«Norbaitek pentsatzen badu erditik kendu nautela, argi esan behar dut ez dela hala izan»
Hamar urteren ondoren, Donostiako alkatetza utzi zuen atzo Eneko Goia Lasok (Amara Berri, 1971). Azken udal hauteskundeetan 10.000 boto galduta eta hamarkada mugitu bat atzean utzita, aurrera eramandako proiektu askorekin harro doa, baita arantza batzuekin ere. Hedabide honi eskaini dio bere azken elkarrizketa, eta hausnarketa batzuk utzi ditu mahai gainean.
Eneko Goia Donostiako alkate ohia, bere bulegoan.Joseba Parron San Sebastian 
Zergatik hamar urte?
Hasieratik buruan nuen aukeretako bat zen hamar urteko epemuga. Ez da bereziki gustuko dudanik zenbaki hori, baizik eta iruditzen zaidala epe egoki bat izan daitekeela zure ekarpena egiteko, eta hortik aurrerakoa gehiegizkoa izan daitekeela. Gerta zitekeen ez betetzea hamar urteko epe hori, baina kargua uzteko eta errelebo ordenatu bat egiteko momentu egokia dela uste dut, nik abian jarritako apustu asko bukatzear edo bideratuta daudelako. Ona da zikloek hasiera eta bukaera bat edukitzea, inertzia indar arriskutsua delako politikan.
Higadura politikoa eta pertsonala nabaritu dituzu?
Higadura beti dago hor. Alkate baten esposizio maila oso altua da: erabakiak hartzea tokatzen zaizu, eta kudeatu egin behar duzu dagoen iritzi desberdintasuna. Ezinezkoa da denak pozik edukitzea. Baina normaltzat jotzen dut hori, kargu publiko izatearen parte da.
Errepasatu dezagun zure ibilbidea. EAJ Donostiako alkatetzara eraman zenuen berriz, ia 30 urteren ondoren.
Harrotasun motiboa da hori niretzat. 1987an, alderdiaren zatiketaren ondoren, hauteskundeak galdu genituen, eta guretzat, hura trauma bat izan zen; markatu egin ninduen. 1991n egin nintzen alderdikide, eta nire lehenengo batzarra izan zen adierazteko alderdiak erabaki zuela Odon Elorza zelako bat alkate egingo genuela. Horrek eragina izan du, eta beti eduki izan dut galdu genuen hura berreskuratzeko zera hori.
2023ko udal hauteskundeetan, 10.000 boto galdu zenituzten. Alderdi barruko kezkatik ba al du kargua uzteko erabakiak?
Norbaitek pentsatzen badu erditik kendu nautela botoak ez nituelako irabazten, argi esan behar dut ez dela horrela izan. Alderdiaren eta nire artean egin dugun gogoeta bat izan da, erabat partekatua.
Bost aldiz hautagai berbera aurkeztea gehiegizkoa da hiriarentzat, hiriaren eta pertsonaren arteko nahasketa bat sortzen hasteko arriskua dagoelako. Hiri honetan badakigu zer den hori, baina ez dugu izenik esango, ez diogu publizitaterik egingo. Bestalde, alderdiak badauka harrobia, eta landu egin behar du erreleboa. Eta, azkenik, nahiz eta ez den izan erabakia hartzeko arrazoi nagusia, alkate izateak eragina dauka nire ingurukoengan, eta beraiek ez dute erabaki hori hartu.
«EAJk azken hauteskundeetan izan dituen emaitzak izan dira izan direnak, eta horrek bere gogoeta beharko du»
Hauteskunde horien ondoren, «ulertzen ditut mezuak eta horiek ulertuta jarraituko dugu», esan zenuen. Autokritika hori egin duzue?
Saiatu gara egiten, hori da gure betebeharra. Hartu ditugun erabaki batzuk bide horretatik joan dira, hala nola San Bartolomeko kasuarena. Saiatu gara entzuten jendeak esaten ziguna.
Autokritika hori iritsi da herritarrengana?
2027ko maiatzean izango dugu horren erantzuna. Eta egongo dira, baita ere, hiritik haragoko faktore politikoak. Ez dagokit niri horiek aztertzea, baina bistakoa da: EAJk Donostiako Udalean eta beste erakundeetan azken hauteskundeetan izan dituen emaitzak izan dira izan direnak, eta horrek bere gogoeta behark
Eneko Goia Donostiako alkate ohia, udaletxean.Joseba Parron San Sebastian
Hiru proiektu nabarmendu dituzu egunotan: metroa, AHTaren geltokia eta kuartelak. Metroari dagokionez, atzerapen, arazo eta gainkostu ugari izan ditu, baita kontrakotasun handia ere. Hala ere, hiriarentzat oso garrantzitsua dela diozu. Zergatik?
Erabat konbentzituta nago. Donostia hiri txiki bat da, eta handiagoak izateko, gehiago izan behar dugu. Inguru metropolitanoari begiratzen badiogu, 350.000-400.000 lagun izan gaitezke, eta hori egituratzen jakin behar dugu.
Ez da soilik azpiegitura kontua, baina topoak josi egiten du hori guztia: Irunen bizi den gazte bat Ibaetako unibertsitatera azkar, eroso eta seguru etortzea ahalbidetzen du; gerturatu egiten gaitu. Hori errealitate bat da gaur egun, goizeko zortzietan Herrerako geltokira joatea besterik ez dago, Errenteriatik edo urrunagotik lanera datorren jendea ikusteko. Horretarako da topoa. Oso kritikoa izan naiz beti topoa hondartzara joateko azpiegitura gisa jarri duten arduradun politikoekin. Niretzat, topoa da Zarauztik Hendaiara lurraldea egituratzen duen garraio publiko iraunkor bat.
Asko borrokatu dugu, nahi genuena baino denbora gehiago kostatu zaigu eta susto bat baino gehiago eduki dugu, baina, benetan, uste dut mereziko duela; hamar urte barru egin ahalko dugu balantze lasaiago bat.
AHTaren EAEko lehenengo geltokia izango da Donostiakoa, baina noizbait ikusiko dugu martxan?
Hala espero dut, baina hori ez daki inork. Hala ere, guk berezitasun bat daukagu, beste bi hiriburuek ez daukatena. Momentu honetan, Hendaiara bitartera doan hirugarren erraia egiten ari dira, eta badirudi hori hobeto doala. Horrek, alde batetik, Frantziako AHTaren sisteman sartzeko aukera ematen digu, Donostia eta Paris lotuz; eta, bestetik, Donostia eta Baiona artean aldiriko zerbitzu bat edukitzeko aukera irekitzen du, herri gisa garrantzitsua dena.
Azkenik, kuartelak. Udal gobernu askok landu dute gaia, baina zureak lortu du, ez atzerapen eta oztopo gutxirekin. Espainiako militarrak tartean egoteak ere zailduko zuen, akaso, prozesua.
Oso luzea eta katramilatsua izan da prozesua, eta aitortuko dizut ni ere haserretu egin naizela batzuetan. Militarrei dagokienez, hor badaude beste irakurketa batzuk, bai. Esaterako, Voxek aurkeztutako helegitearen izateko arrazoia ez da ondarea zaintzea, badakigu zein den. Espainiako armada badakigu zer den, hor egongo dira pentsatuko dutenak ezin direla hemendik joan, eta horrek, segur aski, bere eragina edukiko zuen.
Nolako auzunea irudikatzen duzu hor?
Amestu beharko genuke hiriaren zentralitate berri batekin. Ez dut ikusten hori, adibidez, Txomiñenea bezala; askoz aukera gehiago dituela uste dut. Auzoarentzako ekipamenduekin ez ezik, hiri osoarentzako ekipamenduekin amestu dezakegu. Ez naiz esaten ari Kursaal berri bat egin behar denik, baina Kursaala da hiri osoarentzako ekipamendu baten eredu bat.
Urumeako ibarra izan da beti asko nabarmendu duzun lan ildo bat.
Lanketa garrantzitsuena uholdeen aurkako neurriena izan da, eta arazorik gabe esaten dut: niri jarraitzea egokitu zaidan apustu eta bide bat izan da, baina ni alkate izan aurretik ere adostasun zabala zegoen udalean Urumearen txanda zela esaterakoan. Lortu dugu ibaia zabaltzea eta, horren bidez, kezkaturik ez bizitzea; ez da gutxi.
Gustatuko litzaidake pixka bat harago iritsi izana, hala ere: kartzela dagoeneko hortik kendu izana, adibidez. Martutenerekin, oro har, arantza bat daukat, aitortzen dut. Saiatu gara tren geltokia lekualdatzen, oinezkoentzako pasabidea egiten, Agustindarren eraikinean lanbide heziketako zentroa jartzen… Iritsiko da hori guztia, baina Martutenen pauso gehiago eman ez izanaren penaz noa.
«Martutenerekin arantza bat daukat, aitortzen dut […]. Pauso gehiago eman ez izanaren penaz noa»
Etxebizitza da Donostiako arazo nagusietako bat. 2010eko HAPOan aurreikusita zeuden etxe babestu eta tasatuen %35 inguru baino ez dira egin, ordea. Zergatik sinetsi behar dute herritarrek oraingoan bai egingo direla aurreikusten diren guztiak?
Guk esfortzua egin nahi dugu etxebizitza horiek guztiak egiteko, baina bidean zer aurkituko dugun ez daki inork. Faktore asko daude etxebizitzaren arloan eragiten dutenak eta arazoa bereziki areagotzen dutenak Donostian, baina hiri gisa, esfortzua egin behar dugu gure eskuetan dagoena egiteko, nahiz eta ez den erraza. Eta horretan gabiltza. Lau gune daude momentu honetan martxan, 1.000tik gora etxebizitza berrirekin. Baina jarraitu behar da: kartzela lekualdatzen denean irekiko den aukera, Easoko trenbidekoa, kuarteletakoa, eta abar. Eta, Auditz Akularrekin zer egingo dugun pentsatu beharko da.
GOe da azkenaldiko proiekturik handiena. Hiriak behar al zuen?
Nik uste dut baietz. Eztabaida desberdinak nahasten dira hor: gauza bat dira Manteoko bizilagunek irisgarritasunaren inguruan izan ditzaketen kezkak, beste bat da GOek hor egon behar duen edo ez, eta beste bat da, azkenaldian asko entzuten ari naizena, entitate pribatu handi bati opari bat egin zaiola esatea. Azken horren aurrean, harridura adierazi behar dut. Izan ere, Donostiak, ni hemen egon aurretik, plan estrategikoa egin zuen, eta garbi jarri zuen helburuetako bat zela gastronomiaren arloan proiektuak gauzatzea eta erreferente izaten jarraitzea. Horren eskutik iritsi zen 2011n Miramonen inauguratu zen Basque Culinary Center, udalak doan emandako orube batean, orain egin den moduan. Irabazi asmorik gabeko fundazio bati eman zitzaion orduan orubea eta fundazio berak jaso du orain GOeren lurra; gainera, udala fundazio horren kide da.
Batzuetan, arinkeriaz jokatzen dugu gauza hauekin, baina gastronomian gu bagara norbait, eta hori ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Horrek aukera asko sortzen ditu eta zaindu egin behar da. BCCk hasieratik eduki du horri buruzko gogoeta: nire hamasei Michelin izarrekin geldirik gelditzen banaiz, itzali egingo dira izarrak. Apustua egin zen gastronomiaren inguruko unibertsitate ikasketak sortzeko, eta urrats garrantzitsua izan zen. Oraingoa beste urrats bat da, ikerkuntzaren eta berrikuntzaren arloan, erabat uztartzen dena hiriak zentzu horretan duen norabidearekin.
Beste proiektu batzuen aldean, hau ziztu bizian eraiki dute.
Hori ere entzun dut, bai. Baina honek daukan desberdintasun nagusia da ez daukala aparkalekurik, ez dela hondeaketarik egin behar izan.
Eneko Goia alkatea, beste arduradun politiko batzuekin, metroaren lanak bisitatzen, iaz.Irekia
Turismoaren inguruko zenbait erregulazio neurri hartu dituzue urteotan. Garaiz heldu dira eta nahikoa izan dira?
Nahikoa diren ez dakit, badakit gure aukeren arabera hartu genitzakeenak direla. Orain, adibidez, ikusten ari gara etxebizitza turistikoen inguruan estatuko hirietan dagoen zalaparta, eztabaida eta egoera, eta gu ez gaude hor; ez eztabaida horretan eta ez zenbaki horietan. Orain planteatzen ari dira guk 2018an egin genuena egiten hastea; badirudi, behintzat, beste batzuk baino askoz lehenago iritsi ginela. Bestalde, Parte Zaharreko saturazioa hasiera-hasieratik onartu zen eta, hotelen kasuan, plan orokorraren aldaketarekin behin betiko mugatuko da hotelak non bai eta non ez, eta zenbat.
Horrez gain, kudeatzeko zailak diren gauza batzuk daude. Adibidez, iaz, bagenekien etortzen zen jendearen %40 lo egitera gelditzen zela eta %60 egunpasa etortzen zela. %40 hori mugatzea ez da hain zaila: ostatu gehiago eskaintzen ez badituzu, ez dira etorriko. Baina, nola mugatzen duzu egunpasa datorren jendearen kopurua? Are gehiago, zilegi da hori mugatzea? Debekatu egin behar diogu norbaiti Donostian sartzea? Ez zait iruditzen.
Hala ere, fenomeno global baten aurrean gaude: denak mugitzen gara lehen baino askoz gehiago. Guk, Donostian, ikusten duguna sufritzen dugu, bai, baina leku guztietan gertatzen da, hiri turismoa oso modan jarri delako. Gu hor gaude eta ahalik eta hobekien kudeatzen dugu, donostiarra lehenetsiz. Askotan esaten zait dena turistentzako egiten dugula, baina ez da horrela.
«Ahalik eta hobekien kudeatzen dugu turismoa, donostiarra lehenetsiz. Askotan esaten zait dena turistentzako egiten dugula, baina ez da horrela»
Donostia Euskararen Hiria dela esan ohi da, baina etorkizunerako datuak ez dira oso positiboak. Zer erronka ditu hiriak zentzu horretan?
Alde batetik, erabileraren erronka daukagu, datuek diotelako gakoa erabileran dagoela. Ni oso harro nago Donostiak daukan Euskara Zerbitzuaz, eta saiatzen gara euskaraz aritzeko gero eta gune gehiago lortzen. Bestetik, kontuan eduki behar dugu atzerrian jaiotako 30.000 donostiar ditugula gaur egun, eta euren euskararekiko atxikimendua lortu behar dugu. Batzuk larritu egiten dira, esanez nortasuna galduko dugula eta abar… horrelako sentimenduekin erronkei aurre egitea oso zaila da. Erronka bat da, ilusioz ekin egin beharrekoa.
Eneko Goia eta Jon Insausti, Insaustik kargua hartuko zuela iragartzeko agerraldian.EAJ
Segurtasunaz asko hitz egiten da azkenaldian hirian. Sektore batzuetatik, ordea, kale egoeran dauden jatorri migratzaileko pertsonekin lotzen da delinkuentzia. Nahikoa egin diozue aurre diskurtso horri?
Gauzak garbi bereizi behar dira, eta guk hala egin dugu beti. Ez zait inporta nondik datorren pertsona bat; segurtasunari dagokionean, kontuan eduki behar da delitua egin duen ala ez. Beste guztiak ez du garrantzirik. Ez da bidezkoa gauzak nahastea, eta batzuk badabiltza halako giro itsusi bat sortu nahian, baina diotena ez da egia.
Argi hitz egin dezagun, Donostian zenbatek eragiten dute segurtasun arazo hori? 70-80 izango dira. Eta zenbat migratzaile daude hirian? Askoz gehiago, beraz, zertaz ari gara?
Jon Insausti alkateak bi urte ditu aurretik, hauteskundeak baino lehen. Zeintzuk dira utzi dizkiozun erronka nagusiak?
Jon gobernu honetako kide izan da eta badaki zertan gabiltzan. Gobernu programa bat daukagu, eta bere bide orria hori izango da. Beste modu batean egingo du, Jon Insausti delako eta ez Eneko Goia, baina berea duen programa hori betetzen saiatuko da. Egia da beste belaunaldi bat ordezkatzen duela, ez hobeagoa eta ez okerragoa, baina beste perspektiba bat eskainiko diona udal gobernuari, aberastu dezakeena.
«Gustatuko litzaidake donostiarrek pentsatzea zintzoki jokatu nuela, nire helburua hiria izan zela beti»
Zergatik izango zara gogoratua Donostian?
Gustatuko litzaidake donostiarrek pentsatzea zintzoki jokatu nuela, nire helburua hiria izan zela beti, gauza batzuetan asmatuta eta beste batzuetan ez.
Batzuek, akaso, gogoratuko zaituzte «ezezkoaren kluba» eta «zure auzoan zahartu nahi izatea apur bat apetatsua da»-rengatik.
A, bueno… Seguru baietz, baina hori karguarekin doa, zer egingo diogu.
Bizitza publikoan ikusiko zaitugu hurrengo urteetan?
Urte bukaerara arte tarte bat hartuko dut, eta, urte hasieran, ikusiko dugu. Donostiako kaleetan ikusiko nauzue, hori ziur.
