Pilar Iparragirre
Absentziak beste batzuk baino nabarmenagoak dira. Sentikorrenak inguruneari itsatsita daudenak dira. Eta eszenatoki horretako pieza bat, gizakia bera ere, desagertzen denean, jada ezer berdina izango ez balitz bezala da. Chinua Achebek Things Fall Apart liburuan deskribatzen zuenaren harira, baita Fernando Pessoak Livro do Desassossego-n ere.
Pilar Iparragirreri buruz ari naiz, gure Pilar maiteari buruz. Alde Zaharreko kaleekin egunero zuen hitzordura ez joatea erabaki du. Betaurreko eroriak, oharrez betetako paperezko ahozapiak, eskuz eta seinalez betetako liburuak, eta zigarro batek markatutako ahots hori. Iragana. Bere konpainia da hiriko eta giza testuinguru horretatik desagertu dena, eta horregatik testuinguru hori ez da inoiz berdina izango.
Pilar ezagutu nuen Zeruko Argia-n lan egiten zuenean, hilzorian zegoen aldizkari bat irauli nahian zebilenean, eta azkenean bizirik atera zena. Geroago, Punto y Hora eta Egin-en letren artean ezkutatuta aurkitu nuen, i letrari puntuak jarriz. Pilar ez zen ohiko kazetaria, ez zen albisteek janda lan egiten duten horietakoa. Idazle bat zen kazetaritzaren munduan. Idatzi baino gehiago irakurri egiten zuelako. Eta horregatik gainerakoen gainetik zegoen, nahiz eta oso apala izan.
Argitaletxe baterako lanean hasi nintzenean, ez dut gogoratzen gu Pilarrengana hurbildu ginen ala bera izan zen gure atea jo zuena. Guretzat benetako altxorra zen. Portugesez eta galegoz irakurtzen zuelako. Horretaz gain, nobedadeen eta mailako literaturaren berri ere bazuen. Hori ezinbestekoa zen, batez ere, Afrikako literaturari jarraitzeko. Angola, Mozambike, Cabo Verde eta Lisboako antzinako kolonien egile gehienak beren iradokizunaren bidez iritsi zitzaizkigun. Pilar itzulpenarekin ere ausartu zen. Portugaldar, komunista eta idazle klasiko bat itzuli zuen: Urbano Tavares.
Harremana jariatu egin zen, eta Pilar XX. mendeko gure mitoetako baten biografiarekin ausartu zen, Felix Likiniano anarkistarekin. Kaxilda Hernaez bikotekidearekin bizi zen, eta gure oraintsuko historiaren mugarri garrantzitsuenak deskribatzen zituen: Urriko Iraultza, Gerra Zibila, erbestea, nazismoaren aurkako erresistentzia, eta ETAren sorrera eta garapena. Pilarrek Likiniano sozializatu zuen.
Handik gutxira, proiektu bat genuen esku artean, 1980ko hamarkadan Kubara, Cabo Verdera, Sao Tomera, Panamara eta Ekuadorrera erbesteratu ziren euskal iheslarien deportazioa aztertzea. Argitu behar dut Pilar izan zela bigarren aukera. Lehenengoak hilabetez pentsatu zuen erantzuna. Ezetz esateko. Poliziaren jazarpenak eragin handia izan zuen haren ezezkoan. Pilarri helarazi nionean, ordea, berehalakoa izan zen erantzuna: baietz. Eta hor utzi zuen ordura arte oso ezezaguna zen gure historiaren pasarte baten kronika berria.
Orain, utzi gaituen honetan, haren etxean bere paperak, bere liburuak, berrikusteko aukera izan dut. Eta Pilarrek berriro harritu nau. Jendearen aurrean ageri zuen arduragabeko irudi horren atzean oso metodikoa zen pertsona bat zegoen. Liburutegi txukun bat mantentzen zuela, dozenaka koaderno haren gogoetekin, eta paper pila bat arkatzez edo boligrafoz idatzitako aipuekin. Literaturaz gehienbat. Baita ere, eta nire harridura hori, argitaratu gabeko kontakizun ezberdinak eta… poesia. Pilar poeta ere bazen.
Gaur goizean, agur gisa, haren Facebook orrialdean, oraindik irekita, sartu naiz. Eta konturatu naiz sareetan milaka lagun zituela. Nostalgiazko hasperen bat eta emozio puntu bat. Eta Facebook irekita, agindu diot geratzen garenok bere arrastoa helaraziko diegula berak hainbeste miresten zituen gazte belaunaldi berri horiei. Gure bihotzean zaudelako, Pilar. Eta dakizunez, memoria eta bihotza sinonimoak dira.
