«Festa barrutik eta beste era batera ezagutzeko aukera izango dugu»
Hamar egun falta dira egun handirako. Moriarti Produkzioak ekoiztetxeak urtarrilaren 20an, San Sebastian egunean, jasoko du 2025eko Urrezko Danborra. 25 urteko ibilbidea behar bezala ospatzeko aukera izango dute. Urteotan, mugarik gabeko zinemagintza jorratu dute Donostiatik mundura, eta bueltan gure artera. IRUTXULOKO HITZAk ekoiztetxeko Jon Garaño (Ergobia, 1974), Jose Mari Goenaga (Ordizia, 1976), Xabier Berzosa (Amara, 1976) eta Aitor Arregi (Oñati, 1977) kideekin hitz egin du Zuatzun duten bulegoan. Eguna iristeko eta bizitzeko gogotsu daude.
Xabier Berzosa, Aitor Arregi eta Jose Mari Goenaga, Zuatzun.Andrea Bosch Alfaro 
Abenduaren hasieran, bat-batean, 2025eko Urrezko Danborra jasoko zenutela jakinarazi zizueten. Nolakoa izan zen sekuentzia?
Jose Mari Goenaga (J.M.G.): Lekuz kanpo harrapatu ninduen. Aitor eta biok elkarrekin geunden, Maspalomas pelikula filmatzen harrapatu gintuelako. Xabi jarri zen gurekin harremanetan Zoom bidez, Jonekin zegoen konektatuta, eta albistea eman ziguten.
Aitor Arregi (A.A.): Urduñan geunden zehazki, eta Ander Sistiaga produkzio burua gugana etorri zen esanez Xabik gurekin hitz egin nahi zuela. Jon ere konektatuta zegoela ikustean, berehala konturatu ginen zerbait berezia zela. Hori bai, ez genuen uste Urrezko Danborrarekin loturikoa izango zenik.
Xabier Berzosa (X.B.): Nik jaso nuen deia, eta lehena izateak beste intimotasun bat ematen dizu. Albistea barneratzeko tartea izan nuen. Ondoren, Joni deitu nion lehenik, bera Cambridgen (Ingalaterra) zegoelako.
Jon Garaño (J.G.): Elkarrizketa hau eskaintzen ari naizen leku berean harrapatu ninduen Xabik, Cambridgeko etxe honetan. Bideo dei bat egin zidan, eta niri ere arraroa iruditu zitzaidan. Pentsatzen nuen laneko kontu bat zela, buruan nuena, eta esan nion Xabiri banekiela zertarako deitzen ninduen. Ordea, oker nengoen.
Albistea jakitean, zer da burutik pasatu zitzaizuen lehen gauza?
J.M.G.: Egia esan, halakoek iruzurtiaren sindromea eragiten didate: sari hau guri, zergatik? Behin asimilatuta, ilusioa egin zidan, beste batzuek guri ematea erabaki dutelako. Beraz, esker onez hartuko dugu. Gainera, egun batzuk pasatu ondoren, konturatu nintzen albisteak ilusioa eta poza eragin zuela gure inguruan, garrantzitsua delako.
J.G.: Lauok hitz egin ondoren, ez nuen astirik izan pentsatzeko. Elkarrizketa asko egitea egokitu zitzaidan, Jose Mari eta Aitor lanpetuta zeudelako. Goiz guztia pasatu nuen elkarrizketak egiten. Momentuan ez nekien zer esan, barneratu gabe nuelako. Iruzurtiaren sindrome hori ere sentitu nuen, baina oso pozik nengoen. Gerora, ederra izan zen gertuko jendearen erreakzioa, gu bezainbeste edo gehiago poztu direlako.
X.B.: Nik nabaritu dudan desberdintasun nagusiena da, jaialdietan egon garenean, lehian ibili garela sariak eskuratzeko. Irabaztean, beste batzuei irabazten diezu. Kasu honetan, bat-batean jaso dugu albistea. Orduan, poztasun garbiago bat da. Ez da lehiaketa bat, bat-batean datorren berri on bat da, eta hori gutxitan gertatzen zaigu. Berezia da horregatik, eta oso polita.
J.M.G.: Bitxikeria moduan, bagenuen lagun batekin txantxa moduko bat, urtero Moriartiren izena proposatzen zuelako Urrezko Danborrerako. Egun horretan gehiago zoriondu genuen bera, guk geure burua baino.
J.G.: Aldiz, badira beste bi pertsona urtetan gure izena proposatu izan dutenak, oraingoan izan ezik. Pozik daude guregatik, baina triste proposatu ez gintuztelako.
«Ederra izan da gertuko jendearen erreakzioa, gu bezainbeste edo gehiago poztu direlako»
Jon Garaño, zinema zuzendaria
2025. urte borobilean jasoko duzue Urrezko Danborra. Bi hamarkada luzeko zuen ibilbidearen errekonozimendua da?
J.M.G.: Bai, eta nabarmendu behar da duela 25 urte elkartu ginela Moriarti sortzeko. Hortaz, data borobilagoa da guretzat. Nahiz eta ekoiztetxea enpresa gisa 2001ean sortu, dagoeneko 2000. urtean elkarrekin genbiltzan film laburrak egiten.
Gustuko duzue San Sebastian eguna eta danborrada?
J.M.G.: Aitortu behar dut urtetan mania izan diodala danborradari. Ordiziatik Donostiara bizitzera etorri ginenean, hamar urte izango nituen, eta haur danborradan uniformez ateratzeko aukera izan nuen Jakintza ikastolarekin. Sekulako hotza pasatu nuen. Eskularru zuri nahiko finak genituen, eta eskuak izoztuta jo behar izan genuen danborra. Orduan, mania hartu nion. Parrandetan ere ateratzen nintzen, baina ez zen apartekoa. Urte batzuk beranduago, Sansustene elkartean bazkide egin nintzenetik, 19ko afaria han egiten dut, eta han egiten dut festa. Urteen poderioz, beste xarma bat hartu diot festari, eta gaur egun gustatzen zait.
A.A.: Danborrada barrutik bizi ahal izan dut Moriartin hasi nintzenetik. Nire kideek gonbidatuta, haien kuadrillekin afaldu izan dut San Sebastian bezperan, eta festa ezagutzeko aukera izan dut. Oroitzapen oso politak ditut, parranda berezi bat izaten delako. Bestalde, nabaritzen duzu jendeak asko bizi eta sentitzen duen festa dela. Donostiarra eta gipuzkoarra, oro har, ez da jai handien zalea, sanferminekin alderatuta, adibidez. Donostian, berriz, jai asko daude, baina bereziena San Sebastian eguna da. Nabaritzen da energia hori.
X.B.: Adinean aurrera egin ahala, modu desberdinetan bizitzen duzu festa; txikitan, gaztetan parrandak egiterakoan eta guraso zarenean. Hirugarren aro horretan nago. Oroitzapen politak ditut, baina nahiko lasai bizi ohi dut. Haurren eta helduen danborradan parte hartu izan dut, baina gehiegi ospatu gabe. Orain, seme-alabekin beste modu batera ari naiz bizitzen, eta gustatzen zait.
J.G.: Txikia nintzenean, Martuteneko Arantzazuko Ama ikastola ez zen haur danborradan ateratzen. Orduan, ikustera joaten nintzen amarekin, izebarekin, arrebarekin eta lagun batekin. Sekulako inbidia ematen zidan haur danborradak. Nire ikaskide izandako eta kuadrillako batek beti esaten du trauma bat dugula. Brometan dio gure bizitzan eragina izan duela horrek. Dena dela, Martutenen, Loiolan eta Astigarragan jotzen ateratzen ginen, baina ez ofizialean.
Gaztetan, berriz, San Tomas festa nahiago nuen, baina iritziz aldatu dut azken urteotan. Batez ere, jendetza elkartzen delako santomasetan, eta ez dut gozatzen. Aldiz, San Sebastian bezperan, jatetxe batera joaten gara afaltzera, eta han jotzen dugu danborrada egurrezko xaflari eraginez makilekin. Plan hori aldarrikatu nahi dut, oso ondo pasatzen dugulako. Azkenik, aitortu behar dut guraso gisa ere asko hunkitzen nauela San Sebastian egunak.
«San Sebastian bezpera, eguna bera baino gehiago bizi izan dut, eta aurten alderantziz izango da»
Jose Mari Goenaga, zinema zuzendaria
San Sebastian eguna bizitzeko moduez ari garela, aurtengoa berezia izango da zuentzat.
J.M.G.: Gogotsu nago, egia esan. San Sebastian bezpera, eguna bera baino gehiago bizi izan dut, eta aurten alderantziz izango da. Bezperan, Gaztelubide elkartera gonbidatu gaituzte afaltzera, baina pentsatzen dut txintxo-txintxo ibiliko garela. Beno, hori bakoitzaren araberakoa izango da [barrez]. Hurrengo egunean fresko egon beharko dugu. Gainera, aspaldiko nire nahia da eguna aprobetxatzearena.
A.A.: Bizi izan dugun beste edozerekin ezin da alderatu. Ez du zerikusirik jaialdi batean bizi izandakoarekin edo sari bat jasotzeko momentuarekin. San Sebastian egunean bizipen asko eta askotarikoak izango ditugu 24 ordutan.
X.B.: Eguna iristea desio dut, asko gustatzen zaidalako festaren bihotzean egotea protagonista izan gabe. Izan ere, bagara tarte batez protagonistak, baina San Sebastian eguna bera da garrantzitsuena.
J.G.: Zerbait berria denez, ezagutzeko gogotsu nago. Festa barrutik eta beste era batera ezagutzeko aukera izango dugu. Errepikatuko ez den esperientzia bat izango da.
Xabier Berzosa, Aitor Arregi eta Jose Mari Goenaga, Moriartiren bulegoan.Andrea Bosch Alfaro
Zinemagintzara joz, Donostiako danborradak merezi ote du film bat?
J.M.G.: [Barrez] Pentsatzen dut baietz. Ez dakit merezi duen, baina izan dezake. Donostiako danborrada aipatzean, Alex de la Iglesiaren eskolako film posible bat etorri zait burura. Thriller bat, alegia. Borja Cobeagaren komedia erromantiko bat ere izan daiteke. Horrelako festa ikonografikoak interesgarriak iruditzen zaizkit testuinguru moduan. Ez dakit zein puntura arte izango litzatekeen argumentuaren protagonista, baina horrelako festa batean girotzea interesgarria iruditzen zait. Aldiz, figurazio aldetik nahiko konplexua izango litzateke.
A.A.: Jai gisa, behar duena da protagonista bat edo bi. Kokatzea da gakoa. Uste dut San Sebastian egunak testuinguru gisa balio duela istorio bat kontatzeko. Gainera, hainbat generotarako balio dezake. Thriller bat izan daiteke, baina baita komedia bat ere. Nik bigarrenaren alde egingo nuke.
J.G.: Danborradarekin loturiko beste istorio bat irudikatzen dut. Adibidez, danborradan atera nahi ez duen haur bati buruzkoa, gurasoek parte hartzera behartu nahi dutelako. Horrelako drama bat okurritzen zait. Istorio ona, ezta? [barrez].
Horrela ere, 25 urteotan ez duzue pentsatu San Sebastian egunari buruzko film bat egitea, ezta?
J.G.: Egia esan, ez. Esan ohi da liburu on batetik gidoi on bat egitea zaila dela. Orduan, esan dezakegu festa on batetatik film on bat ateratzea zaila dela.
J.M.G.: Urrezko Danborra jaso ostean, zentzu gutxiago izango du, horrelakoak ezin direlako behartu. Ordea, akaso keinutxoren bat egin dezakegu filmen batean…
«Donostian jai asko daude, baina San Sebastian eguna da bereziena. Nabaritzen da energia hori»
Aitor Arregi, zinema zuzendaria
Zuek ez duzue egingo, baina egingo balitz, filma non estreinatu beharko litzateke, Donostiako Zinemaldian, Giza Eskubideen Zinemaldian ala Beldurrezko Astean?
J.M.G.: Thriller bat proposatu dudanez, Beldurrezko Astea litzateke egokiena [barrez].
Urrezko Danborra, Urrezko Maskorra baino lehenago jasotzea espero zenuten?
J.G.: Ez genuen espero ez bata eta ez bestea jasotzea. Uneren batean, gertuago izan dugu Urrezko Maskorra [barrez]. Bitxia da, bai. Aipatu den moduan, Urrezko Danborra eskuratzeko lehian ez gara egon, eta ez dugu gure hautagaitza aurkeztu. Ordea, Urrezko Maskorra irabazteko, bai. Hiru aukera izan ditugu eskuratzeko, Loreak, Handia eta La Trinchera Infinita lanekin. Zilarrezko Maskorrak baditugu, eta aipamen bereziak ere. Beharbada, Urrezko Maskorrik ez dugu jasoko, baina Urrezko Danborra, bai.
Urrezko Danborraren palmaresari erreparatzen badiogu, zinemak badu bere lekua sarituen artean: Miguel Etxarri, Alfredo Landa, Pilar Miro, Antonio Mercero, Elias Kerejeta eta Diego Galan. Gogoan dituzue?
J.M.G.: Ezagunena eta aipatuena Pilar Miro zuzendariarena dela esango nuke [1987an jaso zuen saria, baina bezperan ez zioten Gaztelubide elkartean afaltzen utzi, emakumezkoei sarbidea ukatzen zietelako]. Alfredo Landa aktorearena ere gogoan dut.
A.A.: Niri zentzuzkoa iruditzen zait zinemak presentzia izatea Urrezko Danborraren palmaresean. Azken batean, hemendik kanpo Donostiaren irudia zabaldu dutenek jaso izan dute. Zinema horretarako oso aproposa da, hiriak promozionatzeko oso baliagarria izan daitekeelako.
Jon Garañok Cambridgetik parte hartu du elkarrizketan.Andrea Bosch Alfaro
Zuen zinemagintzari begira jarriko gara. ‘Marco’ filma nazioartean aurkezten jarraitzen duzue. Oro har, harrera ona izan du, ezta?
J.G.: Oso pozik gaude. Estreinaldi polita izan zuen Veneziako zinemaldian, eta, gainera, lehen aldiz izan ginen han. Egia esan, berezia izan zen. Ordutik aurrera, beste hainbat zinemalditan egon da, eta, baita Donostiako Zinemaldian ere, Perlak sailean. Horrek ere ilusioa egin zigun. Zinema aretoetan dagoeneko estreinatu da Euskal Herrian, Katalunian, Espainian, eta, laster, Frantzian, Grezian eta Italian. Publiko aldetik ere harrera txukuna izaten ari da. Bestalde, oraindik Donostiako zinema areto batean ikusgai dago bederatzi asteren ondoren. Hori oso pozgarria da.
A.A.: Dagoeneko 250.000 ikusleren bueltan dago, eta hori guretzat oso ondo dago.
Forque sari bat eskuratu eta Goya Sarietarako bost hautagaitza jaso ditu.
A.A.: Oso pozik gaude. Eduard Fernandez protagonistak irabazi zuen aktore onenaren Forque saria, eta, bai, Goya Saria irabazteko hautagaietako bat da. Marco filmean egindako lana txalotu dute kritikariek eta ikusleek, eta horrekin erabat ados gaude.
«Eguna iristea desio dut, asko gustatzen zaidalako festaren bihotzean egotea protagonista izan gabe»
Xabier Berzosa, zinema ekoizlea
‘Loreak’ eta ‘Handia’ euskarazko filmek Euskal Herrian izan zuten oihartzuna kontuan hartuta, zuen ustez, ‘Marco’ ez da publiko berarengana iritsi?
J.G.: Enric Marcoren istorioak baliteke interes gutxiago sortu izana Euskal Herrian. Aldiz, beste filmekin ez bezala, sekulako harrera lortu dugu Marco-rekin Katalunian, eta, batez ere, Bartzelonan. La Trinchera Infinita-k ere lortu zuen Andaluzian jende asko zinemara joatea.
A.A.: Ahalik eta jende gehiagorengana iristea da gure helburua. Kontua da hori ez dagoela beti zure esku, eta ez dela beti lortzen. Kontatzen duzun istorioaren araberakoa da.
J.G.: Loreak eta Handia filmak ikustera jende asko joan zen, gure gertuko gaiak eta istorioak kontatzen dituztelako. Normalean zinemara joaten ez diren euskaltzale militante askok ere ikusi zuten, baina ohiko fenomenoa da gurean. Gauza bera gertatu zen Irati filmarekin, eta jende asko joan da La Infiltrada ikustera, ezkutuan bada ere [barrez]. Gure filmek, oro har, ondo funtzionatzen dute Euskal Herrian. Beharbada, Marco-k ez du beste batzuk bezain ondo funtzionatu, baina ondo joan da. Madrilek normalean ondo erantzuten du, eta beste leku batzuetan interesaren araberakoa izaten da.
‘Cristobal Balenciaga’ telesailari buruz gauza bera esan genezake?
J.M.G.: Misteriotsua da. Datu asko ez dauzkagu, Disney + plataformak datuak errazten ez dituelako. Hori bai, adierazi digute oso pozik daudela, eta plataforman geratuko den telesaila dela. Hau da, ez dela kontsumo errazekoa. Beraz, horrek lasaitu gaitu. Kritikari dagokionez, harrera beroa jaso dugu.
X.B.: Disney + plataformak asko neurtzen du lehen kapitulutik azkenera bitarte zenbat ikuslek jarraitzen duten telesaila, eta Cristobal Balenciaga-ren kasuan gehiengoa dela jakinarazi digute. Noski, hori oso positiboa da.
Esku artean beste proiektu batzuk dituzue, eta horietako bat da ‘Maspalomas’ euskarazko filma. Jose Mari eta Aitor, elkarrekin zuzendu duzuen lanaz zer kontatu dezakezue?
J.M.G.: Gabonen aurretik bukatu genuen filmaketa, eta aste honetan hasi gara muntatze fasearekin. Pasa den asteko ostiralean ikusi genuen Maialen Sarasuak egindako aurre muntaketa, eta, orain, lan asko dugu aurretik filma nahi dugun neurrira egokitzeko.
Istorioari dagokionez, pelikula txikia da, intimoa. Vicente izeneko 75 urteko gizon homosexual bat da protagonista. Kanaria Handiko Maspalomas hirian bizi da, eta haren bikotekidearekin uztean, adinekoen egoitza batean sartuko da. Orduan, bere identitatea ezkutatzea erabakiko du. Nolabait, armairura itzultzen da. Haren barne homofobiari aurre egin beharko dio, eta ildo horretako beste hainbat gogoeta planteatzen ditu. Jose Ramon Soroiz aktoreak jokatu du Vicenteren rola, eta ikuslea harrituko da egin duen lanarekin.
A.A.: Erreferentzia gisa, Maspalomas filma 80 egunean eta Loreak lanek kontatzen dituzten istorioen tankerakoa da. Batez ere, 80 egunean filmarekin ditu paralelismo batzuk.
Noizko aurreikusten duzue estreinatzea?
X.B.: Aurten izatea espero dugu, eta, aukeran, zinema jaialdiren batean. Dena dela, urtearen erdialderako bukatuta izatea aurreikusten dugu, eta udarako estreinatzeko prest egotea litzateke egokiena. Batez ere, zinema jaialdiei begira.
‘La Trinchera Infinita’ filmarekin, hainbat sari irabazi zituzten 2019ko Donostiako Zinemaldian; tartean, Zilarrezko Maskorra.Zinemaldia
Jose Mari eta Aitor nahiko lanpetuta zaudete. Aldiz, Jon, proiekturen bat lantzen ari zara?
J.G.: Gidoi bat idazten ari naiz Jorge Gilekin batera, baina momentuz ezin da askorik aurreratu.
San Sebastian eguneko bandera igoera eta jaitsiera zuzenean eskaintzeko dirua badu EITBk, baina euskarazko fikzioa sustatzeko ere erabili beharko luke?
J.G.: Garrantzitsua da EITBk euskarazko telesailak egitea. Apustu batzuk egin dituzte, baina irmoagoak izan beharko lukete. Desagertuta eta Zeru ahoak telesailak estreinatuko dituzte aurten, eta hori pozgarria da. Bestalde, batzuek kritikatzen dituzten arren, uste dut garrantzitsua dela haur eta gazteentzako telesailak egitea. Goazen! eta Irabazi arte beharrezkoak dira. Ona da gure seme-alabek euskarazko eduki horiek kontsumitzea.
A.A.: Herri bokazioa duen telebista batek fikzioa jarri behar du lehen lekuan. Nire ustez, lehentasunetako bat izan behar du. Batzuek esango dute ezetz, baina fikzioak eragiten du.
