"Espazio publikoan pertsona guztiak eroso sentitzea nahi dugu"
Hiriko espazio publikoa eraldatu, berritu eta pertsonentzako gune berriak diseinatzea du helburu 'Kalea(n) bizi' proiektuak.
A.mama bulegoko Maria Melo (Gros, 1990) eta Maddalen Miner (Antigua, 1988) arkitektoak dira sortzaileak, eta Egia auzoan aurrera eramaten ari direnak. Arkitektura eta hirigintza ulertzeko beste modu baten aldeko lanean ari dira.
Zer da A.mama?
Maria Melo (M. Melo): Arkitektura da, Maria eta Maddalen, edo Maddalen eta Maria.
Maddalen Miner (M. Miner): Gure bulegoa da, nolabait.
M. Melo: A.mama da beti besteak zaintzen dituen pertsona, babesten duena. Etxean sentiarazten zaituena. Goxoa. Iruditu zitzaigun hitz joko hori ere aproposa zela guretzako. Arkitektura Mama esaten digute askok, eta ez da horrela. A.mama da gure izena.
Bi emakume arkitekto. Akaso ez da horren ohikoa zuen sektorean?
M. Miner: Tamalez, ez. Gero eta gehiago gara, baina ez da ohikoena arkitekturan emakumezkoen izen-abizenak ikustea obra jakinetan. Gizonezkoak dira sinadura jartzen dutenak, eta baita ere ospea jasotzen dutenak.
M. Melo: Bigarren plano batean gaude.
M. Miner: Dena dela, ikasketetan gehiengoa emakumeak izaten dira.
M. Melo: Guk Bartzelonan ikasi dugu eta ezagutzen ditugun gehienak mutilak dira. Nik ez dut gehiegi pentsatu horretan, baina egia da arkitektura gehiago lotzen dela gizonezkoekin. Arkitektura moten arabera ere bada. Gure eredua kalekoa da, beste ildo bat. Ordea, obretan bai ikusten direla langileez gain, gizonezko arkitektoak. Emakumea ez da errespetatzen. Egondakoa naiz obretan, eta emakume arkitektoari ez zaio errespetu maila bera, baina gizarteko beste hainbat alorretan bezala.
Arkitektura lotu ohi da hirigintzarekin. Ordea, ez da horretara mugatzen, ezta?
M. Melo: Ikasten duzun unibertsitatearen araberakoa da. Estatuan hirigintzari loturiko arkitektura da irakasten dena, biak batera, baina Europako beste herrialde batzuetan banatu egiten dituzte: arkitektura, ingeniaritza teknikoa eta hirigintza. Bartzelonako unibertsitatean hiru adar horiek elkarrekin landu eta ikasi genituen. Kanpora goazenean asko baloratzen dute estatuko ikasketa eredua hiru profil horiek batera ikasten direlako.
M. Miner: Azken batean, dena lotuta dago. Arkitektura eta hirigintza batera doaz. Hiria da horien oinarria. Soziologiarekin ere harreman zuzena du. Pertsonak bertan bizi dira eta diseinatu behar dugu pertsonentzat.
M. Melo: Hori da arkitekturaren gauzarik politena. Gure ikasketek prestatzen gaituzte alor askotarako, eta gero arkitekturatik atera daitezke hirigileak, ingeniariak eta psikologoak, nolabait. Hirigintza da dena ikustea, baina ikuspegi handiago batetik. Gero zoom egiten duzu eta etxebizitza dago, gero zoom egin eta gela, eta azkenik, zoom egin eta pertsona topatuko duzu.
M. Miner: Erreminta garrantzitsua da arkitektura pertsonen onurarako. Nola bizi eta mugitzen diren behatzen dugu. Ondoren, diseinatzen dira hiriak.
Hirigintza diseinatzerakoan, beraz, bi norabide egon daitezke. Kanpotik barrura, ikuspegi orokorretik pertsonara iritsi bitarte, edo alderantziz.
M. Melo: Bi gauzak izan behar dira kontutan. Batzuetan dena ikusi behar duzu kanpotik, eta beste batzuetan barrutik.
M. Miner: Halere, beti izan behar duzu pertsona kontuan, berarentzat egiten ari zarelako arkitektura edo hirigintza.
M. Melo: Hori askotan, ordea, ez da gertatzen. Arkitekturan irakatsi digute gauza ederrak diseinatu behar direla, eraikin ikusgarriak, pertsona aintzat hartu gabe.
Zein da zuen arkitektura eredua?
M. Melo: Orain arte egin dugunarekin, gure egitasmo garrantzitsuenak ezarri du gure arkitektura ildoa. Hori da Kalea(n) bizi egitasmoa. Izenak esaten duen bezala kalean bizi edo kalea bizi. Guri asko gustatzen zaigu espazio publikoa, uste dugulako bertan pertsona guztiek izaten dituztelako harremanak. Gero eta harreman gehiago izan auzotarrak erosoago eta babestuago egongo dira.
M. Miner: Auzo biziagoak lortzen dira.
M. Melo: Horregatik sortu zen egitasmoa. Ez genuelako soilik nahi espazio publikoa hobetzea azpiegiturei begira, baizik eta bertako pertsonen harremanak estutzeko. Guretzat hau oso garrantzitsua da. Gure arkitektura oso soziala dela esango nuke.
M. Miner: Espazio publikoan pertsona guztiak ondo sentitzea nahi dugu.
M. Melo: Hau eraman daiteke beste eremuetara. Ikasketetan landu genuen, etxebizitza edo liburutegi bat egiteko beti pentsatu izan dugu zer nolakoa izatea nahiko genukeen guretzat edo pertsonentzat. Non egongo ginateke eroso? Nola gustatzen zait mugitzea? Non esertzea gustatuko litzaiguke? Espazio publikoaren apropiazioa da gure oinarria.
Egia hautatu duzue Kalea(n) bizi egitasmoa aurrera eramateko. Zergatik?
M. Melo: Donostia osorako proiektu gisara abiatu genuen, baina gutxira konturatu ginen handiegia zela landu beharreko eremua.
M. Miner: Gainera, auzo bakoitzak bere berezitasunak ditu.
M. Melo: Orduan, auzo batetik hastea erabaki genuen. Hasiera batean, Parte Zaharra aukeratu genuen, baina udalak esan zigun ez zela momenturik onena.
M. Miner: Politikoki eta sozialki arazo asko zeudela esan ziguten.
M. Melo: Ordea, gu asko identifikatzen gara Parte Zaharrarekin, eta auzo horretan kokatu nahi genuen egitasmoa. Azkenik, Egian kokatu dugu egitasmoa eta auzo aproposa iruditzen zaigu.
Zehazki, zein da Kalea(n) bizi proiektuaren helburua?
M. Melo: Kaleko bizitza sustatzea. Auzotarren arteko bizitza, kasu honetan.
M. Miner: Jarduera hainbatekin zabalduta auzoan zehar nahi ditugu atera ondorio batzuk, hobetzeko espazio hauek. Ikerketa lan bat da, finean.
M. Melo: Txosten bat idatzi nahi dugu. Lehenik ikusteko nolako harrera duen gure proiektuak, eta gero ikusi zein behar eta kezka dauden. Hauetatik ateratzeko obra desberdinak. Ekarpenak Hirigintza sailari egingo dizkiogu. Guk azaldu diegu, eta bukatzean txosten bat helaraziko diegula.
M. Miner: Ez dira obra faraonikoak izan behar, gauza txiki batzuk baizik.
M. Melo: Eta ez bakarrik obrak, jarduera batzuk ere izan daitezke.
Hilaren 8an abiatu zenuten egitasmoa eta 26ra bitarte iraungo du. Zenbat jarduera egingo dituzue?
M. Miner: Asko izango dira, eta horietako hainbatek lotura dute Donostiako Udalaren puntu kritikoen maparekin. Egian dauden toki kritikoetan arkitektura efimeroa erabiliko dugu. Leku horien perspektiba aldatu nahi dugu, bertara joatean beldurrik ez izateko. Horren adibidea da Elena Scarattik Maldatxon egindako esku hartzea.
M. Melo: Blas de Otero kalean eta Kata jatetxearen alboan dauden puntu kritikotan ere halako jarduerak egingo ditugu. Bestalde, parklet-aren inguruko egitasmo bat dugu, mugikortasunarekin lotura duena. 2016ko Kultur Hiriburutzaren harira, Koldo Telleria arkitektoak atseden guneen proiektu bat landu zuen Egian, eta ondorio batzuk atera zituen. Esaterako, Loiolako hiribidean, aldapa izanik, atseden gune bat jarri behar zela ondorioztatu zuen. Guk aparkaleku bat kendu eta belardi bat jarri dugu eserlekuekin. Mugikortasunarekin loturik beste jarduera batzuk ere baditugu. Bizikletaz adinik ez egitasmoa eta Kalapiek auzoan egindako ibilaldia.
M. Miner: Auzoa ezagutzeko ibilaldiak ere prestatu ditugu. Esaterako, Janen Ibilaldia. Horiekin ikusi nahi dugu nola mugitu zaitezkeen auzoan zehar.
M. Melo: Plaza Haundin ere jarri ditugu mahaiak eta aulkiak, jendeak nahi duenean eta nahi duen tokian esertzeko. Aldi berean, erabiltzen ari dira bilerak egiteko plazan. Pasa den astean MartxUp!-ekoak egon ziren, eta aste honetan Egia Bizirik auzo elkartekoak. Nahi duguna da jendeak erabiltzea. Hemen ere izango ditugu lantegiak haurrentzat. Postontzi bat ere jarri dugu iradokizunak jasotzeko.
Auzotarrengandik zer nolako erantzunak jaso dituzue?
M. Melo: Esan behar da Donostian nahiko hotzak garela horrelako gauzetarako. «Zer egiten ari dira hauek? Hau udalarena bada ni ez naiz joango!» Eta horrelakoak esaten ditugu. Gu ere zain gaude ikusteko nola garatzen dena.
M. Miner: Jende asko etorri da galdetzera zer den, eta horrek esan nahi du interesa piztu duela.
Donostiako Udalak sustaturiko MartxUp! programari esker egin duzue aurrera egitasmoarekin.
M. Melo: Horrela da, bai. Begira, duela sei hilabete inguru itzuli ginen Donostiara, eta espazio publikoaren inguruko ikerketa bat egiteko asmoa genuen. MartxUp! programaren berri izan eta aurkeztea erabaki genuen. Gure egitasmoa hautatu zuten, eta egia esan, horri esker eraman dugu aurrera, bestela ez zen posible izango gure kabuz halako proiektu bat abian jartzea.
Hilaren 26ko bukaera festaz zer aurreratu dezakezue?
M. Melo: Ez da izango hasiera batean pentsatu genuena, baina bukaera ekitaldi bat egingo dugu, bai.
M. Miner: Nahi duguna da parte hartu duten pertsona guztiak Plaza Haundin elkartzea.
M. Melo: Elkarte zein eragileei esan genien etortzeko, eta hainbatek parte hartuko dute. Saiatuko gara denei eskertzen eta itxiera ekitaldi bat egiten. Hasiera batean, argazki erakusketa bat jarri eta bideo emanaldi bat egin nahi genuen. Azkenik, ordea, erabaki dugu urtea bukatu baino lehen egitea Egiako kultur etxean eta beste leku batean, zirrenik, Tabakaleran.
M. Miner: Denbora gehiago behar dugu egitasmoaren ondorioak ateratzeko.
M. Melo: Hilabete bat edo bi hilabete barru izango da.
Donostia arkitekturaren ikuspegitik nolakoa da?
M. Miner: Asko dugu esateko. Egia esan, egiten dena marko paregabeari begira egiten da, polita gera dadin. Ez da pertsonengan pentsatzen.
M. Melo: Inkesta batzuk egin genituen proiektua hasi baino lehen. 300 bat izan ziren. Ikusi genuen Donostiak sekulako potentziala du. Hiri paregabea da. Ordea, gauza asko daude gaizki planteatuta daudenak, eta hobe egin daitezkeela uste dugu. Adibidez, mugikortasunari dagokionez, bidegorrien planteamendua ez da zuzena. Betidanik ibili naiz bizikletan eta Donostiatik kanpora bizitzera joan naizenean konturatu naiz hemen bidegorrien sarea ez dagoela ondo egituratuta.
M. Miner: Amsterdamen bizi izan naiz orain gutxi arte. Hona etorri nintzenean arazo batzuk ikusi nituen. Ezin zara etxetik atera bizikletarekin pentsatu gabe nondik joan behar zaren. Ez dago hiri baten ikuspegi orokorretik pentsatuta, soilik partxeak jartzen aritu dira.
M. Melo: Bartzelonan bizi izan gara, baina baita beste hiri zein herrialdeetan. Maddalen Ljubljanan (Eslovenia) eta Amsterdamen (Herbehereak) izan da, eta ni Polonian eta Belgikan. Ikusi ditugu gauza asko hona ekarri ahal direnak.
Hiriko arkitektura aldatzen joan da, eta epe laburrean gehiago aldatuko da.
M. Melo: Donostian auzo berriak egiten ari dira, Txomiñenea, adibidez. Babes ofizialeko etxebizitzak kokatzeko sortzen ari dira auzoak, eta nahiko artifizialak dira.
M. Miner: Identitaterik gabekoak dira. Etxebizitza horiek han jar ditzakezu, edo hiriko beste lekuren batean. Ez dira auzo biziak, eta denak oso berdintsuak dira.
M. Melo: Hirigintza planak oso konplexuak dira, oso lan zaila da. Hori ulertzen dugu, baina egia da ere gauzak beste era batera egin ahal direla.
M. Miner: Azken batean, ikusi eta ikasi behar da beste hirietan egiten ari direna. Hemen, ordea, gauzak egiten dira, eta ondoren pentsatzen da ondo edo gaizki egin den. Adibidez, metro igarobidearen proiektua behar bezala pentsatu gabe eraman dute aurrera. Proiektu horiek guztiak politikan sartuta daude, eta ez dira behar bezala aztertzen hirigintza ikuspegitik.
M. Melo: Krisiaren ondoren arkitektura irakasteko modua asko aldatu da. Lehen, dirua zegoenean eraikitzea zen helburua, besterik gabe, eta hori ikasi dutenak ari dira udal askotan hiriak diseinatzen. Gaur egun, ordea, beste arkitektura bat sortzen ari gara, eta belaunaldien aldaketarekin hirigintza ereduak aldatuko dira.
Arkitekturari esker bizi ahal izango zaretela uste duzue?
M. Melo: Nahiko genuke, egia esan. Aurreko astean Kutxa Kultur espazioa kudeatzen dutenekin bildu ginen, Tabakaleran. Co-working eremuan lan egiteko aurkeztu gara, eta ea lekutxo bat egiten diguten. Gustatuko litzaiguke Kalea(n) bizi egitasmoarekin aurrera jarraitzea, eta hiriko beste auzo batzuetara eraman ahal izatea.
M. Miner: Arkitektura kontzeptu oso zabala da, eta aurrera begira aukera izango dugula uste dut.