"Etxebizitza arazoa izan da turismoarekin eta turismorik gabe"
Denek irabazletzat jotzen duten arren, «tentuz» jokatu nahi du Eneko Goiak, eta «partida jokatzeke» dagoela uste du. Azken zortzi urteotako alkateak egindakoak errepasatu ditu eta datozen lau urteotan norabide horretan sakondu nahi du
Eneko Goia Laso, EAJren alkategaia. (Argazkia: Xalba Ramirez) 
Legegintzaldi zaila izan da, Koronabirusa tarteko. Ordea balorazio positiboa egin duzue. Zer nabarmentzen duzu? Eta zer geratu da egin gabe?
Legealdia berezia izan da. Koronabirusaren krisiak gauza batzuk zailtzea eragin du, eta udalaren jarduera beste norabide batean eraman du bi urtez. Eta horrek eragina izan du proiektu askotan. Balorazio orokorra positiboa da, gai nagusiak behintzat, edo amaituta edo bideratuta daudelako. Hiria, zailtasunak zailtasun, krisi horretatik gogor edo indartsu atera delako. Nahiz eta orain beste egoera bat bizi dugun, gerraren ondorioen ingurukoa, baita ere konplikazioak ekartzen dizkigunak.
Zer aipatuko nukeen amaitu gabe gelditzen diren horietan? Nahiago nuke topoa amaituta egongo balitz –hori ez da krisiagatik atzeratu, beste arrazoi batzuengatik baizik–, ondo doala dirudi, baina obra horien epea luzatu egin da.
Saguesekin ere arantzatxoa daukat. Aurreko legealdian Arkitektura Eskolarekin zer egin genezakeen landu genuen bertan; dekalogo bat egin genuen eta gure asmoa da nazioarteko lehiaketa bat deitzea, amaiera hori ondo egiteko. Hori zintzilik geratu zaigu.
Pasabidea ideia berreskuratuz?
Ez, inondik ere. Arkitektura eskolarekin egin genuen lan horretan, ondorio batzuk atera genituen; hain zuzen ere, gune horrek badu izaera bat, erabileragatik hartu duena, eta adibidez, plan orokorraren arabera, hor eraikin bat egitea aurreikusten da, eta ikusi genuen hori ez dela egokia. Naturarekin lotu litzatekeen gune publiko ireki bat da aurreikusten dena.
Izan dira fardel beroak, eta etxebizitzaren gaia da zalantzarik gabe arazo larrienetako bat. Azken 10 urtean 3.400 gazte inguruko herrira bizitzera joan direnean, are gehiago.
Datu horren datu txikia begiratu behar da. Batzuk joan dira, eta besteak etorri. Saldoa 500ekoa da. Hamar urteko epe muga hartzen duzuenean, batzuk gazte izateari uzten diote, eta hurrengo belaunaldia ez denez hain handia, gutxiago direnez, gazte gutxiago daude. Hori ondo irakurri behar da. Edonola ere, ez dut ukatuko etxebizitzaren faktoreak gazteengan eragin berezirik ez duenik gure hirian.
Kezka nagusienetako bat da, hain zuzen. Zalaparta handia sortu zuen nor bere auzoetan bizitzea “eskisitioa” zela esaldiak.
Esaldi hori intentzio txarrarekin testuinguruz kanpo dagoen esaldi bat dela. Nik hori ez nuen horrela esan, esan nuen kasu batzuetan zaila zela babes ofizialeko eskaintzak sustatzea auzo jakin batzuetan dena eraikia zegoelako –adibidez, Gros–, eta orduan ezinbestez beste auzo batzuetan sortzen zirela aukerak. Hori gertatu zenean, Intxaurrondon zegoen sustapen batez ari ginen: %10ak uko egin zion eta batzuek ematen zuten argudioa zela ez zitzaiela auzoa gustatzen. Testuinguru horretan esan zen, eta gerora nahiko maltzur erabili da.
EAJren iritzia da etxebizitza parke handiagoa behar dela, baina prezioak ez badira erregulatzen arazoa bere horretan mantenduko da, ezta?
Argi izan behar dugu prezioaren erregulazioa ez dagoela udalaren esku. Dauden alokairuen igoerak mugatzea begi onez ikusten dut nik, eta EAJk baita ere; bere garaian %3aren muga jartzearen alde agertu ginen, eta orain %2a aurreikusten da. Nik ondo ikusten dut hori. Baina horretaz gain, Donostian eskaintza arazo bat dago, datuek hala adierazten digute. 187.743 biztanle dauzka Donostiak gaur, historian izan duen biztanleriarik handiena. Eta horrek erantzun bat behar du. Udal batek duen tresnarik eraginkorrena eskaintza berria sortzea da, eta horretan zentratu behar dugu. Beste neurri batzuk etorriko badira, guk beteko ditugu.
Horretan zentratu gara, horregatik eraiki da Txomiñenean, horregatik erosi dugu Loiolako Kuartela… Eta, gainera, garbi izanda portzentaje handiak babes ofizialekoak behar dutela izan, prezioan eragin ahal izateko. Zortzi urte hauetan hori izan da gure lana eta hori izango da aurrerantzean ere.
Espainiako etxebizitzaren lege berriak alokairua mugatzea baimenduko du. Hori sustatuko duzue?
Nik ez daukat inongo eragozpenik hori betearazteko –Jaurlaritzaren esku egongo da eskuduntzen arabera, eta erabaki hori hartuko badu Donostiak beteko du. Baina berriro diot: horrek eragingo dio, asko jota, etxebizitza parke guztiaren portzentaia ez oso handi bati. 8.600 etxebizitza daude alokairuan Donostian, 94.000ko parke batetik. %10a baino gutxiago da alokairuan dagoena. Beraz, horrelako erabaki batek eduki dezakeen eragina mugatua da. Inportanteena da etxebizitza eskaintza handitzea.
Babes ofizialeko etxebizitzen kopurua gutxienez %40koa behar du izan, baina gehiago ere izan daiteke. Zergatik ez da handitzen?
Tokian toki ikusi behar dira gauzak, eta iraunkortasuna bermatu. Adibide bat jarriko dizut: Easoko trenbideetakoa, adibidez. Lur horiek Jaurlaritzarenak dira, eta Jaurlaritzak adierazi du, eta nik bat egiten dut horrekin, lurzoruak kosturik izango ez duenez, etxebizitzen %100a babes ofizialekoa egin daitekeela. Loiolako Kuartelak erosi egin ditugu, 73 milioi euro ordainduko ditugu. Zenbat portzentaje egin daiteke babes ofizialekoa? Ba, aztertu egin beharko da, baina kontuan hartuta egindako inbertsioa modu batean edo bestean berreskuratu egin beharko dugula: ahalik eta babes ofizialeko etxe gehien jarrita, baina operazioa bideragarria izaten. Edo kartzelaren lekualdatzea; aurreikusita dago, bertan, babes ofizialekoak %80 izatea. Denok daukagu asmoa edo nahia babes ofizialeko etxebizitza ahalik eta gehien sustatzeko, baina iraunkorrak izan behar dira operazioak.
Eneko Goia, udaletxeko bere bulegoan. (Argazkia: Xalba Ramirez)
Turismoak eragin zuzena izan du, besteak beste, etxebizitzaren prezioan. Mugatzearen aldekoa zara?
Lehenik, etxebizitzaren prezioan eragina duenik ez dut ukatuko. Baina ez ginateke zuzen arituko horregatik bakarrik gertatzen dela pentsatzen badugu. Hiriaren historiari begiratzea besterik ez dago. Etxebizitzaren arazoa izan da turismoarekin eta turismorik gabe. Badaude beste faktore batzuk prezioari eragiten diotenak, eta horiek ez ditugu bistatik galdu behar.
Bestetik, turismoa erregulatu egin behar dela? Jakina. Eta hori egiten aritu gara ez legealdi honetan bakarrik, aurrekoan ere bai. Aurrekoan hartu genuen erabakia izan zen Parte Zaharra zona saturatua izendatzea, eta beraz jarduera turistiko gehiagorik ez baimentzea. Bigarren neurria izan zen etxebizitza turistikoen ordenantza ezartzea, kontrol eta zigorrekin. Legeztatuta ez zegoen sorta bat itxi egin da. 1.800 inguru etxe turistiko zegoela estimatzen zen eta egun 1.300. Hori egin behar da eta egiten jarraitu behar dugu. Hirugarren erabakia izan zen plan orokorra aldatzea eta saihestea automatikoki etxebizitza blokeak zirenak hotel bihurtzea. 2010eko plan orokorraren arabera hori posible zen, eta guk aldatu egin genuen. Orain laugarrena egin dugu, lizentzia berrien suspentsioarena.
Urtebeteko epean HAPO berria onartu behar dugu, eta behin betiko zein muga ezarriko diren finkatu behar dugu. Nik uste dut hor tentuz jokatu behar dugula eta oreka mantendu behar dugula auzoetan, eta ez duela gehiegizkoa izan behar alojamendu eskaintza auzoetan, auzoek izaera hori galdu ez dezaten. Hori egin, egingo da.
Saturatutako eremuak izendatuko dituzuela diozue programan. Zein gune izango dira eta zer ondorio izango ditu horrek?
Suspentsioa egin dugunean aipatu ditugu hiru auzo eta erdi: Erdialdea, Gros, Antigua eta Egiako zati bat. Hartu gabe dagoen erabaki bat da, baina gune horiek horrela izaten jarraitu beharko lukete. Besteetan oso fin begiratu beharko dugu zer muga jartzen ditugun. Nire iritzia eskatzen badidazu, etxebizitza erabilera duten leku guztietan, hiri guztian, nik ez nuke ahalbidetuko horrelako jarduerarik jartzea. Honela jaso beharko luke plan orokorrak. Finago ikusi beharko da tertziario deitzen diren horietan non eta zer egin daitekeen.
Beranduegi al da turismoaren erregulazioa egiteko?
Garbi esango dizut: nire ustez ez. Datuak begiratzen ditut zeintzuk diren ditugun proportzioak alojamenduetan eta konparatuta beste hiri batzuekin Donostia ez dago bereziki puntan. Hiri asko ditugu gure gainetik, alojamendu kopuruan biztanleko. Granada, Santiago de Compostela, Palma Mallorca… Beste leku batean daude horiek. Gu Bilbotik gertu gaude.
Zer gertatu da Donostian? Azken urteotan asko hazi dela alojamendua. Eta seguru aski Donostian gertatu da hamar urtean beste leku batzuetan hogei urtean gertatu dena. Baina beharra bazegoen ere. 2015ean Turismo Plana onartu genuenean, denok ikusten genuen gabezi bat genuela alojamendu eskaintzarekin, eta muga bat izan ohi zela. Kursaalak bere kongresuak antolatzeko mugak izaten zituen, baita Zinemaldiak ere, edo kirol jardueretan eta abar. Donostia eguneratu egin da. Hori ez da mugarik garatzen utzi behar. Horregatik egon gara etengabe aldatzen; muga bat sekula pasa ez dezan.
Zirkulazio aldaketekin zalaparta handia izan da. Besteak beste “inprobisazioa” egotzi diote Udal Gobernuari. Harrigarriki, PPk ez beste alderdi guztiek bat egiten dute hartzen ari diren erabakien norabideekin. Pedagogia falta izan da?
Gure aldetik gauzak adierazteko orduan, hobeto egiteko modua bazegoen. Eta agian ez dugu ondo azaldu trantsizio garai batean geundela, nire ustez hiri hobea izango den hiri baten trantsizioan. Badakit oztopo batzuk sortu direla: obretan gaude oraindik, eta ez gara bukaerako eszenatokira heldu. Bitarteko batean gaude.
PPren jarrera da alderdien artean garbiena. Eztabaida ez da Zubieta kalera norabide batean edo bestean den, mahia gainean jarri behar da zein hiri behar dugun: Kontxako pasealeku hobea duen hiria, bidegorri hobea duen hiria –gaur errealitatea dena–, edo Artzain Onaren katedralaren inguruan oinezkoentzat gune bikain bat izango duen hiria. Eta beste guztia horretara baldintzatuta geratuko da, eta ez alderantziz. PPk garbi esan du: San Martin kalea ireki egin behar da berriro. Hori da garbi hitz egitea. Guk ez dugu hori konpartitzen; uste dugu oinezkoentzako gune gehiago lortzera joan behar dugula. Eta ez bakarrik Erdigunean, baita ere auzoetan. Hor dago eztabaida. Askotan esaten da “eragile guztiekin hitz egin eta adostasunetara iritsi behar da”. Bada niri gustatuko litzaidake jakitea nola iritsiko garen adostasunetara Kalapieren eta Real Automobil Cluben artean. Denak kontentu edukitzea nahiko konplikatua iruditzen zait gai honetan.
Gobernukidea den arren, Marisol Garmendiak hitz gogorrak izan ditu zurekiko. “Legealdi grisa” dela izendatu du. Harremanak horren gaiztotuak baldin badaude, posible ikusten duzue haiekin jarraitzea koalizio gobernuan?
Ni saiatzen naiz bereizten proiektuak eta edukiak, eta bestetik, adierazpenak eta hauteskunde kanpainak, eta batez ere kalifikazio pertsonalak. Batzuetan ez da erraza, dena batera dator eta pertsonak gara, eta gauza batzuek ez digute graziarik egiten. Baina uste dut bereiztea garrantzitsua dela. Legealdi honetan, behintzat programei eta edukiei dagokionean PSE-EErekin eduki dugun komunikazioa ona izan da, desadostasunak izan ditugunean adostasunetara heltzeko gai izan gara. Eta orain kanpaina datorrenean, paparra ateratzeko gauza batzuk esaten dira itsusiak direnak. Nik ere baditut desadostasunak eurek gidatutako departamentuetako zenbait gauzekin; ez ditut esango, ez zaidalako egokia iruditzen hori egitea. Esango dizkiet beraiei, baina ez ditut erabiliko kanpora begira, ez dut uste ona denik, benetan.
Hainbat auzo elkarte eta eragilek “hiri eredua aldatzeko” aldarrikapena egin dute. Zein da zure ustez gaur egun Donostian jokoan dauden hiri ereduak?
Nire ustez jokoan dago aurrera egingo duen hiri eredu bat. Oraingo eredua kritikatzen denean galdetzen dut beti, eta zein da proposatzen den eredua? Orain daukagunak ahalbidetzen du gure hiria izatea estatu osoan langabezi tasarik baxuena duen probintziako hiriburua; ahalbidetzen du errenta altuena izango duen lurralde historiko bateko hiriburua izatea –horrela da objektiboki–, sekulako indarguneak ditugu zientzian eta ezagutzan; 6.000 ikertzaile ditugu Donostian; 3,6 ematen diogu I+D+Iri –izugarrizko proportzioa da hori, Japoniakoa baino altuagoa; lau unibertsitate dauzkagu, 14.000 ikaslerekin; lanbide hezkuntzan 5.800; eta arrakastatsuak gara, erakargarriak gara, kulturan izugarrizko jarduera dugu; kiroletan punta-puntan gabiltza, gainera emakumezko kirolean izugarrizko emaitzak dauzkagu… nire galdera da: eta orduan zein da hiri eredu honen arazoa? Eta horrek ez dauka erantzunik.
Kasu honetan, etxebizitzaren arazoa: inoiz baino garestiago dago.
Baina hiri ereduagatik da? Leku guztietan gertatzen ari den arazoa da. Horren froga da Estatu mailan sortu dela eztabaida, Madril eta Bartzelona gu baino okerrago daudelako. Gu beti egon gara top horretan, egia da, baino hau ez da bakarrik Donostiaren arazoa; arazo global bat da. Nik uste dut ez duela zer ikusirik hiri ereduarekin.
Zein izan da hiriarentzako zure proiekturik anbiziotsuena edo estrategikoena? Edo bestela esanda, Zergatik nahi duzu donostiarrek oroitzea Eneko Goia?
Ezagutzaren eta zientziaren hiria izatea proiektu oso inportantea da. Bagara zerbait, eta ez gara jabetzen. Nature aldizkariak esan zuen munduan dauden 200 hirien artean gaudela publikazio zientifikoen kopuruari dagokionean. 200 hiri, mundu guztian! Seulekin parekatuta! Hori izugarria da, badugu oinarria.
Nik uste dut hori dela hiri moduan egin beharreko apustua. Parke teknologikoaren handitzearekin, erakartzeko ahalmena dugu,Viralgen edo Bayer enpresen adibidea argia da. Edo hemen bertan sortzen diren haragi sintetikoa egiteko izugarrizko planta egiten ari dira Eskusaitzetan, eta hori hemendik sortu da. Indarra badugu. Horretaz jabetu behar dugu hiri moduan. Beti egoten gara pintxoez hitz egiten –eta hori ondo dago eta zaindu behar dugu–, baina badago beste Donostia bat, eta etorkizunera begira izugarrizko ekarpena egiten duen Donostia bat da hori. Hurrengo urteotan hirian aukerak sortzeko bidea hori da.
Urumeako ardatzaz asko aritu zara baita ere.
Zalantzarik gabe. Donostia beti zian da itsasora begiratu duen hiria, eta neurri batean ibaiari bizkarra eman dio. Arazo iturri moduan ikusi dugu askotan. Aurrerapauso garrantzitsuak eman dira, ibaia zabaltzearekin, erregenerazio proiektuekin… Loiolako Kuartelen aukera sortu da, Martutenen egiteko gauza asko daude, eta hori izango da hurrengo legealdian ekin beharreko gune bat. Zentralitate berri bat ibaiaren eremuan. Etorkizuneko Donostian erdigune inportante bat izango da. Orain ez gara ikusteko gai, baina kuartelek duten bertuteetako bat da ibaiaren ingurune bat berreskuratuko dugula hiriarentzat, baina gainera, ardatz berri bat sortuko dugula, Intxaurrondorekin bat eginaz. Aukera eta erdigune berri batzuk lortuko ditugula.
