'Black is Beltza II' edo ia mundu guztiaren historia
Anaiak kontrakoa abesten zuen arren, Fermin Muguruzak beti handira hordago. Zinemaldian animaziozko filma estreinatu, eta non, eta Belodromoan. Eta zer, eta bete. 3.000 lagun txaloka eta txistuka, eta pozik eta hunkituta, eta atzera begira eta triste batzuetan, eta nik zer dakit. Bizitza ospatzen eta madarikatzen, beti bezala.
Karta guztiak zeuden mahai gainean, eta hordagoa, beraz, aldez aurretik irabazita zuen Muguruzak. Broken Brother Brass Band izan zen zeremoniaren gidari. Kristau gutxi, baina fededunak saldoka dituzte second line-an iruñarrek. Muguruzak egin zuen Nola?-rekin brass bandean sartu irtena, eta festa handirako, handienak ekarri behar.
18:00etan hasi dira, ez puntual, noski. Euriak ez du lagundu, baina kanpoan zegoen barrak, bai. Gutxika, euria apaldu, eta jendea hasi da gerturatzen. Tantaka hasieran, saldoka, amaieran. Bi ilara luze-luze filmera sartzeko. Zeren musika zoro honekin, bati baino gehiago ahaztu zaio gaur pelikula bat ikustera etorri garela.
Belodromoan, berriro ere
Belodromoaren sinbolismo historikoa aski ezaguna da; badakizue: Negu Gorriak 1 – Galindo 0. Belodromoa bitan bete eta historiarako materiala sortuta. Bada, Muguruzak, eta bere lantalde osoak bere egin du belodromoa berriz ere. Erraz esaten da, baina sartu behar dira hor 3.000 gizaseme eta gizalaba.
Eta Zinemaldiko aurkezleak atera dira, eta Espainiako Loteriari eskerrak ematen hasi dute ekitaldia eta fiu fiu fiuuu! Txistuka erantzun dute 3.000 gizaseme eta gizalabek. Zeren, bai, Zinemaldian gaude. Baina jendea ez dator hona balioak etxean utzita. Kontraesanekin koherente, erakunde publiko, multinazional eta banketxeei txistu. Artistei, Aratz jatetxeari eta Katakraki, txalo. Eta hala behar du, zer demonio.
Eta aurkezleek aurkeztu dituzte, azkenean, banan-banan, pertsonaiei ahotsa jarri dieten aktoreak, eta musikariak eta marrazkilariak. Eta, a ze festa. Denak alboan, elkarrekin, dantzan. Eta, azkenean bai. Azkenean etorri dira filmaren maisuak: Jone Unanua ekoizlea eta Fermin Muguruza zuzendaria. Zuzendariak mikrofonoa hartu aurretik, entzun da harmailetatik: Ari, ari, ari, Jone lehendakari. Zeren, agian, baten bat ez da ohartu, baina gertutik jarraitu duen orok badaki Unanua dela pelikula hauek aurrera ateratzeko berme nagusia.
Muguruzak hitza hartu duenean, orduan bai, hasi dela festa ikaragarria: “Zinemaldikoei esan nien: ‘Filman parte hartu duten 160 lagunak nahi ditut oholtzan”. Zinemaldikoek “eroa” zegoela esan zioten –gauza jakina, bestalde–, eta 160ak beste era batera gonbidatu ditu. Denak ez, baina ia gehienak aipatu ditu, eta une batean oholtzatik pasa dira: musikariak – tartean, Negu Gorriakeko Kaki Arkarazo– ekoizleak, aktore gehiago eta, txalo zaparrada artean, Egin-eko zuzendari ohi eta preso politiko ohi Jabier Salutregi –filmean protagonismo nabarmena duena, bidenabar–.
“Animaziozko film batean –esan du Muguruzak– zuzendariak egin behar duen gauza bakarra talentua koordinatzea da”. Eta nabarmena da, horretan trebeena dela Muguruza. Lantalde osoaren lana nabarmendu du: “Beti aldarrikatu dudan moduan: komunitatea eta elkar zaintza. Apur dezagun katea”.
‘Black is beltza II’
Hainbeste jende eta emoziorekin, kasik ahaztuta pelikula bat ikustera gentozela. Eta, a ze pelikula! Mash up bat zer den dakienarentzat, horixe definizioa. 86 minutuko trailer bat dirudi: sekuentzia aldaketak, gai bat bestearekin lotuta, erreferentzia ezkutuak nonahi –Zumetaren 1999ko Gernika 1988ko Iruñeko amatxi baten egongelan–, herrialdeak, izenak, gatazkak…
Harritzen da inor? Anabasa hori da Muguruzaren bertute nagusietako bat. Nahastea, lotzea, biltzea. Negu Gorriak think tank bat izan zen moduan, film hau ere lurzoru bat da. Garai baten kontakizuna, lotura libreekin. Baina, kontuz, ez ausazkoak. Zeren Kubak eta Nikaraguak sekulako oihartzuna izan zuen euskal gazteen iruditerian. Eta Afganistango gerrak eta heroinaren trafikoak euskal gazteen zainetan: “Donostia da bataz beste munduan heroina gehien kontsumitzen den hiria”. Erraz ahazten dugulako dira beharrezkoak lan hauek.
Helburua ez delako irudi poetikoa, ez delako hunkitzea. Helburua memoria da. Hain zuzen, istorioak garapen bat hartu nahi duten uneak dira filmean errenen geratzen diren uneak: Diegoren heriotza osteko malkoak irauten duten segundo t’erdiak beste pelikula baterako dirudite, baita, ziurrenik, sexu eszenek.
Edozein modutan, gidoiaren erritmoak baimentzen dituen jauzi guztiak justifikatzen dira. Eta horrela ikusten ditugu Joseba Sarrionandia aka Martin, Beñardo aka Isidro, Amaia Apaolaza, Jabier Salutregi, Santi Muguruza, Kortatuko kideak eta beste mila pertsonaia, eta entzuten ditugu Mahmud Darwish, June Jordan, Vladimir Mayakovski eta beste hainbat. Kaleak, kartelak, kontzertuak, diskoak… erreferentzia bilduma aski aberatsa, adi dagoenarentzat.
Fikzioa eta errealitatea nahasten diren puntu horiek ere badute filma berezi egiten duten zerbait. Ainhoa, euskal jatorriko emakume beltz kubatarra, Kuban iheslari dauden Martin eta Isidrorekin euskaraz ikasten; Beirut eta Afganistanen, Egin-eko zuzendariarekin harreman zuzenean dauden kazetariak.
Garaiaren kronika egin du beti Muguruzak bere musikan. Kronika horren sintesi frenetikoa da Black is Beltza II hau.
Irailaren 30ean zinema aretoetan
Filmaren osteko txalo zaparradan Unanuak hartu zuen hitza. Bidaia hasi besterik ez dela egin, eta zinemetan ikustea beharrezkoa dela. Belodromoa aurrean zutik duela, irailaren 30etik aurrera aretoak betetzeko deia egin du, hori izango delako pelikulak egiten jarraitzeko aukera bakarra.
Muguruzak hartu du hitza. Eta bagenekiena esan du. Iñigo Muguruza anaiari eskaini dio filma. Negarrari ezin eutsi egin du, eta bati baino gehiagori eroriko zitzaion malkoren bat. Anaia Iñigo pelikulan hilezkor ageri da, umoretik eta konpromiso militantetik oroituz. Handia Iñigo.
Belodromoa beteta, 1998an bezala, Jon Maiak hartu du hitza. Hunkigarritasun pixka bat bilatu behar delako ere:
Hemen izan zen Belodromoan
hemen izan zen azkena
hemen gaur ere askatasunak
bere adierazpena
garai hartako Negu Gorriak
dira biharko udaberriak
hari bat eten ez dena
hemen bizitza ospatzen dugu
ez da bakarrik zinema
hemen herri bat suaren pean
oihuz kantatu duena.
Ongi etorri mundura Ainhoa
eskerrik asko Belodromoa
hau duzu Iñigo omena:
Gure da garaipena!
Eta amaitzeko, nola ez, Brokendarrak datoz bueltan. Agur Jaunak eta filmarentzat egindako Nicaragua Sandinista. Kattalin Minerrek esan bezala: “Horrela bai aurkezten direla pelikulak!”.
