Uharteko sugandila
Duela mila urte arte, Donostiak bi uharte zituen. Edo, hobeto esanda, itsasertz zati aipaezin bat, gaur egun Antigua auzoa. Bi uharteren parean zegoen. Bat ezagutzen dugu gaur, Santa Klara. Bestea Urgull zen, kostaldearekiko maitasunaren seinaleak ematen zituena eta lehorrera batzen zena, batez ere itsasbeheran, Kantauriko hareetako eta Urumeako lokatz sedimentuen bidez.
Aurreko garaietan, bi uharteetan sugandila espezie bat hazi zen, isolatuta, eta, Darwinek Galapagos uharteetan aurkitutako txonten arrasto berdinari jarraituz, endemiko bihurtu zena. Milaka urtetan zehar, sugandilak oso azpiespezie berezi bihurtu ziren. Inguruko erreginak. Izan ere, giza kokalekuak oso urrun zeuden artean, gaur egun Ametzagaina parkea denaren altueran.
Uharte handia lurrari lotua geratu zen behin betiko, eta gaskoiek izena jarri zioten, Urgull. Santa Klara izan zen Donostiako itsasertzeko uharte bakarra. Babesgabe, isolatua, Agustindarrek, San Bartolome muinoan ezarri, eta haren jabetza hartu zuten arte. XIV. mendean ermita bat eraiki zuten uhartearen goialdean. Eta, uharteak izenik ez zuenez, Klaratarren fundatzailearen izena ipini zioten. Agustindarren jabetzarekin zer ikusirik ez zuen izena. Zergatik? Auskalo.
Uhartea hiriaren defentsa eta erasorako toki estrategikoa izan zen. Beraz, ermita XVIII. mendearen hasieran suntsituko zuten. Beranduago, 1864an, ermita eraiki zen tokian, faroa altxatu zuten. Baseliza zaintzen zuten ermitauak farozain bakartiak bihurtu ziren. Hiria gertu egon arren, bakardadean. Azkenetariko batzuek, XX.mendean sarturik, bere buruaz beste egin zuten.
1813an, uhartearen jabe ziren San Bartolome muinoko Agustindarrek Astigarragara ihes egin zuten. Itzultzen saiatu ziren gero, baina Lehen Karlistaldia iristean atzera egin zuten. Bigarren Karlistaldiaren ondoren, lurrak Mariaren Lagundiko mojek okupatu zituzten, mende bat baino dezente beranduago, eta muinoko lurrarekin espekulatu zuten. Etxebizitzak eta hotela. Porlana nagusi.
Aldi berean, beste espekulazio batek, oraingoan artistikoak, uhartea hustu du, udalak mimatutako sortzaile bati lekua emateko. Cristina Iglesiasen «Hondalea» lanak behin betiko amaitu du gure historiaren pasarte bat, Agustindarrak iritsi zirenean hasi zena, hain zuzen ere. Muinoa eta uhartea espekulatzaileen eskuetara igaro dira, «turismo» izeneko negozio berri horretatik bisitatzen gaituzten bidaiarien zerbitzari izateko balio duena.
Jada XX. mendean, Urgullen eta Santa Klaran espezie inbaditzaile bat sartu zela aurkitu zuten, Pitiusas sugandila (Mediterraneoko uharte batzuetakoa). Bertakoak baino sendoagoak omen dira, eta badirudi joera horrek etxekoa baztertuko duela eta milaka urteko bilakaera denbora laburrean amaituko dela. Santa Klara bezala, ermitauek eta farozainek izan ezik, habitatu gabeko uhartea, eta horiek, orain, «Homo espekulatzaileak» desplazatuak.
