Espainiako Auzitegi Konstituzionalak GuraSOSek epaitegietara jotzeko «legitimitatea» duela babestu du
EAEko Auzitegi Nagusiak Zubietako erraustegiaren Ingurumen Baimen Bateratuaren aurka plataformak 2016an aurkeztutako errekurtsoa izapidetu beharko du eta legezkoa den ala ez ebatzi.
GuraSOSeko abokatu Joseba Belaustegi eta plataformako lehendakari Jose Maria Izeta gaurko agerraldianMaitane Aldanondo Espainiako Auzitegi Konstituzionalaren bigarren epaimahaiak “aho batez” babestu du GuraSOSek ingurumen gaiei dagokienean justiziara jotzeko duen eskubidea. Hala ezagutarazi dute plataformako lehendakari Jose Maria Izetak eta abokatu Joseba Belaustegik Gipuzkoako Abokatuen Elkargoan goizean aurrera eramandako prentsaurrekoan. Martxoaren 24ko erabakiaren arabera, “babes judizial eraginkorrerako eskubidea” urratu zaio eragileari eta bertan behera utzi du 2016an EAEko Auzitegi Nagusiaren epaia (EAEAN). Hortaz, Ingurumen Babes Bateratuaren (IBB) legezkotasuna ebaztera behartzen du EAEAN, baina, Belaustek zehaztu duenez, “mamira sartuz” eta “GuraSOSek argudiatutako hamar zioak aztertuz, besteak beste, osasun babes nahikoa ez dagoela dioena”.
Errekurtsoa duela bederatzi urteko gertaeretatik dator eta gaur egun erraustegiaren funtzionamendua legeztatzen duen IBBri eragiten dio, legezkotzat edo legez kanpokotzat jotzen duen. Ondorioz, “zalantzan” dago proiektuaren jarraipena, ilegaltzat joz gero, bere jarraipena jokoan egongo litzateke; eta era berean, ustiapen kontzesio kontratua, IBBa baliogabea bada, baita kontratua ere. Belaustegik aurreikusi du urtea amaitu baino lehen eduki beharko luketela erabakia.
2016ean GuraSOSek Ingurumen Baimen Bateratuaren (IBB) aurkako errekurtsoa aurkeztu zuen. 2018ko iraileko epai batean EAEko Auzitegi Nagusiak onartu zuen “interes legitimoa” zuela, baina 2021eko martxoaren 29ko sententzian iritzia aldatu zuen, aldundiaren eta Gipuzkoako Hondakin argudioei helduz. Funtsean, GuraSOS ingurumen baimena eman ondoren sortu zenez, haren aurka egiterik ez duela argudiatu zuen. Auzitegi Konstituzionalak dio, berriz, norbanakoek duten moduan, elkartu eta sortzen duten kolektiboek ere badutela.
Iritzi aldaketa “arbitrarioa”
Pedro Crespo Barquero Auzitegi Konstituzionaleko fiskalburuaren txostenean oinarritzen da hein batean Inmaculada Montalvan Huertas magistratuaren erabakia. 37 orriko idatzi “gordin eta kritikoan”, fiskalaren argudiaketaren zati handi bat bi autoen arteko irizpideen bat ez etortzea da. Fiskalaren ustez, aldaketa horretara daraman “prozesu arrazionala” ikusteko “justifikazio, azalpen edo motibaziorik” ez da; alde bakarra auzitegiarena da, eta “arbitrariotasuna” egozten dio. Are gehiago, EAEANren eta aldundiaren arteko lerrokatzea iradokitzen du. Belaustegiren ustez, “erabaki judizial bati buruz esan daitekeen gauza larriena da” arbitrarioa dela.
GuraSOSek interes legitimoa izan edo ez, artean, ekintza publikorako aukera bazuenez, Aldundiak eta GHKk Eusko Legebiltzarrak 1998an onartutako Euskal Herriko Ingurugiroa Babesteko Lege Orokorra Konstituzioaren aurkakoa izendatzea eskatu zuten. Belaustegik zehaztu duenez, “lege horrek herritar guztiei aitortzen die ekintza publikoa ingurumenaren arloan”. Auzitegiak bi erakundeen eskaera onartu zuen eta Auzitegi Konstituzionalak “inkonstituzionalitatea” ebatzi zuen, legeak egitea Estatuko erakundeei dagokiela argudiatuta. “Paradoxa esperpentiko” testuinguru batean, Eusko Jaurlaritza, aldundia, GHK eta EAEAN bat egiten zuten Euskal Legearen konstituzioaren aurkako adierazpenaren alde, eta Estatuko fiskal nagusia eta GuraSOS, aurka.
Ateak ireki
Izetak nabarmendu du epaiak orain arte itxitako “ateak zabaltzen” dizkiela. “Auzitegi Konstituzionalak argi dio GuraSOS seme-alaben osasuna, ingurumena eta gizartea, oro har, defendatzen ari dela legitimoki”. Eta epaileen erabakiei lotuta, maiz erabili ohi den hizkera gaitzetsi du, “GuraSOSek epaiketa guztiak galdu ditu” eta antzeko baieztapenen atzeko logika “fribolotzat” joaz. “Osasuna oso gauza serioa da, ez da joko gisa hartu behar”.
Horrez gain, pozik daude “ingurumen demokrazian” aurrera pauso bat delako erabakia. Izetaren hitzetan, “oinarriari buruzko eztabaida judiziala hasiko da, bederatzi urteren ondoren, Justizia Auzitegi Nagusiak bi galderei erantzun beharko die: Ingurumen Baimenak behar bezala babesten al ditu osasuna eta ingurumena? Eta Europako lege, zuzentarau eta jurisprudentzia errespetatzen al ditu?”
Halaber, GuraSOSen eskubidea onartzeaz gain, auzo elkarteen eta talde ekologisten ekimenerako ere baliotsua da, “argi eta garbi” aukera ematen baitie herritarrei ingurumen kontuetan eragiten dien administrazio egintza bati modu kolektiboan aurka egiteko.
