Pilar Mitxelena Olano
Eresbil (Euskal Ereslarien Bilduma) 1974an sortu zen, Errenterian. Euskal egileen 300 partitura gordetzen hasi zen musika artxiboa da. Gaur, milaka daude. Edozein garaitako partiturak dira, ez nahitaez garaikideak, eta Andra Mari abesbatzak prestatzen zuen Musikaste antolaketarekin batera hasi ziren. Espainiako Kultura Ministerioak, behin, Arte Ederretako Merezimenduaren Zilarrezko Domina eman zion.
Jakin-min hutsez, Eresbilgo artxiboan sartu nintzen duela hilabete batzuk, eta atentzioa eman zidan, bere zerrendetan gora eta behera joan ondoren, gordetako ohiko partiturak organorako, pianorako, txisturako, akordeoirako direla, baita erreferentzia gutxi dituen instrumentu baterako ere, harpa. Gure euskaldun unibertsala gogoratu nuen, Nikanor Zabaleta. Donostiarra jaiotzez, bere harparekin zeharkatu zuen planeta. Bereziki maitatua Madrilen, AEBetan eta Italian. Zabaletagatik ez bada, litekeena da inoiz nik ez entzutea harparen kontzerturik.
Nikanor Zabaletak, izan ere, Eresbilen du bere atala. Baina bada beste pertsona bat harpa jotzen zuena, eta artxibo propioa duena. Emakumea eta donostiarra ere. Pilar Mitxelena Olano zuen izena eta 1885ean jaio zen, gure hirian. Haren arrastoa erraz aurki daiteke genealogia bilatzaileen bidez. Bere gurasoak donostiarrak ere: Manuel Mitxelena Mujika eta Estanislada Olano Beldarrain. Amak 40 urte zituela jaio zen Pilar, garai hartan aipagarria zena. Eta Pilar 1913an ezkondu zen Angel Calles Cerrudorekin, Bejarrekoa (Salamanca). Sei seme-alaba izan zituzten: Jose Angel, Pilar, Carmen, Maria Angeles, Angel eta Koro. Carmen duela sei urte hil zen, mendera iristear zela. Angel, Donostiako farmazialari ospetsua izan zen.
«Gizarte kronika horiek ez dute ezkutatu behar Pilar Mitxelenaren izaera. Nikolas Zabaletari erakutsi zion harpa jotzen. Aitzindaria izan zen bere garaian»
Tomas, Pilarren anaia, Donostiako Udaleko funtzionario errepublikarra, frankismo garaian errepresaliatua izan zen. Ez zuten Tomas harrapatu, bestela heriotza zigorra ezarriko zioten. 1936ko gerran, CNTko eta ANVko burua izan zen eta Jaurlaritzako Defentsa bulegoan lan egin zuen. Gerra egin ondoren, Venezuelara ihes egin zuen eta bertan hil zen, erbestean. Baina hura beste istorioa zen.
Gizarte kronika horiek, ordea, ez dute ezkutatu behar Pilar Mitxelenaren izaera. Nikanor Zabaletari erakutsi zion harpa jotzen. Aitzindaria izan zen bere garaian, eta antzokiak eta agertokiak zeharkatu zituen Pablo Sarasaterekin. Ezkondu eta ama izan aurretik, Pilarrek Atlantikoa zeharkatu eta Argentinako eszenatokiak ezagutu zituen. 25 urterekin olatuaren gailurrean zegoen. Baina emakumea zen eta bigarren mailako instrumentu bat jotzen zuen, historialarien arabera, 5.500 urte dituena, Egipton sortua. Osperako zailtasunak, gehi Tomasen arreba izatea. Aintza bere ikaslearentzat, Nikanorrentzat. Lerro hauek, ordea, Pilar andereñoa gogoratzeko dira.
