"Ez da gauza bera gerra batean gizon izatea edo emakume izatea"
Erakusketa estreinatu du gaur Gervasio Sanchez argazkilariak (Kordoba, Espainiako Estatua, 1959): 'Emakumeen aurkako indarkeria nazioarteko gatazketan'. Aurkezpena egin du gaur Sanchezek Donostiako Udaleko berdintasun zinegotzi Ane Oiarbide eta Okendo kultur etxeko zuzendari Amaia Almirallekin batera. 25 gatazkatan ateratako 40 argazkik osatzen dute erakusketa, eta denetan gerrak emakumeengan duen eraginak islatzea du xede.
(Argazkia: Xalba Ramirez) 
Gaur eta bihar aurkezpen gidatuak egingo ditu Sanchezek. 17:30etik 20:00etara gaur bi saio, bihar goizean 10:00etan eta 11:30ean beste bi eta arratsaldean 17:30ean eta 19:00etan beste bi. Bertan, Sanchezek urteetan zehar gerra guzti hauetan bizitakoa partekatuko du, argazkiek gordetzen dituzten istorioak kontatuz.
Emakumeen indarkeriari buruz egin duzun lehen bilduma da hau.
Oso interesgarria da proiektua, 1984tik 2017ra gordeta nituen irudi guztietan murgiltzera behartu baininduen. Ikusi dut nire bilakaera argazkilari gisa, eta ikusi ditut 1980ko, 1990eko eta 2000ko urteetan nire buruan gordeta nituen istorioak. Ia mundu osoko 25 gatazka armaturen irudiak daude: Nikaragua, Kolonbia, Peru, Txile, Balkanetako gerrak, Kroazia, Bosnia, Kosovo, Ruanda, Sierra Leona, Libera, Irak, Afganistan, Ekialdeko Timor. Argazkiak eta irudien testuingurua erakusten saiatu naiz, ohikoak baino testu luzeagoekin eta gaika antolatuta: minak, bortxaketen biktimak, gatazka armatua, anputazioak…
Nola hasi zinen gerren jarraipena egiten?
Haurra nintzenean zigiluen bilduma egiten nuen, eta mundu osoko lekuetara bidaiatzen nuela imajinatzen nuen. Kazetari gisa lortuko nuela uste nuen. 4-15 urterekin, klaseko bakarretakoa nintzen oso argi zeukana kazetaria izan nahi zuela. Fakultatean argi neukan gatazka armatuak estali nahi nituela, eta bidaiatzen hasi nintzen: Turkia, Jugoslavia, Israel, Egipto. Kazetaritza amaitu nuenean Latinoamerikara joan nintzen: Salvadorren egon nintzen gerra zibil betean, baita Guatemalan, Nikaraguan eta Hondurasen ere.
Argazki kazetaritza ere bai?
Bost urteko ibilbidean ez dut inoiz argazki-klaserik hartu. Kamera bat erosi eta ikasi egin behar izan nuelako izan zen. Eta munduko argazkilari onenak ezagutu nituen, gatazkak estaltzen zituztenak.
Zer azpimarratuko zenuke emakumeen indarkeriaren inguruan?
Ez da gauza bera gerra batean gizon edo emakume izatea. Emakumeen aurkako indarkeria espezifikoa dago. Bortxaketa da horren erakusgarri. Gizonak eta haurrak ere bortxatzen dira gerran, eta izugarria da. Baina gertatzen diren eta gerrarako arma gisa erabiltzen diren gehienak emakumearen aurkakoak dira.
Askotan gizonek egiten ez dituzten gauzak egin behar izaten dituzte emakumeek, eta askotan askoz arriskutsuagoak dira: hala nola, ur bila joatea, edozein unetan bonbardatu dezaketenean. Desagertzeak gertatzen direnean. Gehienak gizonak dira, baina urteetan eta hamar urtetan haien bila ibili direnak emakumeak dira. Batzuetan beren bizitza pertsonala sakrifikatuz. Ezagutu ditut 22-23 urte zituztenean senarrak desagerrarazi zizkieten emakumeak, 35-40 urte geroago bikote harremanik izan ez dutenak, ezta sexu harremanik ere. Desagertutako batekin ezkonduta daudelako, ez direlako alargunak, ez direlako bananduak. Beraz, zein da biktima nagusia, desagertzen den gizona edo bilatzen jarraitzen duen emakumea?
Hemen atzean dauden istorioak zuk aukeratzen dituzu, edo istorioek aukeratzen zaituzte zu.
Lan hori, adibidez, Sierra Leonan errehabilitazio prozesuan dauden haur soldaduak dira. Oso lan handia egin nuen, baina bi istorio horiek sexu-elkarrizketa gisa erabili ziren neskatoak ziren, eta eskolara joanez errehabilitatzen saiatzen ziren.
Eusebia Guatemalan ezagutu nuen neskatoa da; 12 urterekin etxetik ihes egin zuen gurasoek eta anai-arrebek bortxatzen zutelako. Prostituitu egin zen, eta, txikia zenez, adin nagusikoek irabazten zutena baino lauzpabost aldiz gehiago irabazten zuen, eta ez zuen utzi nahi, prostituzio-etxeko erregina bezalakoa baitzen. Dena segurtasunik gabe egiten zutenez, neskatoa infektatuta geratu zen, hiesarekin eta abarrekin, eta handik urte gutxira hil zen.
Irakeko Kurdistanen, bontzo erara erre ziren emakumeak ezagutu nituen derrigorrezko ezkontzei uko egiteagatik. Beren istorioa kontatu nahi zuten eta argazkiak atera nizkien. Oso erreportaje gogorra izan zen, baina beharrezkoa zen.
Egon zaren lekuetara joaten zarela esaten zenuen.
Urte hauetan salbatu ahal izateko arrazoia izan da, nire lagunik onenak hilda daude… Asko gustatzen zait tokietara itzultzea bizi-zikloak ixteko. 2019an Sarajevora itzuli nintzen, gerran haurrak zirenean argazkiak atera nizkien gazteei argazkiak ateratzera. 5-14 urte zituzten gerra garaian, orain, 30-40 urte. Eta konturatzen zara zein den gerrak adingabeen artean duen sakontasuna eta eragina. 30 urteren ondoren, betiko markatuta jarraitzen dute. Niretzat oso garrantzitsua izan da
