Bernardina Garcia
Gizonen mundu honetan, oharkabean pasatu da emakumeen presentzia aktiboa. Iraganean murgiltzen garenean, urriak dira erreferentziak, oro har, historia gizonek idatzi dutelako eta, bereziki, emakumeak sukaldaritzara eta seme-alabak zaintzera mugatu direlako. Horregatik, bakanak dira salbuespenak: gerra egin zuten emakumeek aurre gin zioten garaiko joerari. Baita artistek eta intelektualek ere, eta, batez ere, biktimek, genero eta errepresio biktimek. Herrietako artxiboek arrasto batzuk ematen dizkigute, baina beti dira gutxi.
Alderdi errepresiboak tanta kezkagarri batzuk utzi zizkigun. Duela hamarkada bat, Donostiako sarraskiaren bigarren mendeurrena gogoratu genuenean, 1813ko abuztuaren 31ko zorigaiztoko egun hartan Wellingtonen tropak sartu zirenean, paradigma aldaketa bat izan zen. Hainbat hamarkadetan, oroitzapenak gertakariaren birsortzean (gaur egun ere lotsagarri bihurtzen da), gerra jardueraren lerroetan eta buruzagi militarren gorespenean oinarritzen ziren. Denak gizonak. Hala ere, herri jarduera laudagarri batek eszenatokia eta interesa aldatzea lortu zuen, eta emakumeek jasandako errepresioa (lapurretak, bortxaketak eta heriotzak) kontakizunaren erdigunean jarri zituen.
Aste hauetan, Gamazadaren 130. urteurrena gogoratzen da. Gernikatik Castejonera, Guardiatik Gasteizera gauzatu zen matxinada hura. Donostiatik igaro eta gertaera lazgarrienak jazo ziren: sei hildako Guardia Zibilaren tiroen ondorioz. Protagonista guztiak gizonak zirela ematen zuen. Eta halaxe izan zen. Jose Gamir, Baskongadetako kapitain nagusia; Rafael Barrio, gobernadore zibila; Mariano Fernandez Hermosilla, gobernadore militarra; Ramon Maria Lili, ahaldun nagusia; Lorenzo Isla, alkatea. Guardia Zibilaren defendatzaileen artean, «biktimak mespretxatuz»prentsan idatzi zuten moduan, bi donostiar saritu: Fermin Calbeton eta Raimundo Sarriegi; azken horrek bere izeneko plazan monumentua du. Donostiar batzuk hunkitu egiten dira, baita urtarrilaren 20an euren doinuak jotzen direnean ere. Baina Sarriegik ere bazuen bere alde iluna.
Gaur egun, badakigu ez zirela hiru hildako izan gertaera hartan, sei baizik, 130 urte itxaron behar izan duen ikerketa bati esker. Zein otzanak diren kontakizun ofizialaren aurrean kontakizun bakarraren historialariak! Eta emakume bat zegoen Guardia Zibilaren tiroen ondorioz hildakoen artean. Aitzakia handiagoa bere traza ezkutatzeko, gizonezkoen mundu batean. Donostiako Udalak Guardia Zibilaren erretiratzea behartzeko sortu zuen Ordena Publiko Batzordea 59 pertsonek osatzen zuten, guztiak gizonezkoak.
Jakin dugunez, hildako emakumeak Bernardina Garcia Blanco zuen izena. Donostiako prentsak argitaratutako zauritu larrien zerrendari esker, bagenekien emakume bat zegoela haien artean. Baina zauritu guztien izena eman zuten, eta emakumearena ezkutatu. Bere izaera besterik ez zuten azaldu.
Bernardinari buruz ezer gutxi dakigu. 45 urte zituela eta alarguna zela. Erregistro Zibilaren arabera, Valladoliden jaio zen; Donostiako hilerriko liburuaren arabera, ordea, Madrilen. Baina elizbarrutiko artxiboak dio Donostian bataiatu eta ezkondu zela. Gure hiritik kanpo jaiotzea, beraz, kasualitatea izan zen. Eta Guardia Zibilaren balen ondorioz hil zen, gertakariak izan eta bi egunera, Manteoko ospitalean (San Antonio Abad). Ezer gutxi gehiago dakigu. Eta mingarria da hain informazio gutxi izatea. Lerro hauek, hala ere, orainaldira ekartzeko balio dute. Bernardina, bat gehiago.
