«Gazatik bizirik irtetea lortu duten musikari bakarrak gara»
Azaroan iritsi ziren Euskal Herrira Hamadah Nasrallah (Gaza, Palestina, 1995) eta Rahaf Shamaly (Gaza, Palestina, 2003) musikari Palestinarrak. Salbuespen egoeran bizi izan diren arren, Israelek abiatutako genozidiotik ihes egin zuten 2024ko otsailean. Haien senide eta lagunek Gazako zerrendan jarraitzen dute, bonben eta gosetearen krudelkeriaren pean. Horregatik, haien musika mundu osora zabaltzeko ardura dute.
Hamadah Nasrallah eta Rahaf Shamaly, Gazako Sol Band taldeko musikariak.Xalba Ramirez 
Eskerrik asko zuen denboragatik.
Hamadah Nastallah (H.N.): Gu ere pozik gaude zurekin hitz egiteaz. Azken asteak arraroak izan dira, leku batetik bestera ibili gara eta.
Martutenen izan zarete orain arte.
Rahaf Shamaly (R.S.): Hori da. Nik Martutenen jarraitzen dut, eta mutilak Hernanira joan dira. Palestinarekin elkartasunez dabiltzan ekintzaileek lagundu digute. Orain, denbora batez honela egongo gara, errefuxiatu izaera lortu arte.
H.N.: Oso pozik gaude Euskal Herrian egoteaz, lehenago egon garen edozein leku baino hobea da.
Gazan sortu eta hazi zarete… Nolakoa zen zuen bizitza lehen?
H.N.: Zintzoak izan gaitezen: bizitza ez zen batere erraza. Hamasen gobernupean bizi ginen, gobernu erlijioso bat dena. Borrokan ari dira, eta badituzte geure lurrak berreskuratzearen aldeko ideia onak, baina pentsamendu erlijiosoa dute, eta hori ez da palestinar arruntaren pentsamoldea.
Guk uste dugu geure lurra dela Palestina, geure aiton-amonen lurra dela aspalditik, eta lur horrengatik borrokatzen dugu. Ez dugu israeldarren kontra borrokatu nahi, gure lurra berreskuratu nahi dugu, besterik ez.
Zer arazo zenituzten Hamaseko gobernuarekin?
H.N.: Musika egitea debekatua genuen kalean eta leku askotan. Musikaria izatea oso zaila da Gazan. Gobernuak debekatu arren, komunitatearen zati batek babestu egiten gintuen.
Hamasen gobernuaz gain, okupazio israeldarra ere izango zen arazoa, ezta?
H.N.: Azken finean, Hamasen gobernuak sortzen zuen estres eta arazo hau okupazioaren ondorioa da, argi eta garbi. Okupaziorik ez balego, leku arrunta litzateke, eta bozkatuko genuke gobernu hoberenaren alde. Baina okupazioaren ondorioz, mota honetako alderdiek hartzen dute indar gehien.
Nolakoa zen egunerokoa?
R.S.: Oso zaila da. Has gaitezen oinarrizkotik: gizaki arrunt bat izatea da oso zaila Gazan. Eta musikaria zer esanik ez. Nik ez dut inoiz Gazan abestu jendaurrean. Debekuarena erlijio kontua da, baina gure ustez ez da erlijio zuzena. Erlijio zuzenak ez die emakumeei abestea debekatzen.
Horregatik, ez da ohikoa Gazan emakumeak abesten ikustea, batez ere, gizonezkoekin. Eta zintzoa izateko: jende guztiak ez du horrela pentsatzen. Hori da batez ere Hamasen gertukoek pentsatzen dutena. Badira gure aldekoak eta gure musika babesten dutenak. Horregatik, gure ametsa jarraitzeko oztopo gehiegi pasatu behar izan ditugu.
Zertan zenbiltzaten, talde gisa?
H.N.: Said eta biok Gazatik alde egin genuen lehenago. Turkian egon ginen hiru urtez, Istanbulen. 2023ko otsailean Gazara itzultzea erabaki genuen, taldearekin aurrera jarraitzeko. Otsailetik urriaren 7ra bitarte, bideoklipak eta kantak egiten aritu ginen. Izugarrizko lana. Gazatik ihes egin aurretik, azken proiektu bat egin genuen: 30 zuzeneko bideoklip grabatu genituen zerrendako 30 leku ezberdinetan.
R.S.: Sekulako erronka izan zen. Zeren Hamas gure atzetik zebilen, eta gu autoan mugitzen ginen batetik bestera, ziztu bizian. Leku batera iritsi, kamerak muntatu, aldi batean grabatu, eta ihes egin.
H.N.: Harrigarriena da leku horiek jada ez direla existitzen. Erabat txikitu dituzte denak.
Zer gertatu zen proiektu horrekin?
H.N.: Israelek gure bideoen zuzendari Saadi Mudoukh erail zuen. Etxea bonbardatu eta bertan galdu ziren artxibo eta dokumentu guztiak. Dena desagertu zen. Hori da gerra, guretzat oso gogorra da behin eta berriro hastea.
Nondik lortzen duzue aurrera egiteko indar hori?
R.S.: Ez dakit nola, baina jarraitzen dugu aurrera egiteko indarrarekin. Guk, palestinarrok, eta bereziki gazatarrok aurrera egiteko indarra dugu, eta bururaino eramaten dugu. Israeldar okupazioak Ramallahra joatea debekatu zigun, baina joan egin ginen. Eta, begira non gauden, Euskal Herrian. Burugogorrak gara.
H.N.: Eta Rafah zer esanik ez. Al Shujaiyakoa da. Hor daude Gazako burugogorrenak.
Noiz lortu zenuten ihes egitea Gazatik?
R.S.: Zazpi hilabete egon ginen genozidiopean, apirilera arte, gutxi gorabehera. Eta, zaila da… «Gogorra» hitzak ez du deus balio deskribatzeko pasatu genuena eta sentitzen duguna. Taldean izugarrizko lana egiten ari ginen, disko bat grabatzen eta munduko bira bat egiteko: Ekialde Hurbila, Europa, Amerika…
Gazatik ihes egin zenuten, baina familiak atzean utzita.
R.S.: Egiptoko pasabidea igarotzeko 5.000 dolar ordaindu behar dira, eta, gutxi balitz, Kairon ez baduzu non geratu, 10.000 dolarrera igotzen da. Gure familian hamabi gara, eta hautatu behar izan genuen. Bizitzan hartu dudan erabakirik zailena izan da.
Nola hartzen dira erabaki horiek?
R.S.: Taldeari esker egin genuen. Talde moduan erabaki genuen Egiptora igaroko ginela, eta bertan hasiko ginela musika egiten, eta dirua egiten, eta geure senideak ateratzea lortuko genuela.
Eta zer gertatu zen?
R.S.: Gu irten eta aste gutxira, behin betiko itxi zuten Gazako muga. Geure familiek han jarraitzen dute, ihes egin ezinik.
Eta haiekin hitz egiten duzue?
H.N.: Bai, baina tarteka; Internet dagoenean soilik.
Sol Band musika talde palestinarrari egindako ongi etorri ekitaldia.Joseba Parron
Gogorra izango da, egoerak, egunez egun, okerrera baino ez baitu egiten.
H.N.: Eta ez dakizu bizirik diren edo ez. Whatsapp bidez dakigu dena: «Hamada, Ahmed galdu dugu gaur, Khaled galdu dugu gaur…».
R.S.: Bizirik daudela jakin nahi dugu, ez besterik. Galdetzen diegu: «Zer moduz zaudete?». Eta haiek: «Gaizki, gosez, baina bizirik». Hori da Gaza osoan jaso daitekeen erantzun bakarra. Gogorra da kanpotik begiratzea.
Erbestean bizitza eraikitzea ez zen erraza izango, ezta?
H.N.: Lehenengo hilabeteak oso gogorrak izan ziren. Nik ezin nuen jendearekin egon, ezin nuen kazetariekin egon, inorekin… Ezinezkoa zitzaidan ulertzea Gazan bizitzen ari ginena bizita, kanpoan, jendearen bizitzak normal jarraitzen zuela ikustea, kafetegi bateko terraza batean, lasai-lasai… Badakit horrela izan behar duela, orain lasaiago nago, baina hasieran ezinezkoa zitzaidan ulertzea.
R.S.: Orain, geure buruak berreraikitzen ari gara. Eta elkarrekin ari gara. Talde gisa elkarrekin gaude, eta elkarri ematen diogu indarra. Inork ez daki zer pasatu dugun, soilik guk.
Hamasen gobernuak Gazan abestea debekatu zien, tartean, emakume eta gizonek elkarrekin abesten zutelako
Egiptotik Euskal Herrira nola izan zen bidaia?
H.N.: Egipton ezin izan genuen erresidentzia baimenik lortu, eta baimenik gabe, bisarik ez. Bisarik gabe, bidaiarik ez, eta bidaiarik gabe, akabo taldea. Beraz. Qatarrera joateko aukera izan genuen, musika jaialdi batera. Behin iritsita, erresidentzia baimena lortzeko borrokan hasi ginen: kontaktuak mugitu, telefono deiak egin… Qatarren ez da laguntza argi bat. Palestina babesten dute, baina apur bat, ez hemen bezala. Arabiar gobernu gehienek ahoa itxita dute.
Eta Euskal Herrira, zuzenean?
H.N.: Garrantzitsua zen guretzat babesa sentituko genuen leku batera etortzea. Alemaniara joango bagina, eta ezingo bagenu Palestinari buruz hitz egin, nik neure burua gorrotatuko nuke, eta nire osasun mentalak okerrera egingo luke. Euskal Herrian geure borroka hobeto ulertzen da, antzekotasun batzuk badituzuelako euskaldunek, eta horri esker hobeto sentitzen gara hemen.
[Rahafek elkarrizketa utzi du momentu batean, telefonoz hitz egiteko, eta itzuli egin da].
R.S.: Nire senideek idatzi didate irina topatu dutela esanez! Dirua bidali behar diet, eta Gaza hegoaldetik garraiatzeko modu bat bilatuko dute. Barkatu, baina oso pozik nago, aukera handia da nire familiarentzat!
H.N.: Hau poza! Ikusten duzun moduan, gure egunerokoa oso lotuta dago oraindik hara…
Ez da erraza izango, ez. Eta gaiez aldatuko bagenu? Hitz egin dezagun musikaz. Nola deskribatuko zenukete Sol Band?
R.S.: Poparen eta folkaren arteko zerbait da. Ez gara musikari hoberenak, baina badugu zerbait berezi egiten gaituenak: badugu kontatzeko historia bat, badugu mezu bat. Botere handia da hau, eta erantzukizun handia.
H.N.: Ni ez naiz musikari profesionala, ezta ere gitarra jole aparta. Orain, gainera, gure taldekide batzuk Turkian daude, besteak Arabiar Emirerri Batuetan… Orain, beraz, dagoenarekin ari gara moldatzen.
Erantzukizuna sentitzen duzue… zerena?
H.N.: Amets bat dugu guk: musikariak izatea. Edozein pertsona normalen moduko ametsa da. Baina Gazako palestinarrak gara eta gure mezua zabaldu behar dugu. Palestinar bandera mundu osoko eszenatokietan zabaltzea da gure egitekoa eta jendeari esatea maite dugula gure lurra eta maite dugula bizitza.
Artistaren lana hori al da?
H.N.: Palestinaz hitz egiteak ez luke izan beharko soilik odolaz hitz egitea. Badira askoz gauza gehiago. Nik nahiko nuke ere amodioaz abestu, nire neska lagunari kantuak egin, gauza txoroak egin… Baina orain historia bat dugu kontatzeko.
Musika protestarako bide bat da, beraz?
R.S.: Guk ez dugu beste armarik, hitza baino. Gure arma bakarrak dira kantuak eta horrekin borrokatzen gara.
Genozidioaren testuinguruan kantu tristeak dira gehiengoak?
H.N.: Tira, orain akaso bai. Baina ez da beti horrela izango. Gustatzen zaigu gauzak probatzea, eszenatokian ondo pasatzea, eta txoroarena egitea. Ez dugu maite eszenatokira igotzea eta kantu tristeak jotzea jendeak negar egiteko. Baina orain geure erantzukizuna ere bada hori, genozidioan hiltzen ari diren haurrei omenaldia egitea.
Mendebaldeko instrumentuekin jotzen duzue orain.
H.N.: Geure taldekideak ez daudelako hemen. Orain, esan bezala, letrak abestea da garrantzitsuena, mezua zabaltzea. Aurrerago itzuliko dira instrumentu tradizionalak.
Genozidioan zeuen kultur tradizioa galtzearen beldur zarete?
H.N.: Gure misioaren parte da tradizio hau mantentzea. Halaxe da: gu gara Gazatik bizirik irtetea lortu duten musikari bakarrak. Badira beste bi lagun Frantzian, baina ez dute musikarekin jarraitzeko asmorik. Horrexegatik, gure ardura da palestinar ahotsak eta Gazaren ahotsa zabaltzea, geure kultura eta musika mantentzea, eta munduan zehar zabaltzea.
R.S.: Gure tradizioa oso aberatsa da eta munduari erakutsi behar diogu. Israeldarrek lapurtu nahi digute gure ondarea, eta diote hori dela israeldar musika, janaria eta tradizioa. Eta hori ez da egia.
H.N.: Tonu laurdena, adibidez. Arabiar tradizioaren ezaugarri bat da, Yemendik datorrena, eta Ekialde Hurbilean eta Palestinan ibilbide luzea duena. Orain batzuk diote israeldarra dela.
R.S.: Saiatzen ari gara dakigun moduan mantentzen. Gure kulturaren ondarea bizirik mantentzen. Israelek palestinar guztiak hil nahi ditu, kultura ezabatu… baina ezin ditu palestinar guztiak hil. Palestinar bat bizirik den bitartean, geure kulturak bizirik jarraituko du.
Aurrera begira, zeintzuk dira zuen asmoak?
H.N.: Dena birziklatzen ari gara; geure buruak berrasmatu behar ditugu. Egunero ari gara lanean: Nor gara? Zer egiten dugu hemen? Hurrena zer da? Orain, lehenengo erronka da mugikortasun eskubidea lortzea. Musikari gisa, funtsezkoa da kontzertuak eskaini ahal izateko. Plan ugari ditugu, kontzertu mordoa Europa osoan zehar. Asilo eskubidea lortzen saiatuko gara. Kanta berriak idazten ari gara, eta estudioak begiratzen. Urtea amaitu aurretik espero dugu zerbait argitaratu ahal izatea.
R.S.: Oso zortekoak gara Euskal Herrian egoteagatik. Egunero ematen ditugu eskerrak hemen egoteagatik. Nabaritzen dugu jendeak gurekin egon nahi duela, baina hizkuntza dela muga. Gaztelera eta euskara ikasi behar ditugu orain.
