Donostiako plan orokorraren aurrerakina: etxebizitza eskaintza desorekatua, jasanezina eta gizarte kohesioaren aurkakoa
Donostiako plan orokorraren urrerrakinaren izapideetan herritarrek parte hartzeko tailerrak amaitzear daudela, eta udal gobernu taldeak prozesu hori ez duela aintzat hartu baiezta daitekeenean, hiriko etxebizitzaren gaiari buruzko hainbat gogoeta egin nahi ditugu.
Etxebizitzaren gaiari buruzko saio monografiko bat egin zen joan den asteartean, azaroaren 26an, eta, berriz ere, ohi bezala, ez zen gobernu taldeko zinegotzirik bertaratu. Horrela, herritarrei zuzenean entzuteko aukera bat gutxiesten dute, baina, gainera, ez dute betetzen hiriaren etorkizunari buruzko eztabaida prozesu serio bat egiteko legezko agindua, hiriko elementu eragile guztiei irekia, berrikuste prozesu bakoitzean legez nahitaezkoa dena, hau da, hamabost urtean behin (aurrekoa 2006 eta 2010 artean egin zen). Eta ez dira gai izan gutxieneko errespetua erakusteko, guztioi diru asko kostatzen ari zaigunean (talde berezi bat dago kontratatuta dinamizatzeko); agian da zer pentsatzen dugun axola ez zaielako edo erabakiak hartuta dituztelako. Seguru asko, bere jarreran errespetu falta handia dago, baita aldez aurreko konpromisoen beste zati bat ere, herritarrak alde batera utzita.
Gauzak horrela, ez dute jakingo saio hauetan parte hartzen ari direnen artean adibidez Auditz Akularren okupazioa zentzugabekeriaz, inbasioaz eta akats historikoaz jotzen dutela. Altzan argi daukagu duela 24 urtetik, 1950eko hamarkadako zabaltze plan bat justifikatzeko maniobrak hasi zirenetik. Eta horregatik, horri buruz asko hausnartzea egokitu zaigulako, orain etxebizitzaren gaiari buruz egin dugu.
Donostian, etxebizitza babestuak %5 eskas dira, eta, beste aldean, salmenta libreko etxebizitzak, aldiz, %95. Errealitate hori udal gobernu taldeen axolagabekeriaz eta sentsibilitate faltaz osatu da, baliabide gutxien dituzten herritarren beharretatik at. Egi borobil hori aurrerapenak eskaintzen dituen datuek berresten dute ere.
Istorioa hasten da Bentaberrin erabat babestutako etxebizitza poligono bat ezartzeari uko egiten zaionean. Lurzoru industrialak ziren eta etxebizitzak egin ahal izateko birkalifikatu ziren baina babestutako etxeak gutxiengoak izan ziren. Ordutik, azken 30 urteetan, ia 30.000 etxebizitza eraiki dira. Aurrerapenak udalerriko etxebizitzaren bilakaerari buruzko taulan zerrendatzen dituen 42 eremuetatik hamaseitan soilik egin zen etxebizitza babestua. Adibide bat jartzearren, San Bartolome gisako proiektuetan, 500 etxebizitzatatik 39 soilik izan ziren babestuak.
Horri gehitu behar zaio udalak historikoki ordezkatu egin duela eremuetako jabetza guztien aprobetxamendu lagapena balio ekonomikoan (garaiaren arabera, %10 eta %15 artean), hau da, diruan bihurtu dute etxebizitza ehuneko hori, hiriaren luze-zabalean etxebizitza babestuak tartekatzeari uko eginez. Eta gainera etxebizitza politikora zegokion dirua beste gauza batera destinatu dute, indarrean dauden legeak alde batera utzita.
Ez dira legeak falta izan, gizarte larrialditzat jotzen dugun errealitate bati erantzuteko borondate politikoa baizik. Ez baitago ia donostiarrik hirian etxebizitza libre bat erosteko aukera izango duenik.
Egoera horretan, plan orokor honen aurrerakinaren etxebizitza eskaintzari buruz hitz egin nahi dugu, besteak beste, Altzan 80 hektareako landa lurra, lurzoru birjina eta berezia inbaditu beharraren benetako motibazioa ulertu nahian. Bizitegi erabilerarako kalifikatutako 28 eremutatik, bitan etxebizitza osoa librea da, zero etxebizitza babestua, eta aurreikuspenean ia 6.000 etxebizitza libre daude.
«Udalak datozen hamabost urteetan gizarte larrialdiko egoera horri plan orokor honetan erantzuteko ardura du»
Kontuan hartu nahi dugu dokumentu osoan ez dagoela donostiarren etxebizitza premia neurtzeko ahaleginik txikiena ere. Deigarria da, plan orokorrek hain zuzen ere horri erantzun behar diotelako, herritarren premiei, eremu guztietan, baita etxebizitza premiari ere. Are gehiago, aurrerakinaren 36. orrialdean argi eta garbi adierazten da hirian eraikitako etxebizitzaren helburu nagusia ez dela hiriaren beraren eta bertako hiritarren eskari endogenoari erantzutea. Ondoren, “potentzial kualifikatua” deritzon eskaintza baten aldeko apustua egiten da. Horretarako, planak birkalifikatu egin nahi ditu aldez aurretik bizitegi eraikuntzarako eskubiderik ez duten eremuak (adibidez, El Diario Vasco-ren partzela), eta legez gutxieneko etxebizitza babestuaren ehunekoa baino ez du ezarri; hain zuzen ere, horiek direnean hiri osoan etxebizitza babestua orokortzeko aukerak. Horrela, legezko minimoa maximoarekin nahasten dute, eta ezin hobea eta beharrezkoa dena ahazten dute.
Azken batean, hiriaren eskaria etxebizitza babestuaren beharrak markatzen du argi eta garbi, eta hala ere, plan orokorrak lurzorua kalifikatu nahi du etxebizitza libreari erantzuteko, inbertsio gisa. Eta hor kokatzen dugu hiriko erdiguneko lurzoruak gordetzeko estrategia gaiztoa, salmenta libreko etxebizitzetarako, etxebizitza babestua berriro ere periferiara kanporatuz, 60ko eta 70eko hamarkadetan bezala.
Horrela, plan orokorraren aurrerakin bat dugu, etxebizitza eskaintza desorekatua, jasanezina eta gizarte kohesioaren aurkakoa formulatzen duena, balio ekosistemikoak gordetzen dituzten landa lurzoruak ez okupatzeko aginduari muzin egiten diona (babestu eta lehengoratzeko modukoak direnak), etxebizitza babestuak lurraldean banatzeko lege agindua indargabetzen duena, iraganeko kontzentraziorik gabe, eta ezinezko dentsitateetan kontzentratutako biztanleen aldarrikapenei jaramonik egiten ez diena (hektareako 200 etxebizitza arte), espazio libre, berdegune eta bestelako zerbitzurik gabe, eta konponketa historikoa eskatzen jarraitzen duena.
Dokumentu horrek herritarren beharretara egokitutako etxebizitza eskaintza jaso behar du. Eta gaur egungo egoeran, Donostian gizarte larrialdiko etxebizitza gisa identifikatzen dena (gogora dezagun etxebizitza babestuen %5 eskasa), salmenta libreko milaka etxebizitzen proposamenak ez du justifikaziorik. Udalak datozen hamabost urteetan gizarte larrialdiko egoera horri plan orokor honetan erantzuteko ardura du, eta, horretarako, eskura dituen legezko baliabideak jarri behar ditu eta beharrizanen arabera diseinatutako eta hiri osoan zehar banatutako eskaintza babestu bat jaso. Eta inbertsiogileentzako etxebizitza libreen eskaintza ahaztu behar du, hiria neurrigabeko turistifikazioaren eta gizarte bereizketaren adibide bihurtzen ari baita. Etxebizitza libre nahikoa dago hirian eskaera horri aurre egiteko; gogoratu dezagun, parke osoaren %95 baino gehiago.
