1975an ateak zabaldu zituen Kimika Fakultateak, Altzan. Txikitik hazten joan da hamarkadaz hamarkada, beste batzuentzat erreferentzia eta ispilu bilakatu arte. Eraldaketa tokian errotuta eta inguruko ekosistemaren parte izanez burutu du. Zein da erabilitako formula? Erantzunaren bila, egindakoaren parte diren hiru belaunalditako kideak batu ditugu iraganaz, orainaz eta erronkez mintzatzeko.
Ramadan betean harrapatu dugu Mohamed Salhi 19 urteko gaztea, eskola eta eskola artean. Kalean bizitzetik, iturgintza ikasketak egitera egin du salto, eta itxaropenez begiratzen dio etorkizunari: «Bodyboard eskola bat ireki nahi dut!».
Ourense hiriaren kanpoaldean, Benposta izeneko gune batean, haur eta gazteek autogestionatutako herri bat jaio zen 1963an. Hortik, neska-mutikoek osatutako zirku berezi bat jaio zen, urte luzez munduan zehar ibili zena; Donostian ere egin zuen geldialdiren bat.
Umorezko euskal bakarrizketak loratu dira azkenaldian, beste umoregile askoren artean, Maialen Sorzabalbereri esker (Antigua, 1996). Gazteek eginda eta gazteentzat, Barrexerka taldearekin eskemak hausten hasi ziren Sorzabalbere eta bere kideak duela urte batzuk, eta erreferente bihurtzen hasiak dira. Bermut baten bueltan elkartu gara berarekin, Amarako La Bodeguillan, umoreaz, gidoigintzaz eta bestez hitz egiteko.
Gros eta Ulia artean dagoen auzunea «utzita» dagoela jakinarazi dute. Identifikatu dituzten gabezien artean daude argiztapen falta, ekipamenduen degradazioa, zikinkeria eta segurtasun eza.
Gure Gauza Kultur Elkarteko burua, Mojo Workin' jaialdiaren antolatzailea, binilo bildumazalea eta DJ-a da Arkaitz Kortabitarte 'Punko' (Altza, 1979). Gauza asko dira, baina denek dute ardatz argi bat: musika beltza.
Nortekoa edo Atotxakoa. Izenak izen, tren geltokia eraikitzeak inguruaren eta hiriaren eraldaketa bultzatu zuen. XIX. mendearen bigarren erditik hona, ordea, aldatzen joan direna azpiegitura bera da.
Hogei urte bete ditu aurten IRUTXULOKO HITZAk, eta 30 urte bete ziren iaz 'Irutxulo' jaio zenetik. Historia horren zati handi bat Iñaki Martiarena 'Mattin' sortzailearekin (Antigua, 1967) batera egin dugu, eta, batez ere, Moko eta Karmele pertsonaia maitatuekin.
Itsasoaren inguruko istorioak ikuspuntu feminista eta ekologista batetik lantzen dituen podcasta da 'Mare', Maider Uriarte Doiz (Altza, 1997) eta Inko Martin Manzisidorren eskutik. Ondas sari bat irabazi berri dute.
Joxemari Sors eta Jon Jaka Elkar fundazioko kide ohiak dira, 1970eko hamarkadatik gaur arte euskal kulturaren aldeko ekintzaileak. Duela bi asteko Herri Gogoaren erreportajean Elkarri buruzko hainbat baieztapen egin zirela eta, garaiaren inguruan xehetasunak eman nahi izan dizkiote IRUTXULOKO HITZAn.
Egitasmoak euskararen ulermena eta erabilera sustatu nahi du, komunitatea aktibatuz eta gune seguruak sortuz. Añorgan hasitako esperimentazio faseak hizkuntza ohiturak aldatzeko erronka du ardatz.
Biziberritu egin da Euskal Herrian Euskaraz plataforma eta, besteak beste, independentista gisa deklaratu du bere burua, ofizialki. Duela gutxi sortu da, baita ere, Donostiako EHEren taldea, eta Igor Lozano Lazkano eta Ilhun Gil de San Vicente kideekin elkartu gara.
Euskararen egoeraren eta euskararen aldeko borrokaren inguruan hitz egiterakoan, tamalez, ezinbestekoa da euskararen aurkako oldarraldi judizialaz aritzea. Horri aurre egiteko, egunerokoan erabakiak hartu behar direla aldarrikatu dute EHEko kideek.
Infernuan etxebizitzak eraikiko dituzte, aurki. Horretarako, noski, aspalditik abandonatuta dagoen auzunea eraitsi behar dute. Eraisketa horretan ezabatuko da, behin betiko, hiriaren historiako puntu beltz eta ezezagunenetako bat: Zapatari kartzela.
Euskararen aldeko konpromiso argia duen komertzioa da Bulebarreko Mahala Geuria, eta bere egunerokoan erakusten du hori. Ildo horretatik, IRUTXULOKO HITZA babestea erabaki du baserriko produktuen dendak.