programak. Estatuko bandek eta diskoetxeek interesa agertu zuten, eta, horrela, askotariko bandak elkarrizketatu nituen Egin Irratiko estudioan. Esaterako, Def Con Dos, Boikot, M Clan eta Medina Azahara. Gogoan dut egunkarikoek galdetzen zidatela zein talde elkarrizketatu behar nituen, aurreko egunean iragartzeko.
1998an Baltasar Garzon epailearen aginduz Egin egunkaria eta Egin Irratia itxi zituzten. Han harrapatu zintuen?
Ez, Donostiako Musical 72 dendan nengoen, eta hango dendariak esan zidan Egin itxi zutela. Atxiloketak ohikoak ziren egunkarian, eta hurrengo egunetan berriz ere martxan jarri ahal izango zutela uste nuen. Ez nintzen dimentsioaz jabetu, konturatu nintzen arte betirako itxi zutela. Ezin sinetsita geratu nintzen. Galera ikaragarria sentitu nuen. Saltsan gustura nenbilen, talde asko ezagutzen ari nintzelako.
Egin Irratia itxi eta urte batzuetara, Info7 irratiarekin itzuli zinen uhinetara.
Bai, Bailara ezkutua saioa egiten hasi nintzen, eta zazpi bat urtez aritu nintzen. Aro zeharo desberdina izan zen, etxetik egiten nuelako. Zuzenekoaren eta jendearen berotasuna faltan bota nituen. Info7 irratian ildo beretik jarraitu nuen, baina elkarrizketarik egin gabe. Info7 irratiak bere ibilbidea bukatu aurretik utzi nuen programa, eta bi lagunek jarraitu zuten egiten. Musikagintzari erabateko tartea eskaintzeko utzi nuen.
