Ignazia Zabalo Ballarin
Artista ezagun eta ospetsu baten arreba izateak alde onak ditu, eta, emakume izanik, itzalak. Ignazia Zabalo donostiarra, bere lanetan XX. mendean bizi izan zen lehen euskal marrazkilaria, 1936ko gerraren aurreko garai nahasi batean bizi izan zen. Eta bera izan zen, hain zuzen ere, biktima bat. Bartzelonan errefuxiatua, bonba faxista batek hil zuen bere etxearen atarian, 1939an. Anaiak, berriz, ohoreak jaso zituen eta bere bizitza luzatu ahal izan zuen 1948. urtera arte, hura ere erbesteratua, Londresen hil zen arte. John Zabalo Txiki, anaia, Manchesterren jaioa zen, aitak emaztearekin eta seme nagusiarekin itsas negozioen kontu batengatik hara bidaiatu behar izan baitzuen. Gainerako anai-arrebak, zazpi arte, tartean Ignazia, Donostian jaio ziren. Ignazia 1905an.Txiki Zabaloren biografia, kartelak, ikasketak, erakusketak… ezagutzen ditugu. Ignaziarenak, ordea, ozta-ozta.
Ignaziak, hainbat aldizkaritan marrazten eta argitaratzen hasi zenean, izengoiti batekin sinatu zuen: Nor-Nai. Esanahiak dena esaten zuen. Beraz, gehienentzat ezezaguna, kritikariek pentsatu zuten John Zabaloren bigarren izengoitia zela. Txikiren lana (1973, Txiki, marrazkilari eta umoredun) liburu batean jaso zen lehen aldian, Nor-Nairen eta Txikiren marrazkiak nahastuta agertzen ziren. Beraz, Ignaziak ia 40 urte zeramatzan hilda, eta oraindik ez genuen ezagutzen. Bien marrazkiak antzekoak zirela zioten, baina, belaunaldi berri bat gerra aurreko garaiko grafismoa aztertzen hasi zenean, aurkikuntza harrigarria egin zuten: bi Zabalo zeuden, bata John eta bestea Ignazia.
«Josune Muñozek duela gutxi aztertu du bere obra, eta lan gehienak emakumeei buruzkoak izan zirela jakin zuen. Beste batzuk, ordea, lotsagabeak: ‘Batzuk modernoegiak ziren garai hartarako’»
Ikerketa moderno horiei eta Ignaziaren aurkikuntzari esker, jakin genuen bera 1925ean hasi zela bere anaia Johnekin lanean, 20 urterekin, eta urte horretan bertan argitaratu zuela bere lehen lana Argia-ren egutegian eta Agere aldizkarian, non bere anaia Pablorekin, arkitektoarekin, kolaboratu baitzuen. Irungo jaietako liburuxkan akuarela batzuk ere sinatu zituen. Harrezkero, Nor-Nai izango zen Ignaziaren marka.
1931n, bere anaiaren pintura tailerra utzi eta Bartzelonara joan zen, bere bakarkako ibilbidea abiatzeko. Josune Muñozek duela gutxi aztertu zuen bere obra, eta Ignaziaren lan gehienak emakumeei buruz izan zirela jakin zuen. Beste batzuk, ordea, lotsagabeak: «Modernitate sinestezinekoak dira. Horregatik izan zituen liskar bat baino gehiago beren garaian. Batzuk modernoegiak ziren garai hartarako». Ignazia Bartzelonan egon zen, mugitu gabe, 1939an hil arte. Bere etxebizitza suntsitua izan zen eta bere marrazkietako asko hondakinen artean desagertu zirela susmatzen da. Baina zergatik geratu Bartzelonan? Jakinda bere familia Frantziara, Ingalaterrara, Txilera erbesteratu zela. Zergatik Bartzelonan geratu? 2003an, Donostiako Udalak plaza baten izena eman zion Bidebietan. Nornahi, haren oroimenez.
