Katalin Belaunza
Garai bakoitzak bere baldintzak ditu. Ezin dugu iragana orainaren begiekin epaitu. Ezin dugu ahaztu erabaki pertsonal eta kolektibo gehienak testuinguru jakin baten ondorio direla. Gerora egin diren interpretazioetan interesgarria da gertaera baten aurrean eskaintzen diren aukerak aztertzea. Erabakiak hartu ziren, eta etorkizunerako mugiezinak dira. Jakina, gezurren edo manipulazioen bidez kontatzen direnean izan ezik.
Hala ere, badira beste kronika batzuk, testuingurua gorabehera, gure egungo posiziotik erabat ukatu beharko genituzkeenak. Hainbat arrazoirengatik, hala nola, justizia sozialagatik, giza eskubideengatik, espezieko gizabanako guztien berdintasunagatik eta abarrengatik. Esklabutza ez zen inoiz existitu behar izan, testuinguruak azal beltz edo horikoak bigarren edo hirugarren mailako izakiak zirela pentsatzera bultzatzen bazuen ere. Ez du inolako ulermenik merezi, ezta Donostia hiriburu kategoriara igo zuten trafikatzaileenak ere.
Kronika hauek guztiak ere ez dira onargarriak, Aristoteles filosofoarengandik Proudhon anarkistarenganaino, emakumea esklabo ere bihurtzen baitute, seme-alabak erditu eta hazteko, eta beti senarren aginduetara egoteko. Testuingurua gizarte sedentarioen jatorria da, egia da. Baina hori egiaztapen bat baino ez da, eta ez azalpen bat. Erdi Aroan berdintasun estatusa mantendu nahi izan zuten emakumeak sutan erre zituzten, deabruarekin kopulatzen ari zirelako akusazio sinestezin eta faltsuaren mendean.
Emakumea izateak eta sexu joera homosexuala izateak estigma soziala areagotu zuen. Testuingurua zen, erlijioa bizitza politiko eta sozialaren maila guztietan murgiltzeari esker. Jainkoaren zerbitzariak, zigorgabetasunaren bidez, salbuetsita zeuden ankerkeriak egitetik, gainerakoek «desbideratzeengatik» ordaintzen zuten bitartean.
Katalin Belaunza donostiarraren kasua beste bat izan zen, iluntasun garai baten lekuko. Katalin 1497an epaitu zuten, Donostian, alkateak salaketa jarri ostean. Lesbianismoagatik akusatu zuten, termino moderno bat erabiltzeagatik. Autoak, gaztelania zaharrean idatzitakoak, honelako zerbait zioen: “Oiartzungo Maritxo eta Donostiako Katalin biluzik etzaten ziren ohean, gizon eta emakume balira bezala, elkar musukatu eta larrua jotzen zuten, sabelak elkarri igurtzen zizkioten, eta bata bestearen gainean jartzen ziren, gizonak emakumearekin egin beharko lukeena eginez”.
Katalin espetxeratu egin zuten, eta bere ondasunak konfiskatu. Baina ez zuen salaketa onartu. Ondorioz, alkateak bi tortura saio agindu zituen Katalinen tinkotasuna hausteko eta, bide batez, haren homosexualitatea aitorrarazteko. Baina, tortura jasan arren, ez zuen halakorik aitortu. Frogarik gabe, alkatearen salaketa bakarrarekin, Katalin eta Maritxo aske utzi zituzten. Halere, Donostiako alkateak, justizia bere esku hartuta, biak Gipuzkoatik kanpo erbesteratu zituen, betiko.
